فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال هفتم شماره 25 (تابستان 1396)

سنجش خلاقیت امروزه به عنوان یکی از مهارت های ورودی دانش آموزان در بسیاری از مقاصد آموزشی بکار می رود. منتقدان آزمون های خلاقیت ادعا می کنند می توان با تمرین های ویژه نمره آزمون را ارتقا داد، اما شواهد کمی برای اثبات این نکته وجود دارد.
بررسی تاثیر آموزش مولفه های آزمون خلاقیت بر اعتبار آن است.
روش این پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون است. جامعه آماری شامل بر دانش آموزان دختر سال پنجم منطقه 5 تهران است که در یک مدرسه به شیوه نمونه گیری تصادفی از نوع در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش آزمون تفکر خلاق – تصویری تورنس است.
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که انجام تمرین مهارت های ویژه سبب نشد نمرات دریافتی تست خلاقیت تورنس نسبت به گروهی که آموزش های عمومی مهارت خلاقیت را گذراندند و یا هیچ آموزشی ندیدند بهبود یابد.
آموزش با مولفه های سنجش خلاقیت سبب بهبود نمرات نمی شود.

عصر حاضر، عصر تحولات و تغییرات شگرف در فناوری هاست. عصری که ساختار فکری آن آکنده از عمق بخشیدن به اطلاعات و توجه به مشارکت نیروی انسانی خلاق و نوآور به جای نیروی انسانی وظیفه ای است. از این رو، مدیریت هوشیار بر آن است تا هرچه بیشتر و بهتر در جهت استفاده از ابزاری به نام دانش برای رویارویی و مقابله با عوامل عدم اطمینان، حفظ موقعیت و ایجاد خلاقیت و نوآوری جهت گسترش توان رقابتی خود برآید.
این پژوهش با هدف بررسی نقش مدیریت دانش بر ارتقاء خلاقیت و نوآوری کارکنان در سازمان نظامی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مستقر در شهرستان مراغه پرداخته شده است.
تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی – پیمایشی و همبستگی است در این پژوهش با استفاده از سه پرسشنامه استاندارد، اقدام به جمع آوری اطلاعات از کارکنان شده است و سپس با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ اقدام به محاسبه پایایی پرسشنامه شده است. که ضریب آلفای کرونباخ این پژوهش 86/0 محاسبه شده است که دال بر پایا بودن پرسشنامه های پژوهش است.
با استفاده از آزمون های همبستگی و تحلیل رگرسیون و.اقدام به بررسی متغیر وابسته و مستقل در این پژوهش شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل فرضیه ها می توان نتیجه گرفت که بین مدیریت دانش و خلاقیت کارکنان به نسبت 83% و بین مدیریت دانش و نوآوری کارکنان نیز 6/73% تاثیرگذاری وجود دارد.
باتوجه به نقش مدیریت دانش در سازمان ها، به خصوص سازمان های نظامی، باید با سیاست گذاری مناسب و اتخاذ بودجه کافی، سعی در پیاده سازی کامل و توسعه و بهبود هر چه بیشتر مدیریت دانش در سازمان نظامی ارتش مستقر در شهر مراغه نماییم. در این راستا با توجه به ارتباط مدیریت دانش با خلاقیت و نوآوری کارکنان، شایسته است زیرساختهای لازم و فضای مناسب برای رشد و شکوفایی ایده های جدید در سازمان و وجود بسته های حمایتی برای تعالی بخشیدن به این پروسه در نظر گرفته شود.

