فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال نوزدهم شماره 3 (پیاپی 75، پاییز 1395)

کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث آستان قدس رضوی به عنوان مرکزی معتبر برای تامین اطلاعات تخصصی پژوهشگران، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ارزشیابی کیفیت خدمات و آگاهی از دیدگاه کاربران کتابخانه می‏تواند مدیران را در اصلاح، بهبود و ارائه خدمات باکیفیت تر یاری دهد.
هدف پژوهش حاضر، ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه تخصصی علوم قرآن وحدیث آستان قدس رضوی است.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع پیمایشی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه بین المللی لایب کوال است. جامعه آماری پژوهش را تمامی اعضای کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که از کتابخانه علوم قرآن وحدیث استفاده می‏کنند، تشکیل می دهند. تعداد این کاربران 141633 نفر در سال تحصیلی 1396-1395 است. از این میان، 384 نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. در نهایت، داده ها با ورود به نرم افزار SPSS نسخه 19 تجزیه وتحلیل شد.
یافته های پژوهش: با توجه به ابعاد سه گانه لایب کوال، «موثر بودن خدمات کتابخانه» (78/7) با حداقل انتظارها مطابقت و با حداکثر انتظارها فاصله دارد. «کنترل اطلاعات» (65/7) و «کتابخانه به عنوان محل» (7/7) با حداقل و حداکثر انتظار مطابقت دارد.
میانگین کل با حداقل سطح انتظارها تقریبا مطابقت دارد و با سطح حداکثر انتظارهای کاربران نیز فاصله چندانی ندارد.

این پژوهش با هدف بررسی متون و منابع موجود در زمینه مطالعات میان رشته ای به منظور تعیین جایگاه علم اطلاعات و دانش شناسی در میان ابعاد رشته و میان رشته و پاسخ به این سوال صورت گرفت: آیا امکان دارد واقعیتی به نام میان رشته بدون اینکه قبل از آن رشته بودن برای یک حوزه علمی محقق شود، به وجود آید ؟
روش/ رویکرد پژوهش: به منظور حصول به نتیجه مطلوب، پژوهش به صورت کتابخانه ای و با بررسی و تحلیل متون صاحب نظران و گونه های میان رشته انجام شد.
تاکنون هفت گونه عمده برای مطالعات میان رشته ای شناسایی شده است: درون رشتگی، بین رشتگی، میان رشتگی، چندرشتگی، تکثررشتگی، فرارشتگی و پسارشتگی که از میان گونه های ذکر شده، تنها دو گونه بین رشتگی و میان رشتگی منجر به زایش رشته علمی جدید می شوند و علم اطلاعات و دانش شناسی نتیجه هیچ یک از دو گونه مذکور نیست.
علم اطلاعات و دانش شناسی به لحاظ موضوع و مسئله مورد بررسی، دارای وجه تمایز از دیگر حوزه های علمی است و می تواند به عنوان یک رشته شناخته شود، زیرا موضوع این علم تنها اطلاعات مضبوط است؛ اما به دلیل پیچیدگی این مفهوم، محققان این رشته ناگزیر به سمت مطالعات میان رشته ای حرکت کرده اند که نه تنها نقطه ضعفی برای این رشته شمرده نمی شود بلکه سبب رشد و گسترش این حوزه می شود.

هدف پژوهش حاضر تعیین رتبه کیفی محتوای صفحات وب بازیابی شده از موتورهای کاوش فارسی و غیرفارسی در حوزه اسلام است.
روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و به روش پیمایشی _ توصیفی انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه ارزیابی محقق ساخته با چهار معیار و متشکل از گویه های عمومی و تخصصی است. روایی ابزار با نظر متخصصان و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. نمونه آماری این پژوهش دارای سه بخش است: موتورهای کاوش «پارسی جو»، «یوز»، «گوگل» و «یاهو»؛ پنج کلیدواژه انتخاب شده در حوزه اسلام و نیز ده صفحه نخست وب بازیابی شده از جستجوی این کلیدواژه ها.
تنها در معیار پیوندها بین چهار موتور کاوش مورد بررسی تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین بین چهار موتور کاوش از نظر هریک از گویه های عمومی و تخصصی تفاوت معناداری وجود ندارد و از گویه های تخصصی تنها در هشت گویه از دو معیار «پیوندها» و «سوگیری» تفاوت معناداری وجود داشت. با توجه به میانگین رتبه ها، اولویت موتورهای کاوش به این ترتیب است: گوگل، یوز، پارسی جو و یاهو. یافته دیگر پژوهش نشان داد بین گویه های عمومی و تخصصی در هر یک از موتورهای کاوش از نظر کیفیت محتوای صفحات وب بازیابی شده تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین از نظر کیفیت محتوای صفحات وب بازیابی شده، بین چهار موتور کاوش، تفاوت معناداری وجود ندارد.
به منظور رسیدن به موتور کاوشی ایده آل در زبان فارسی با تاکید بر هویت ایرانی _ اسلامی، سرمایه گذاری دولتی و همکاری نهاد ها و سازمان های علاقه مند و فعال در این زمینه ضروری است.

