فهرست مطالب

نشریه علوم جغرافیایی
پیاپی 25 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/10/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فضل الله اسمعیلی، مژگان میرزایی، مهدی خداداد* صفحات 1-14
    امروزه برنامه ریزی صحیح و استفاده همه جانبه از محیط زیست بر پایه شناخت استعدادها و ارزیابی توان تولیدی سرزمین استوار است. ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین، مرحله میانی فرآیند آمایش سرزمین یا برنامه ریزی محیط زیست است. در واقع ارزیابی سرزمین، اطلاعات اساسی مرحله دوم آمایش سرزمین شامل انتخاب مناسب ترین استفاده از سرزمین و نظام مدیریت را فراهم می نماید. در همین راستا هدف از این مطالعه، تعیین مناسب ترین و مطلوب ترین عرصه های محیط زیستی حوضه ی آبخیز طارم واقع در استان زنجان با ارزیابی توان اکولوژیکی برای کاربری توسعه ای است. برای انجام این کار، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مورد نظر و وارد ساختن این لایه ها در محیط Arc GISو پس از تهیه و تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع، ماتریس اولیه و نرمال برای تعیین وزن نسبی لایه ها تکمیل شد. در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) با توجه به وزن نسبی لایه ها که پس از تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع و تهیه ماتریس های اولیه و نرمال و نتایج حاصل از آن مشخص شد، بیشترین عامل محدودکننده شیب است که بالاترین درصد وزن نسبی به آن اختصاص داده شده است، بنابراین قسمت های مرکزی منطقه که کمترین شیب یعنی 0- 2 تا 8- 12 درصد را داراست و از نظر پوشش گیاهی شامل مراتع کم تراکم و جنگل های تنک و... بوده، مناسب ترین بخش ها برای توسعه است. سرانجام تعیین وزن نهایی لایه ها و تلفیق اطلاعات در نرم افزار Idrisi انجام شد که نتایج حاصل از این روش بدین ترتیب است: حدود 14.36 درصد از کل منطقه دارای توان درجه یک مناسب و حدود 10.12 درصد دارای توان درجه دو مناسب برای توسعه شهری- روستایی بوده و 75.52 درصد نیز فاقد توان مناسب برای این گونه توسعه است.
    کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیک، روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، حوضه ی آبخیز طارم
  • مریم خسرویان*، علیرضا انتظاری، مختار کرمی، مجیذ ابراهیمی صفحات 15-32
    تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش، پیش زمینه ای در شناخت عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش، رخداد آن، مدیریت خطر و روش های پیشگیری از خطر و ریسک است. هدف از تحقیق حاضر اولویت بندی عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش و پهنه بندی حساسیت آن درحوضه بار با استفاده از شاخص انتروپی شانون است. برای نیل به این هدف 12 عامل تاثیرگذار بر زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه مورد توجه قرار گرفت و نقشه های مربوط به عوامل مذکور در GIS تهیه گردید. اولویت بندی عوامل موثر با بهره گیری از شاخص آنتروپی شانون لایه هائی را که بیشترین نقش را در وقوع زمین لغزش داشتند مشخص کرد. در نهایت نقشه پهنه بندی حساسیت زمین لغزش با استفاده از شاخص آنتروپی شانون تهیه گردید و با منحنی ROC مورد ارزیابی قرار گرفت و دقت مدل در حد خیلی خوب (24/81 درصد) با انحراف استاندارد 0389/0 به دست آمد.
