فهرست مطالب

تحقیقات مالی اسلامی - پیاپی 12 (بهار و تابستان 1396)

نشریه تحقیقات مالی اسلامی
پیاپی 12 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • احسان ذاکرنیا، امیر خادم علیزاده صفحات 5-34
    ریسک اعتباری در بانکداری زیانی است که در اثر تاخیر یا نکول گیرنده تسهیلات در عمل به تعهدات خود در موعد مقرر ایجاد می گردد و به عنوان یکی از مهم ترین ریسک های صنعت بانکداری می باشد. یکی از عوامل مهم ایجادکننده ریسک اعتباری در بانک ها، عدم توجه کافی و اعتبار سنجی نامناسب مشتریان است. یعنی تسهیلات در اختیار کسانی قرار داده می شود که صلاحیت لازم را نداشته و لذا عمدا یا سهوا از بازپرداخت تسهیلات بازمانده یا امتناع می کنند. این پژوهش قرآنی از نوع توصیفی – تحلیلی بوده و آیاتی از قرآن کریم که به تبیین جایگاه و اهمیت مال و شرایط تصرف در مال و شخصی که می خواهد مالی را در اختیار گیرد پرداخته اند و بنیاد روش تفسیر موضوعی و به مدد موضوع شناسی اقتصاد مالی، مورد بررسی و تدبر قرار گرفته است. سوال اصلی این پژوهش این است که آیات قرآن در نفی ریسک اعتباری بر چه اصولی تاکید داشته و بر وجود چه ویژگی هایی در شخص وام گیرنده جهت دریافت تسهیلات دلالت دارند؟ برای پاسخ دهی به این پرسش، فرضیه ما این است که از نظر قرآن کریم، اصول لزوم رعایت عدالت اجتماعی، خلیفه اللهی انسان، لزوم وفای به عهد، لزوم حاکمیت اخلاق اسلامی بر بازار مالی مسلمانان، قوام جامعه بودن اموال، لزوم استفاده صحیح از اموال و ندادن مال به سفیه و اصل لاضرر در معاملات و روابط مالی، باید جهت دهنده رفتار بانکداری اسلامی در حوزه مدیریت ریسک اعتباری باشد که به دلالت التزامی بر اعتبار سنجی دقیق مشتریان با هدف کاهش ریسک اعتباری اشاره دارد. یافته های پژوهش به طور کامل موید این فرضیه ها بود.
    کلیدواژگان: ریسک اعتباری، مدیریت ریسک، بانک، اعتبار سنجی، قرآن، مال
  • حیدر فروغ نژاد، مهدی خوشنود صفحات 35-66
    رشد و توسعه اقتصادی پایدار از مهم ترین آرمان های اقتصادی هر کشوری است که می بایست در چارچوب نظام اقتصادی محقق شود. براساس آموزه های اسلامی عدالت، امنیت و رشد اقتصادی اهداف مکتب اقتصاد اسلامی هستند که تحقق و پیگیری آنها جهت رسیدن به رفاه عمومی ضروری است. مقاله حاضر امکان تامین مالی کسب و کار ها و پروژه های اجتماعی را در چارچوب نظام اقتصادی اسلام در بازار سرمایه ایران بررسی می کند. در این مقاله چارچوب های نظری که در یک دهه اخیر در خصوص کسب و کار اجتماعی و همچنین ابزار های مالی جهت انجام پروژه های کلان با تاثیرات اجتماعی ارائه شده مورد بررسی قرار گرفته و مدل عملیاتی جهت تامین مالی کسب و کارهای اجتماعی و پروژه های زیربنایی در ایران ارائه شده است. براساس یافته های پژوهش امکان ایجاد بازاری به نام «بازار کسب وکار اجتماعی» و انتشار نوعی اوراق مبتنی بر قرض الحسنه به نام اوراق قرضه الحسنه اجتماعی وجود دارد که با استفاده از آنها می توان به تامین مالی و توسعه کسب وکار های اجتماعی و پروژه های زیربنایی اقدام کرد.