تحقیقات بیانگر آن است که ویژگی های فردی و شخصیتی کارآفرینی یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده بر رفتارکارآفرینی هستند ویژگی هایی مانند ریسک پذیری، استقلال طلبی، خلاقیت و نوآوری، تحمل ابهام، سلامت فکری، عملگرایی و غیره.
این پژوهش با هدف تعیین ویژگی های شخصیتی کارآفرینی دانش آموزان پایه نهم دوره اول آموزش متوسطه استان کردستان اجرا شده است.
به منظور بررسی و آزمون سوالات پژوهش از روش توصیفی پیمایشی استفاده شده است و داده ها از طریق پرسشنامه 95 سوالی جمع آوری شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش دانش آموزان پایه نهم دوره اول آموزش متوسطه استان کردستان و نمونه آماری مطابق با فرمول کوکران 364 نفر برآورد شده است.
یافته های پژوهش حاضر نشان از آن دارد که در بین ویژگی های هشت گانه شخصیتی کارآفرینی بیشترین موافقت مربوط به عملگرایی با 58/2 و کمترین موافقت از نظر دانش آموزان مربوط به کانون کنترل با 35/2 بوده است. نتایج تحلیل عاملی بیانگر آن است که عملگرایی و نیاز به موفقیت
بیشترین بار عامل و کانون کنترل و رویاپردازی کمترین بارعاملی را به خود اختصاص داده اند.
میانگین نمره کارآفرینی در هر یک از ابعاد هشت گانه نشان از آن دارد که دانش آموزان از نظر ویژگی های فردی و شخصیتی کارآفرینی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش متغیرهای فردی و اجتماعی در پیش بینی پیشرفت خلاقانه دانشجویان انجام شده است.
جامعه پژوهش کنونی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه مازندران هستند که تعداد 366 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، بر اساس دانشکده و جنسیت انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از مقیاس سه بعدی خردمندی، سیاهه ترجیح کاری، مقیاس خودکارآمدی عمومی و مقیاس خودکارآمدی خلاق برای سنجش متغیرهای فردی و از پرسشنامه محقق ساخته ادراک جو دانشگاهی خلاق برای سنجش متغیرهای اجتماعی استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و ایموس مورد تحلیل قرار گرفتند.
نتایج مدل یابی معادله ساختاری نشان داد خودکارآمدی خلاق و انگیزش درونی پیش بینی کننده معنادار پیشرفت خلاقانه هستند. خردمندی سهم معناداری در پیش بینی خلاقیت نداشت و خودکارآمدی عمومی بطور غیر مستقیم و از طریق تاثیر بر خودکارآمدی خلاق، خلاقیت را پیش بینی می کرد. جو دانشگاه نیز سهم معناداری در پیش بینی پیشرفت خلاقانه دانشجویان داشت و 26/0 از تغییرات آن را پیش بینی می کرد.
بر اساس یافته های پژوهش کنونی، توجه به عوامل اجتماعی در کنار عوامل فردی اثرگذار بر خلاقیت، درک شفاف و گسترده تری از خلاقیت دانشجویان بدست می دهد.

بازی نیاز کودک است و بازی کردن کودکان درصورتی که در جهت کاوش و رشد خلاقیت باشد، موجب رشد اجتماعی، فرهنگی و عاطفی می گردد.
پژوهش حاضر به منظور اثربخشی آموزش لگو روی خلاقیت و مهارت اجتماعی کودکان کاشت حلزون شده شهر تهران انجام شد.
بدین منظور 3 کودک که (2 نفر دختر و 1 نفر پسر) در محدوده سنی 5 سال بر اساس روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند، با استفاده از طرح پیش آزمون - پس آزمون تک گروهی مهارت اجتماعی در این پژوهش که شامل خرده مقیاس های همکاری، جرات ورزی و خودکنترلی است، با آزمون مقیاس درجه بندی مهارت اجتماعی گرشام و الیوت فرم مربی و خلاقیت با استفاده از آزمون خلاقیت در حرکت و عمل تورنس که شامل سه خرده مقیاس تخیل، ابتکار و سیالی سنجیده شدند.
پس از 16 جلسه تشکیل جلسات لگو، نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که مهارت اجتماعی و خلاقیت کودکان به طور معنا داری افزایش یافت.
بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش لگوی آموزشی روی خرده مقیاس های همکاری و خودکنترلی مهارت اجتماعی و خلاقیت و خرده مقیاس های آن در نمونه های پژوهش تاثیر مثبت داشته است و باعث افزایش آن ها شده است.

هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی آموزش به روش ایده جویی، بارش مغزی و سنتی در تغییر سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها در دانش آموزان دختر سال دوم متوسطه شهر خرم آباد بود.
در یک طرح نیمه آزمایشی 60 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب و به طور تصادفی در سه گروه جایگزین شدند. گروه های آزمایش به طور مجزا 15 جلسه با روش های ایده جویی و بارش مغزی و گروه کنترل با روش سنتی آموزش دیدند. همه گروه ها به پرسش نامه های خودپنداره خلاق کافمان و بائر(2004) و بازبودن نسبت به تجربه ها کوستا و مک کرا(1992) در مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه، پاسخ دادند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس تحلیل شدند.
نتایج نشان داد در مرحله پس آزمون روش های ایده جویی و بارش مغزی باعث افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها شده است. در مرحله پیگیری اثر روش های ایده جویی و بارش مغزی در افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها تفاوت معنا داری نداشتند.
روش های ایده جویی و بارش مغزی در افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها موثر هستند و بهتر آن است که معلمان مقاطع متوسطه برای افزایش میزان خلاقیت و متغیرهای زیربنایی آن تا جایی که امکان دارد از روش هایی همانند ایده جویی و بارش مغزی استفاده کنند.

هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی آموزش به روش ایده جویی، بارش مغزی و سنتی در تغییر سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها در دانش آموزان دختر سال دوم متوسطه شهر خرم آباد بود.
در یک طرح نیمه آزمایشی 60 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب و به طور تصادفی در سه گروه جایگزین شدند. گروه های آزمایش به طور مجزا 15 جلسه با روش های ایده جویی و بارش مغزی و گروه کنترل با روش سنتی آموزش دیدند. همه گروه ها به پرسش نامه های خودپنداره خلاق کافمان و بائر(2004) و بازبودن نسبت به تجربه ها کوستا و مک کرا(1992) در مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه، پاسخ دادند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس تحلیل شدند.
نتایج نشان داد در مرحله پس آزمون روش های ایده جویی و بارش مغزی باعث افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها شده است. در مرحله پیگیری اثر روش های ایده جویی و بارش مغزی در افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها تفاوت معنا داری نداشتند.
روش های ایده جویی و بارش مغزی در افزایش سطح خودپنداره خلاق و باز بودن نسبت تجربه ها موثر هستند و بهتر آن است که معلمان مقاطع متوسطه برای افزایش میزان خلاقیت و متغیرهای زیربنایی آن تا جایی که امکان دارد از روش هایی همانند ایده جویی و بارش مغزی استفاده کنند.

تربیت پیچیده ترین حوزه فعالیت بشری است،که تحول و توفیق در آن دغدغه همیشگی تاریخ بشربوده و هست. برای موفقیت در این مسیر باید به بخش ها و عوامل مختلف موثر در آن اهتمام داشته باشیم. خلاقیت، از ویژگی های برجسته انسانی و در زمره مباحث محوری تعلیم و تربیت است.
پژوهش حاضر قصد داشت تا با مراجعه به بخشی از منابع اندیشه اسلامی، به استنباط، توصیف و تبیین مفهوم خلاقیت و دلالت های تربیتی آن بپردازد .
روش تحقیق در این پژوهش« توصیفی تحلیلی)تفسیری(» است. ابتدا نگاهی به معنا و مفهوم خلاقیت شده و سپس با «توصیف و تحلیل» آن در اندیشه اسلامی، استلزامات تربیتی آن استنباط و ارائه شده است.
نتایج تحقیق از فضیلت، اهمیت و ضرورت توجه به خلاقیت را در زندگی و شبکه پرورش و آموزش حکایت دارد. انسان از خالق خود جدایی نداشته و هرکنش او به نوعی حرکت در تضعیف یا تقویت این اتصال است. خلاقیت، چه در ساحت اندیشه و چه در قلمر و عمل، امری وجودی است که انسان را در هر لحظه و به گونه ای خاص، در پیوند طولی و عرضی با کل عناصر هستی نگه می دارد. انواع ابزار معرفتی که در این فرایند دخالت دارند، دارای تفاوت ها و مراتبی هستند و دخالت هر شکل از منابع و ابزارهای شناختی اثر خاص خود را در تشکیل و تداوم خلاقیت بجا می گذارد. به علاوه، ظهور، اعتبار و اثرگذاری حقیقی خلاقیت منوط به آن است که هماهنگ با اصول و ارزش های الهی حاکم برگیتی باشد.
اگر جایگاه خلاقیت را به خوبی دریابیم، می فهمیم که تبیین و تقویت حضور آن در صحنه تربیت مطلوب و زندگی معقول اجتناب ناپذیر است. روان شناسی، اندیشه اسلامی و هرحوزه علمی و معرفتی به اشکال مختلف بر این نیاز اصرار می ورزند و اهمیت آن را در تعالی و شکوفایی مادی و معنوی انسان متذکر شده اند.

هدف اصلی این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش بر مبنای حواس پنج گانه بر افزایش خلاقیت کودکان پیش دبستانی است.
پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل است. نمونه مورد مطالعه این پژوهش شامل20کودک پیش دبستانی از ناحیه شش آموزش و پرورش شهر مشهد درسال تحصیلی 94-95 بودند که به روش نمونه گیری نمونه در دسترس انتخاب شد و به دو گروه 10 نفری تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش آزمون سنجش خلاقیت تورنس فرم«ب» تصویری است. جهت آموزش کودکان از ابزار آموزشی محقق ساخته با رویکرد به کارگیری حواس پنج گانه، استفاده شده است. از آزمون تحلیل کوواریانس برای تعیین تفاوت نمرات پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد.
یافته ها نشان می دهد که میانگین نمرات خلاقیت دو گروه آزمایش و کنترل کودکان در پیش آزمون و پس آزمون در سطح 05/0 تفاوت معناداری دارد. این بیانگر آن است که برنامه ی آموزشی بر مبنای حواس پنج گانه بر افزایش خلاقیت کلی کودکان و مولفه های سیالی، انعطاف پذیری، ابتکار و بسط کودکان موثر است.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که به کارگیری حواس مختلف کودکان در جریان آموزش می تواند در افزایش خلاقیت کودکان پیش دبستانی موثر باشد.