    کلیدواژگان: مدل سازی، زمین لغزش، پهنه بندی، آنتروپی شانون، حوضه بار نیشابور
  • محمد رستمی فتج آبادی* صفحات 33-49
    مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی مستلزم در دست داشتن مشخصات صحیح مربوط به ویژگی های سفره آب زیرزمینی، توزیع فضایی مشخصات آن و عمق پیوسته سطح ایستابی و نوسانات آن می باشد. هدف تحقیق حاضر ارزیابی و دقت سنجی روش های زمین آمار در برآورد یک سطح پیوسته ایستابی بهینه برای آب های زیرزمینی محدوده ای به مساحت 999کیلومتر مربع در شمال غرب دشت کرمانشاه می باشد. بدین منظور از آمار سطح ایستابی مربوط به 50 حلقه چاه در محدوده مطالعاتی استفاده شد، دراین راستا با استفاده از گزینش نیم تغییر نمای بهینه از بین 4 نیم تغییر نمای نمایی، خطی، گوسین و کروی به تحلیل ساختار و همبستگی فضایی سطح ایستابی چاه ها اقدام گردید. از 3 مدل درون یاب زمین آماری کریجینگ معمولی، ساده و عمومی به منظور برآورد سطح ایستابی محدوده مطالعاتی استفاده گردید. سپس با به کار گیری الگوریتم ارزیابی متقابل و از طریق شاخص هایجذر مربع خطای میانگین، خطای سیستماتیک و غیر سیستماتیک مدل، خطای مطلق و بایاس میانگین، شاخص قابلیت پذیرش و ضریب تبیین، به ارزیابی و دقت سنجی مدل های درون یاب مذکور در براورد سطح ایستابی منطقه مورد نظر اقدام گردید. نتایج نشان داد که مدل کریجینگ معمولی با نیم تغییر نماینمایی و در نظر گیری 8 همسایه بهترین درونیاب در مدل سازی سطح ایستابی محدوده مطالعاتی می باشد. خروجی کار میتواند راهنمای برنامه ریزان در مکان یابی بهینه حفر شبکه چاه های کشاورزی باشد. برنامه ریزان می توانند از طریق به روز کردن داده های این مدل، از آن به عنوان یک مدل بهینه برای پایش نوسانات سطح ایستابی آب منطقه مورد مطالعه و برنامه ریزی در مورد میزان بهره برداری از سفره، استفاده کنند.
    کلیدواژگان: سطح ایستابی، آب های زیرزمینی، مدل های زمین آمار، نیم تغییرنما، کرمانشاه
  • سمیه کریمی، سیامک شرفی* صفحات 50-69
    ناهمواری های سطح زمین با لیتولوژی های متفاوت، تغییرات چشمگیری را از نظر شیب دامنه ای و نوع لندفرم ها نشان می دهند. خطوط منحنی میزان در نقشه های توپوگرافی، یکی از عناصر مهم در تشخیص این تغییرات می باشد. شاخص سینوسیتی از جمله شاخص هایی است که می تواند تغییرات جنس را با استفاده از ویژگی های شیب دامنه ای بر روی نقشه های توپوگرافی نشان دهد. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت تغییرات شکل و شیب دامنه ای در انواع سنگ های آهکی و غیرآهکی با استفاده از شاخص سینوسیتی در استان کرمانشاه می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن آماری، میدانی و تحلیلی با استفاده از ابزارهای فیزیکی مانند نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، ژئومورفولوژی، کرویمتر، کمپاس برانتون و GPS می باشد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که روش های آماری برای بررسی شکل دامنه ها از روی نقشه های توپوگرافی، جهت دست یابی به شاخصی که بتوان با کمک آن نوع جنس را از روی نقشه تشخیص داد، به صورت کامل، معتبر و قابل استفاده نمی باشد. بنابراین نمی توان با استفاده از شاخص سینوسیتی و از روی نقشه های توپوگرافی، به تغییرات نوع جنس سازندها پی برد.