    کلیدواژگان: کسب و کار اجتماعی، تامین مالی اجتماعی، اوراق قرض الحسنه اجتماعی، نظام اقتصاد اسلامی، فرابورس ایران
  • روح الله شهنازی، مجتبی پناهی صفحات 67-100
    بانکداری اخلاقی نوع جدیدی از بانکداری است که به تازگی در بانکداری متعارف از آن صحبت می شود و درصدد جبران کاستی های بانکداری متعارف است. بانکداری اخلاقی؛ یعنی، بانکداری که در عملکرد خود، ارزش ها و معیارهای اخلاقی و اجتماعی را نیزدر کنار معیارهای اقتصادی در نظر می گیرد. از طرفی برخی از اقتصاددانان بانکداری اسلامی را نظام بانکی ارائه دهنده خدمات مالی و بانکی اخلاقی توصیف می کنند. اهتمام اصلی بانک های اسلامی این است که روش های مالی آنها براساس قوانین شریعت باشد و باتوجه به تاکید شریعت بر ارزش های اخلاقی، می توان گفت هر خدمتی که در بانکداری اسلامی ارائه می شود باید مبتنی بر اخلاق باشد.
    در این پژوهش میزان اخلاقی عمل کردن بانکداری در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات و داده های پژوهش با استفاده از روش تحقیق میدانی و با تهیه پرسشنامه و تحلیل نتایج از طریق نرم افزار SPSS، از کارکنان و مشتریان بانک های شهر شیراز جمع آوری شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که بانکداری در ایران در عمل نتوانسته معیارهای اخلاقی مانند جلوگیری از صوری شدن عقود، رفع نیازهای ضروری نیازمندان، مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی و... رابرآورده کند.
    کلیدواژگان: بانکداری اخلاقی، بانکداری در ایران، اقتصاد اخلاقی
  • سید عباس موسویان، علی صالح آبادی، مجتبی کاوند صفحات 101-132
    در سال های اخیر توسعه اوراق مصون از تورم در دنیا گسترش یافته و این اوراق در بسیاری از پرتفوی ها وارد شده است. هدف اوراق مصون از تورم اطمینان از حفظ قدرت خرید از طریق مرتبط کردن بازدهی اوراق با تورم در طول دوره انتشار آن است. بنابراین، دو نوع پرداخت در این اوراق وجود دارد: نرخ بازدهی که در ابتدای دوره مشخص می شود و مبلغی که بابت جبران زیان حاصل از کاهش قدرت خرید پرداخت می گردد. از این رو، این اوراق یک فرصت آرمانی برای طیف گسترده ای از سرمایه گذاران برای مصون ماندن از تورم می باشد. ایران به عنوان کشوری که دارای نرخ تورم بالا و متغیر است، می تواند از این اوراق برای تامین مالی طرح ها و پروژه های میان مدت و بلند مدت به ویژه در طرح های عمرانی دولتی استفاده نماید.
    مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ گوئی به این سوال ها است: آیا با توجه به موازین فقه امامیه امکان انتشار اوراق مشارکت با سود علی الحساب شناور و مصون از تورم وجود دارد؟ راهکارهای تصحیح این اوراق که با موازین دانش مالی نیز سازگار باشد، چیست؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که امکان طراحی اوراق مشارکت مصون از تورم با نرخ سود علی الحساب شناور وجود دارد. برای شناور کردن نرخ نیز می توان از حق اختیار خرید و حق اختیار فروش به طور هم زمان استفاده نمود.