هدف این مقاله، شناسایی میزان تاثیر پیش شرط های قصد اشتراک دانش بر پایه نظریه رفتار برنامه ریزی شده «آجزن» (1991) و بررسی پیامدهای رفتاری آن بر مبنای نظریه «نوناکا و تاکوچی» (1995) است.
پژوهش انجام شده از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تشکیل داده اند و نمونه انتخاب شده، 289 نفر از دانشجویان این دانشگاه بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه بود و از الگویابی معادلات ساختاری برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد.
یافته های پژوهش نشان داد نگرش، هنجارهای ذهنی، باورهای رفتاری و باورهای هنجاری بر قصد اشتراک دانش تاثیر می گذارند. قصد اشتراک دانش تاثیری مستقیم و معنا دار بر انواع رفتار های فرد در خصوص اشتراک دانش دارد. همچنین رفتار های درون دهی بر ترکیب؛ ترکیب بر تعاملی؛ تعاملی بر برون دهی تاثیر می گذارند. رابطه مستقیم و معنا داری نیز بین رفتار های درون دهی و برون دهی شناسایی شد. یکی دیگر از نتایج قابل توجه در این تحقیق، نقشی است که نگرش بر متغیرهای تاثیرگذار الگو دارد. نتایج تحقیق نشان داد نگرش به طور مستقیم بر هنجارهای ذهنی، قصد اشتراک دانش و رفتار های درون دهی و برون دهی تاثیر دارد.

هدف اصلی: هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در آرشیوهای دیجیتال صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است.
روش تحقیق: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روشپیمایشی _ تحلیلی انجام شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته بود که پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ و روایی آن از طریق اعتبار محتوا تایید شد. جامعه آماری پژوهش شامل آرشیویست های سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران بود. در مجموع از 208 نفر، 100 نفر از این افراد به روش نمونه گیری تصادفی (سیستماتیک) انتخاب شدند و پرسش نامه پژوهش توسط آنان تکمیل و دریافت شد.
تاثیر عامل تصمیم سازی مدیران بر نگهداری صحیح منابع در زمینه بهره گیری از فناوری در عوامل مدیریتی، عامل آموزش در ایجاد فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات در عوامل فرهنگی، تاثیر استفاده از فناوری اطلاعات در کاهش اشتباهات نیروی انسانی متخصص در عوامل انسانی، عامل تخصیص بودجه لازم برای خرید تجهیزات نرم افزاری در آرشیوها در عوامل اقتصادی و تاثیر نرم افزار جستجوگر در آرشیو برای پاسخگویی به نیازها در عوامل فنی بیش از همه است. همچنین جامعه مورد مطالعه عوامل مدیریتی را70%، فرهنگی50%، انسانی دو سوم، اقتصادی80% و فنی را 80% تاثیرگذار دانستند.
نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان داد از دیدگاه جامعه مورد مطالعه، به کارگیری صحیح فناوری اطلاعات در بهبود، بهره برداری، افزایش دستاوردهای عملکردی، قابلیت خدمت رسانی، سرعت بخشیدن به خدمات و همچنین کاهش اشتباهات می تواند تاثیرگذار باشد. بنابراین، خروجی حاصل می تواند در تقویت نقاط قوت و بهبود نقاط ضعف جامعه مورد مطالعه مفید واقع شود.

پژوهش حاضر با هدف اصلی تعیین مباحث مورد توجه در مدیریت اطلاعات به زبان فارسی و هدف های فرعی شناسایی نویسندگان و مجله های هسته، چگونگی همکاری گروهی نویسندگان مقاله های مربوط به این حوزه ومیزان پوشش موضوعی هر یک از سه پایگاه مجله های فارسی از این حوزه موضوعی انجام شد.
روش شناسی: به منظور اجرای این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده و پژوهش بر روی 161 عنوان مقاله موجود در سه پایگاه اطلاعاتی نورمگز، مگ ایران و اس.آی.دی در حوزه مدیریت اطلاعات به عنوان جامعه پژوهش اجرا شد.
یافته های پژوهش نشان داد از 161 مقاله مورد بررسی به طور کلی بیشترین تعداد در حوزه پزشکی و مربوط به سال‏های 1391 و 1386 بوده است. بر اساس آمار به دست آمده از سه پایگاه اطلاعاتی مجله های فارسی در ایران 260 نویسنده به پژوهش در حوزه مدیریت اطلاعات پرداخته‏اند که در بین آنها «مقدسی» بیشترین تعداد پژوهش را در این حوزه به خود اختصاص داده است. ضریب همکاری به دست آمده در پژوهش حاضر نشان می‏دهد میزان تمایل نویسندگان به مشارکت در کار گروهی به اندازه 02/0 کمتر از تمایل به کار انفرادی است و بیشترین هم‏نویسندگی توسط «مقدسی» انجام شده است. مقاله های حوزه مدیریت اطلاعات در 80 عنوان مجله چاپ شده است که از این تعداد بیشترین تعداد مربوط به مجله «مدیریت اطلاعات سلامت» در حوزه پزشکی است.
نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد نویسندگان در این حوزه موضوعی بیشتر ترجیح داده‏اند کار انفرادی انجام دهند و بیشترین هم‏پوشانی مقاله ها در این حوزه در پایگاه اطلاعاتی مجله های نورمگز و مگ ایران با 33 عنوان مقاله مشترک و تکراری است.