    کلیدواژگان: کارست، شاخص سینوسیتی، شکل دامنه ها، آزمون های آماری
  • حمید نژادسلیمان، مسعود مینایی، وجیهه قلی زاده* صفحات 70-83
    حوضه آبریز کارده از نظر مختصات جغرافیایی در 37، °36 تا 58، °36 عرض جغرافیایی و 26، °59 تا 37، °59 طول جغرافیایی با مساحتی حدود 549 کیلومتر مربع در بخش شرقی زون کپه داغ قرار دارد. در مطالعه موجود، خطر رسوب سازی و انتشار فرسودگی در حوضه آبریز کارده در شمال شرق ایران با استفاده از روش هیدروفیزیکی همراه با داده های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مشاهدات میدانی مورد مطالعه قرار گرفت. منطقه مورد مطالعه به 7 زیرحوضه هیدرولوژیکی تقسیم گردید. سپس با استفاده از روش هیدروفیزیکی عوامل مختلف هیدروفیزیکی حاکم در حوضه (مساحت، شیب، پوشش گیاهی، زمین شناسی و هیدرولوژی) مورد ارزیابی قرار گرفت و با توجه به عوامل فوق ضریب پتانسیل و درصد رسوبدهی هر زیر حوضه برآورده شد که زیر حوضه سیج و آل با 1/2122 تن در سال بیشترین پتانسیل رسوبدهی و فیروز آباد با 3/93 تن در سال دارای کمترین پتانسیل رسوبدهی می باشد که عامل مساحت، نقش مهمی در ایجاد این توان رسوبدهی برای هر دو حوضه دارد.
    کلیدواژگان: فرسایش، پتانسیل رسوبدهی، هیدروفیزیکی، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، کارده
  • مهدی زنگنه، جواد امیری*، مهدی پیله ور صفحات 84-99
    رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی واستفاده بیش ازحد از وسایل نقلیه موتوری از عوامل موثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری است که و موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی مناطق شهری و محیط اطراف می شود و اثرات ناشی از آن نقشی مهمی در کیفیت هوادارد؛ به عبارت دیگر ارزش بالای زمین سبب استفاده بیشتر از زمین برای ساخت وساز و پایین آوردن فضای سبز شده است به طوری که استفاده از فناوری بام سبز در شهرهای کلان ایران درجهت بهبود کیفیت محیط زیست شهری گزینه ای مناسب باشد. این پژوهش به صورت کاربردی و با مطالعات توصیفی_تحلیلی و با استفاده از تکنیک AHP در شناسایی موانع کسترش بام سبز در مشهد پرداخته شده است. در این راستا با بررسی زمینه های توسعه بام سبز و استفاده نظرات کارشناسان ابعاد اصلی عدم توسعه بام سبز شناسایی، که حاصل آن تعیین محورها اصلی و موانع موجود هست. موانعی چون: هزینه بالا بام سبز نسبت به بام معمولی، ارزان بودن انرژی، نبود صنعت بومی بام سبز و پژوهش های کاربردی، نبود طرح هایی با توجیه اقتصادی در مردم و مسئولین ونبود قوانینی مدون در این خصوص بر سر راه توسعه بام سبز مشهد محسوب می شود. استفاده از تجربه دیگر کشورها، آشنا کردن مسئولین و مردم با مزیت بام سبز، بسترسازی برای حضور بخش خصوصی و...راهکار پیشنهادی برای بام سبز هست.