    کلیدواژگان: اوراق مصون از تورم، اوراق مشارکت مصون از تورم، نرخ سود واقعی، نرخ سود اسمی
  • محمد نقی نظرپور، محمدحسین صدرایی صفحات 133-166
    سوال اصلی در این مقاله این است که ریسک های اصلی در فرایند انتشار اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه ایران کدام است؟ مهم ترین ریسک ها از جهت احتمال وقوع و شدت اثرگذاری در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه این اوراق کدامند؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از روش تحلیل سلسه مراتبی به رتبه بندی ریسک ها می پردازد. با شناسایی این ریسک ها در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه، ارکان انتشار، قادر خواهند بود بر ریسک های اصلی تمرکز کرده، فرآیندهای پوشش ریسک را با اثربخشی بیشتر، پیگیری نمایند. فرضیه اصلی مقاله این است که از منظر خبرگان بازار سرمایه، ریسک های مالی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. نتایج نشان می دهد از منظر خبرگان پاسخ دهنده، ریسک های نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، تورم و نرخ ارز از منظر احتمال وقوع، در اولویت می باشند، از منظر شدت تاثیر نیز، نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، اعتباری و تورمی با اولویت بوده اند.
    از جمله روش های نوین مورد استفاده در تامین مالی دولت از طریق منابع داخلی، انتشار اسناد خزانه دولتی است. نوآوری های مالی اسلامی در حوزه ابزارسازی مالی در بازارهای سرمایه اسلامی منجر به شکل گیری ابزار اسناد خزانه اسلامی و انتشار آن در تاریخ 07/08/1394 در بازار فرابورس ایران شد. اسناد خزانه اسلامی مانند سایر ابزارهای مالی اسلامی دارای ریسک های مختلفی هستند که در مقام اجرا، موفقیت انتشار این ابزار را تهدید می نمایند. از این رو شناسایی ریسک های متبادر در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه و بررسی شدت تاثیر و احتمال وقوع آنها در فرآیندهای انتشار امری ضروری است.
    کلیدواژگان: اسناد خزانه، اسناد خزانه اسلامی، ریسک، رتبه بندی
  • محمد مهدی سلیمانی پور، حامد سلطانی نژاد، مهدی پورمطهر صفحات 167-192
    پول مجازی پدیده ای نوظهور است که بانفوذ بیشتر دنیای مجازی در زندگی بشر، رخ نمون کرده است. مدت زیادی از طرح ایده و عملیاتی شدن پول مجازی نمی گذرد و پول های مجازی گوناگون، بازاری برای خود ایجاد کرده اند. اگرچه حاکمیت ها نسبت به پذیرش این نوع از پول مقاومت نشان داده اند و برخوردهای متناقضی در این زمینه وجود دارد، اما مخترعان این پول ها و فعالان مالی، با تلاش برای رفع چالش ها و ایجاد نوآوری های مالی در این عرصه، سعی در گسترش این پدیده دارند. فهم صحیح و فنی از ماهیت پول مقدمه ای برای شناسایی احکام شرعی مترتب بر پول مجازی و استفاده از آن در نظام پولی و بازار سرمایه اسلامی است. در مقاله حاضر تصمیم داریم تا با ماهیت شناسی پول مجازی و تحلیل فقهی پدیده پول، بر پایه نظریه مال اعتباری بودن پول، احکام شرعی در خصوص پول مجازی را تبیین کنیم. از این رو، شایسته است در تحلیل فقهی پول مجازی عناصر کلیدی و اجزای تشکیل دهنده پول مجازی مورد واکاوی قرار گیرد. این عناصر و اجزا عبارت است از: ماهیت پول و پشتوانه آن، خصوصی بودن، الکترونیکی بودن و ورود پول مجازی به دنیای حقیقی. از منظر نگارندگان مهم ترین ملاحظه پذیرش پول مجازی در نظم کنونی پول، سامان نظام دو پول حقیقی و مجازی در کنار یکدیگر است.