    کلیدواژگان: بام سبز، جزیره حرارتی، تحلیل سلسله مراتبی، شهر مشهد
  • علیرضا عندلیب، مژده جوانشیری * صفحات 100-120
    هدف اصلی این تحقیق تدوین و ارائه راهبردهای توسعه در منطقه مرزی تایباد است تا در صورت تحقق بتوان بر مسائل اساسی توسعه شهرستان فائق آمد. در راستای دستیابی به هدف فوق، از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده و با استفاده از روش میدانی، مراجعه به ادارات مستقر در شهرستان و مصاحبه با مسئولین و نیز با استفاده از ابزار پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شده است. سپس جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل SWOT استفاده گردیده و راهبردهای مربوط به توسعه منطقه مرزی شهرستان تایباد، ارائه شده و در پایان با استفاده از روش تحلیلی QSPM، راهبردهای اصلی شهرستان اولویت بندی شده است. یافته ها نشان می دهند که عوامل بیرونی سهم بیشتری در توسعه منطقه دارند و در وضعیت فعلی، منطقه در موقعیت تدافعی قرار دارد و بیش از هر چیز نیازمند راهبردهای WT می باشد. یعنی راهبردهای مربوط به کاهش نقاط ضعف موجود در منطقه و جلوگیری یا کاهش تهدیدات وارد بر آن به عنوان راهبردهای اصلی توسعه این منطقه مد نظر می باشند. هم چنین، نتایج حاصل از انجام تحلیل QSPM نشان داد که راهبردهای زیر به عنوان اولویت دارترین راهبردها جهت توسعه منطقه مرزی تایباد مشخص شدند: تقویت زیرساختها و امنیت منطقه جهت عدم تاثیرگذاری محسوس فعالیت محور ترانزیتی کراچی افغانستان بر سهم ترانزیتی پایانه مرزی دوغارون - ایجاد جو اعتماد مرزنشینان به دولت مرکزی و افزایش احساس تعلق به منطقه - تقویت طرح انسداد فیزیکی و الکترونیکی مرزها و تجهیز مرزبانی - تصویب قوانین اصولی و کاهش قوانین دست و پاگیر به منظور تسهیل مبادلات تجاری و حمل و نقل بین دو کشور - جلب مشارکت بخش خصوصی با حمایت و پشتیبانی بخش دولتی، برای سرمایه گذاری بیشتر و ایجاد زمینه های اشتغال سالم در منطقه
    کلیدواژگان: آمایش، مناطق مرزی، توسعه، راهبرد، تایباد
|
  • Mehdi Khodadad * Pages 1-14
    Man has always been dependent on nature and for their basic needs is based to the environment. But over time due to management practices and right or wrong interventions enter the effects on land. For this reason and because of the human potential, the ecological potential for future development of land is very important. Today, many cities in our country due to its unlimited expansion and without program Can take destroy of natural environments. But the increasing urban population, followed by the growth of cities, according to the control of the development of cities and stepping to the principles of sustainable development is necessary. Purpose of this study is determination of the best of environmental arenas for urban development land use in Tarom watershed in Zanjan province. For this study was used Analytical Hierarchy Process method. For this purpose after preparation of information layers and import of these layers in Arc GIS software and after preparation of questionnaire by experts, were completed early and normal matrices for determination of layers relative weight. Upshot, layers ultimate weight and incorporation of information in Idrisi Software were performed. Results showed about 14.36 percent of total of area has appropriate grade and 10.12 percent has second degree and 75.52 percent don’t have potential for this development.
    Keywords: ecological evaluation, urban development, Analytical Hierarchy Process method, Tarom watershed
  • Maryam Khosraviyan * Pages 15-32
    Landslide Susceptibility Mapping, a background on factors affecting the landslide, its occurrence, risk management and risk prevention. The aim of this study is to prioritize the factors affecting landslide susceptibility mapping and basin load it using the Shannon entropy index. To achieve this goal were taken into account 12 factors affecting the landslide was prepared to study and map the factors mentioned in the GIS. Prioritize the factors identified by the use of Shannon entropy index layer, which had a role in the occurrence of landslides. The landslide susceptibility zoning map was prepared using Shannon Entropy Index and evaluated with ROC And obtained accuracy of the model as well (24/81%) with a standard deviation of 0389/0.