    کلیدواژگان: پول مجازی، مال اعتباری بودن پول، مالی اسلامی، فقه امامیه
  • محمد مهدی عسگری، مهدی صادقی شاهدانی، سجاد سیفلو صفحات 193-224
    انتخاب و در اختیار داشتن ابزارهای مناسب و بهینه برای مدیریت ریسک، از عوامل بسیار مهم در مدیریت ریسک های مختلف است. اوراق بهادار بیمه ای ابزارهای مالی - بیمه ای نوینی هستند که در سال های اخیر به نحو گسترده برای پوشش ریسک های به خصوص فاجعه آمیز و بزرگ، از سوی بیمه گران مورد استفاده قرار گرفته اند. علاوه بر این، این اوراق ابزارهایی برای تامین مالی نیز می باشند، که درخصوص انتشار های مربوط به بیمه های زندگی مصداق دارند. انتشار هایی که تاکنون در خصوص این اوراق انجام شده است، داخل صنعت بیمه بوده است و مدل ها و الگوهای عملیاتی برای انتشار این اوراق بر روی ریسک های بخش نفت و گاز وجود ندارد. با توجه به اهمیت بخش نفت و گاز و همچنین تنوع و گستردگی بالای ریسک های مربوط به آن و به منظور ایجاد تنوع در ابزارهای در اختیار صنعت نفت و بیمه برای مدیریت ریسک این مقاله کوشیده است با تکیه بر منطق اقناع سایمون (1996)، الگویی برای انتشار اوراق ریسک های نفتی ارائه نماید. این الگو متناسب با شرایط صنعت نفت و بیمه ایران بوده و همچنین ملاحظات شرعی در سرمایه گذاری های مربوطه نیز لحاظ شده است.
    کلیدواژگان: ریسک های نفتی، اوراق بهادار بیمه ای، مدیریت ریسک، اوراق ریسک های نفتی
  • سامان قادری، کاوه قادری، صلاح الدین قادری صفحات 225-244
    هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین نگرش سهامداران به پذیرش تامین مالی اسلامی به عنوان یکی از روش‏های تامین مالی در بورس اوراق بهادار تهران است. تامین مالی اسلامی اشاره به تامین سرمایه و خدمات مالی و ابزارهایی دارد که بر اساس قوانین و ضوابط شریعت اسلامی باشند. امروزه تامین مالی اسلامی به عنوان یک منبع جدید رشد اقتصادی پدید آمده است، اما در عرصه صنعت و کسب وکار برای تامین مالی بیشتر از روش های دیگر استفاده می شود. این پژوهش از نوع کاربردی و همچنین جزء مطالعات همبستگی است. نمونه پژوهش شامل سهامداران بورس اوراق بهادار تهران است که با روش نمونه گیری تصادفی در دسترس تعداد 410 نفر انتخاب شدند. جهت آزمون فرضیه ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری با کمک نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که نگرش سهامداران نسبت به پذیرش تامین مالی اسلامی مثبت است، اما اعتقادات دینی سهامداران بر نگرش نسبت به تامین مالی اسلامی معنادار نبود. همچنین آگاهی و دانش، مزایای هزینه ای و حمایت کسب و کار بر نگرش سهامداران نسبت به تامین مالی اسلامی تاثیرگذار بودند.
    کلیدواژگان: تامین مالی، تامین مالی اسلامی، نگرش سهامداران به تامین مالی اسلامی
|
  • Ehsan Zakernia, Amir Khadem Alizadeh Pages 5-34
    Credit risk in banking is a loss resulted from the borrower's delay or default in fulfilling his obligations in maturity. Credit risk is one of the most important risks of banking and inadequate attention to loan applicant's credit validation is one of the major factors of it. This means that the loans are granted to those who are not qualified and so they refuse to repay them either intentionally or unintentionally. In this study we have selected some verses from the Holy Quran which describe the role, importance, conditions of acquisition, and personal characteristics of a person who wants to take an asset. The research method is descriptive-analytical and has tried to extract critical components from the Quran for the assessment of credit risk by adopting a thematic interpretation approach and by referring to the related interpretations.
    The main research question is the principles that the Quran dictates for removing the credit risk and for assessing the borrower’s characteristics when he applies for a loan. To respond to these questions, our hypothesis is that in terms of the Holy Quran, seven principles are determinative in Islamic banking behaviors, namely the necessity of social justice, the recognition of humans as divine caliph, the necessity of fulfilling one's promise, the necessity of rule of Islamic ethics in Islamic financial market, consistency of the property, necessity of proper use of the property and not handing it in to the feeble-minded people, and finally the principle of not inflicting damage on trade and financial deals. The results of the study confirmed the hypotheses.
    Keywords: Credit Risk, Risk Management, Bank, Loan, Default, Validation, Quran, Property
  • Haidar Foroghnejad, Mahdi Khoshnod Pages 35-66
    Sustainable economic growth and development is one of the most significant missions of every country which should be attained through economic regime framework. According to Islamic concepts of justice, security and economic growth are the objectives of the Islamic economic school and are necessary for achieving public prosperity. This research studies the possibility of financing social businesses within the Islamic economic framework in the Iranian capital market. In this study, the conceptual frameworks regarding social businesses in recent decade are surveyed and an operational model is presented for financing social businesses and the infrastructure projects. The findings reveal that there is a possibility for creating a 'social business market' and also for issuance of securities named 'qard al hasanah' which could be used for financing and developing social businesses.
    Keywords: Social Businesses, Financing Social Businesses, Qard al Hasanah, Islamic Economic Regime, Iran Fara Bourse
  • Rouhollah Shahnazi, Mojtaba Panahi Pages 67-100
    Ethical banking is a new type of banking that has recently been noted in conventional banking and is intended to compensate for the latter's shortcomings. In ethical banking, moral and social values are also considered alongside economic indicators.
    Some economists believe that Islamic banking is a system that provides ethical financial services. The main objective of Islamic banks is to develop financial methods based on Sharia law. With regard to Islam's emphasis on moral values, it can be said that all services offered in Islamic banking must be based on codes of ethics.
    In this study, the ethical practice of banking in Iran is examined. We have conducted a field research through questionnaires and SPSS analysis of the data gathered from the staff and customers in Shiraz banks. The results show that banking in Iran has failed to keep up ethical standards such as preventing the formalization of contracts, meeting the essential needs of the poor, and carrying the social and environmental responsibilities.
    Keywords: Ethical Banking, Banking in Iran, Moral Economy
  • Sayyed Abbas Mousavian, Ali Salehabadi, Mojtaba Kavand Pages 101-132
    This Article by applying descriptive- analytical method answers the following questions: Based on Imamiyah juridical school, is it possible to issue floating-rate and inflation-protected musharakah sukuk? What are the correcting solutions consistent with finance knowledge? The results of the study show that it is possible to issue inflation-protected musharakah sukuk with floating provisional rate. In order to float the rate of return, difficult solutions may be offered such as floating provisional rate with call option and floating provisional rate with call and put option.
    In recent years, inflation-protected bonds have developed in the world and have been invested in most of portfolios. The goal of these bonds is to ensure purchasing power by directly linking returns to inflation for the bond's entire term. Linkers, therefore, contain two forms of payment: the real interest that is fixed at the beginning of the term, and compensation for the loss of purchasing power. Thus, the asset class presents an ideal opportunity to a broad range of investors for protection against inflation. Iran as a country that has high and variable inflation can use these securities for financing long and mid-term projects, especially in public construction projects.
    Keywords: Inflation-Linked Securities, Musharakah Contract Inflation-Protected Musharakah Sukuk, Real Interest Rate, Inflation Expectation, Nominal Interest Rate
  • Mohammad Naghi Nazarpur, Mohammad Hossein Sadraei Pages 133-166
    Islamic treasury bills (ITB) in Iran's Securities Market are the latest financial innovation in Islamic financial instruments. They were issued for the first time in Iran's Fara Bourse on 94/8/7. To finance government projects, Iran's Securities Market is extending Islamic treasury bills. So it will be useful to investigate some other aspects of ITB such as risks identification and risks ranking.