    Keywords: Modeling, Landslide, Zoning, Entropy, basin once Nishapur
  • Mohammad Rostami Pages 33-49
    Successful management of groundwater resources using numerical models requires knowledge of spatial distribution of hydraulic heads and it's fluctuation, aquifer parameters and other input data. this paper's aim is application and evaluation of geostatistcal model for optimal estimation of Groundwater Table Level in an area of 999 sq km in part of the north west of Kermanshah plain. To achieving this, we used the data of Water table elevations in the 50 monitoring wells in studding area. Firstly we analyses the spatial correlation of monitoring wells With the use of measured elevations of the water table, experimental semivariograms were constructed that characterizes the spatial variability of the measured groundwater levels. Linear, Spherical, Exponential and Gaussian semivariogram models were fitted to the experimental semivariogram. The finally selected models were used to estimate the groundwater levels and estimation variance (which express the best accuracy of the estimated groundwater levels). Then 3 geostatistcal interpolation method (ordinary, sample and universal Kriging) applied to interpolate water table elevations from their measurements at random locations. The cross validation algorithm was used to estimation then 7 statistical indexes (RMSE, RMESu, RMSEs, MAE, MBE, d, R2) apply to evaluation and comparing 3 mentioned interpolation method. The results indicated that the ordinary kriging(OK) with exponential semivariogram and by including 8 neighbor were the best method for modeling and interpolating ground water table level in studding area.the out pout of this paper can be applied to optimization the locate of wells network. The water resource planner and decision maker in this field can apply this optimum interpolated water table to monitoring the spatiotemporal fluctuation of water table in this area by updating it's data.
    Keywords: Ground water table, Geostatistical interpolating method, Empirical, theatrical semivariogram, Kermanshah
  • Siyamak Sharafi *, Somaye Karimi Pages 50-69
    Surface roughness with different lithology, dramatically changes the slope of the range and type of show Land form. The curved lines on topographic maps, one of the important elements in detecting these changes. sinuosity indicators, including indicators that can be made using the slope of a range of features on topographic maps show. The purpose of this study was to evaluate the changes in shape and slope of a range of limestone and nonlimestone using the sinuosity index in Kermanshah province. Type of applied research and statistical methods to review, field and analytical use of physical tools such as topographic maps, geology, geomorphology, korvimeter and GPS. Research results show that statistical methods to examine the range of topographic map, to achieve an index that can be detected with the type genus of the map, complete, valid and not usable. So you cannot use sinuosity index and the topographic map, to change the type of formations realized.
    Keywords: karst, sinuosity index, slope form, the statistical test
  • Javad Amiri * Pages 84-99
    Population growth and urbanization development and use of more than motor vehicle of the factors affecting the increase in temperature in The urban areas And cause the Thermal island On urban areas and the surrounding environment. And the effects of its important role in the quality of air. In other words, the value of land use Most of the land for Construction and down the green space. So that the use of green roof technology in large cities to improve the quality of the urban environment is an appropriate option. The applicable research and descriptive- analytical studies and using AHP technique in identifying obstacles expanding green roof has been Mashhad. In this regard, study Development fields green roof the main dimensions of the the expert opinions green roof development Identification, The result of which is to determine the main axis and the obstacles. Obstacles such as green roof cost compared to conventional roof, cheap energy, and research applications, Lack of economic feasibility projects with the people and Officials and lack of written laws and regulations in this regard to the development of green roof is Mashhad. Use the experience of other countries, Acquaint the Officials and people with advantages of green roofs, Infrastructure for the private sector and proposed solution for green roofs.
    Keywords: green roof, AHP, city, Mashhad
  • Mozhde Hjavanshiri * Pages 100-120
    The main objective of this research is to develop and provide development strategies in the border region Taybad to the realization of the fundamental issues of development of the city overcome. The data for the analysis method used SWOT analysis and strategies related to the development of the Taybad border area, presented at the end of the analysis QSPM, the main city prioritized strategies.This means that strategies to reduce weaknesses in the region and prevent or reduce the threats to it are considered as the main strategy in the development of this area. Also, the results of the analysis showed that QSPM following strategies were identified as the highest priority strategy for the development of the Taybad border region: Strengthening the infrastructure and security of the region to ineffectiveness tangible Activity transit axis Karachi Afghanistan, the share of transit border terminal Dogharoon - create an atmosphere of trust border to the central government and enhance the sense of belonging to the region - strengthening plan obstruction of physical and electronic borders and equip border - the adoption of laws principles and reduce cumbersome rules to facilitate trade and transportation between the two countries - to attract private sector participation with the support of the public sector, to invest more and create a healthy employment areas in the region
    Keywords: Development strategies, border area, SWOT analysis, Taybad