    This article wants to clarify these questions: what are the risks of ITB and how do they affect ITBs efficiency. At first, we describe these questions by using a descriptive method and then we are going to rank risks by analytical hierarchy process. The results show that the interest rate risks, liquidity risks, inflation risks and exchange rate risks have more probability of occurrence. Furthermore, interest rate risks, liquidity risks, credit risks and inflation risks have more effective impact in the process of issuing IBT.
    Keywords: Treasury Bills, Islamic Treasury Bills, Risk, Ranking
  • Mohammad Mahdi Soleymanipour, Hamed Sultaninejad, Mahdi Pourmotahar Pages 167-192
    Virtual money is a new phenomenon which has emerged in modern societies as the virtual world is increasingly gaining momentum. It is not a long time since the idea of virtual money came to existence and became operational, yet various types of virtual currency have managed to gain acceptance and usage in today's market. Although governments have been reluctant to give credence to these currencies, the inventors of virtual currencies and market participants have been struggling to overcome the challenges involved and to come up with innovative solutions in order to provide more desirable and effective services in the hopes of making them more widespread. Correct and technical perception of the nature of the money will be the first step in identifying the regulative rules of Sharia as regards virtual money and its use in the Islamic financial market. This article is to specify the regulative rules of Sharia concerning virtual money through digging deep into the ontology of virtual money and analyzing the phenomenon of "money" with an Islamic jurisprudential approach based on the Credit-based Theory of Money. In view of that, it is essential to dissect virtual money in order to precisely understand its components and the key elements affecting it. These include the nature of virtual money and its base, its characteristics of being private and electronic, and the arrival of virtual money in the real world. The writers of this article believe that the most important consideration that must be given to laying the groundwork for virtual money in today's world money order is the coexistence of real and virtual money .
    Keywords: Virtual Money, Credit-Based Theory of Money, Islamic Finance, Imamiyah Jurisprudence
  • Mohammad Mahdi Asgari, Mahdi Sadeghi Shahdani, Sajjad Seiflou Pages 193-224
    Adopting appropriate and efficient tools for risk management is a core element in managing a variety of risks. Insurance-Linked Securities are modern financial-insurance tools which have been utilized widely by the insurers to cover risks especially catastrophe related risks and massive risks. Moreover, these securities are financial tools that occur in life insurance securitizations. Heretofore, the risk securitizations have been inside the insurance industry and the operational models for issuing such securities on oil and gas project's risks have not been presented to the literature yet. Considering the importance of oil and gas sector and also the high diversity and variety of oil and gas project's risks and in order to diversify the risk management tools in the hands of oil and insurance industries, this paper has tried to develop a model for issuing oil risk securities based on Simon's theory of bounded rationality (1996). This model is consistent with conditions in Iranian oil and insurance industries and the Islamic juridical (Shariah) considerations for the corresponding investments.
    Keywords: Oil Risks, Insurance-Linked Securities, Risk Management, Oil's Risks Securities
  • Saman Ghaderi, Kaveh Ghaderi, Salahaldin Ghaderi Pages 225-244
    The purpose of this study is to evaluate the relationship between stockholder's attitude and Islamic financing acceptance in Tehran's Stock Exchange. Islamic financing refers to providing capital, services and tools that are based on Islamic laws and regulations. Today, Islamic financing has emerged as a new source of economic growth, but in industries and businesses other methods are mostly used for financing. This research is of applied type as well as a correlation study. The population includes 410 shareholders of Tehran Stock Exchange which were selected though random sampling. The structural equation modeling and LISREL software have been used to test the hypothesis. The results show that the attitude of the shareholders to accept Islamic finance is positive. But their religious opinions were not significantly affecting their attitudes. Also, knowledge and awareness, cost benefits and business support affected the stakeholder's attitude to Islamic financing.
    Keywords: Islamic Financing, Stakeholder's Attitude, Tehran Stock Exchange