فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 26، تابستان 1383)

هدف مقاله حاضر، مقایسه برنامه های درسی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی در پیش و پس از انقلاب است. از برنامه های پیش از انقلاب دو برنامه اجراشده در دانشگاه های تهران و تبریز(آذرآبادگان سابق)، و از برنامه های پس از انقلاب سرفصل های مصوب سال های 1369 و 1375 مورد بررسی قرار گرفته اند. ابتدا دو برنامه پیش از انقلاب با یکدیگر،و سپس هردو برنامه با برنامه های مصوب، از نظر تنوع موضوعی و تغییرات شکل گرفته در برنامه های جدید، مقایسه شده اند. مقایسه موضوعات درسی دو برنامه پیش از انقلاب 67/66درصد اشتراک در محتوا را نشان می دهد. تنوع موضوعی در برنامه های مصوب پس از انقلاب کم تر شده و تفاوت های آن ها با برنامه های پیش از انقلاب، بیش تر در نام درس ها و تعداد واحدها، بویژه تعداد واحدهای عملی است. نه تنها در برنامه های مصوب پس از انقلاب درس جدیدی در زمینه اطلاع رسانی و فناوری های جدید به برنامه اضافه نشده، بلکه درس «علوم اطلاعات» از برنامه پیش از انقلاب دانشگاه تهران نیز حذف شده است. همین امر در مورد حذف درس «روش تحقیق» صادق است. برنامه پیشنهادی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1380 تا حدود زیادی فراگیران را با محیط های اطلاعاتی جدید و فناوری های اطلاعات و ارتباطات آشنا می سازد.

چندی است که امکان تحصیل در مقطع دکتری کتابداری و اطلاع رسانی، برای مشتاقان تحصیل در دانشگاه های دولتی ایران فراهم گردیده است. اما بررسی ها نشان از مشکلات و موانع بی شماری می دهد که به رغم تصور عمومی، تحصیل در داخل را برای آنان با دشواری های عدیده ای روبرو ساخته است. عمده ترین این مشکلات در قالب موانع آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، اطلاعاتی، شخصی و خانوادگی جای می گیرند. این مجموعه موانع از کنکور آغاز می شوند و تا پایان دوره با آنان همراه اند. این مقاله در نظر دارد ضمن بررسی عمده ترین چالش های موجود، ذهن جامعه علمی و حرفه ای را در خصوص رفع این مشکلات به چاره اندیشی وادار کند.

این پژوهش با استفاده از روش تحقیق پیمایشی سعی دارد رفتار اطلاع یابی (شامل هدف ها، انواع منابع اطلاعاتی، روش ها، ابزارها و موانع دستیابی به اطلاعات) اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در اینترنت را مورد بررسی قرار دهد. بعلاوه تفاوت رفتار اطلاع یابی آنان در حوزه های علوم انسانی، علوم، مهندسی و کشاورزی، و تاثیر عواملی همچون مرتبه علمی، سابقه کار، مهارت در زبان انگلیسی و مهارت رایانه ای جامعه آماری بر رفتار اطلاع یابی آنان مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که رفتار اطلاع یابی اعضای هیئت علمی در حوزه های مختلف متفاوت است و متغیرهای «مرتبه علمی»، «سابقه کار»، «مهارت زبانی و رایانه ای» از جمله عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع یابی آنان از اینترنت محسوب می شوند.

در این مقاله، با بیان اهمیت وجین در فعالیت های کتابخانه، به مهم ترین راهکارهای موجود در این زمینه اشاره شده، و با بیان فواید آن برای کتابخانه ها، برخی از موانع و مشکلات موجود در این زمینه برشمرده می شود. در پایان نیز به جایگاه آن در فعالیت های آینده کتابخانه اشاره می شود.

جهانی شدن جوانب مختلف جوامع بشری را با تغییر و تحولات وسیعی روبرو ساخته است. علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز به عنوان شاخه ای از علوم اجتماعی تحت تاثیر این تغییر و تحولات قرار گرفته است. در این مقاله با بررسی جهانی شدن، تعاریف و حیطه تاثیرات آن، به صورت اخص به رابطه اطلاعات و جهانی شدن پرداخته می شود. اطلاعات گرایی به عنوان مفهومی نوین موردتوجه قرار گرفته و در ادامه مقاله، فرصت ها و چالش های جدی پیش روی کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی در تعامل با جهانی شدن تجزیه و تحلیل شده است. سرانجام راهکارها و پیشنهادهایی به عنوان راه حل مسائل موجود به صورت مجزا برای دست اندرکاران تصمیم گیری کلان، استادان، گروه های کتابداری و اطلاع رسانی و دانشجویان آن ها ارائه شده است.

هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان رضایت مراجعان از خدمات کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی صنعت نفت تهران (شامل مرکز اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، مرکز اطلاع رسانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، کتابخانه پژوهشگاه صنعت نفت) می باشد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی است و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده. جامعه مورد مطالعه شامل 6250 نفر عضو مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه می باشند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار «اس پی اس اس»، برای جلوگیری از پراکندگی پاسخ های مختلف از توزیع فراوانی، و به منظور سنجش عوامل موثر و معناداربودن ارتباط عوامل مختلف با رضایت مراجعان از آزمون دوجمله ای استفاده شده است و در آخر هم عوامل جانبی به منظور مشخص کردن نسبت رضایت مراجعان زن و مرد، نسبت رضایت مراجعان با مدارک مختلف، و نسبت رضایت مراجعان سه مرکز موردمطالعه، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان رضایت از مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه در سطح خوبی (73درصد) قرار دارد و بیشترین رضایت (78درصد) به رفتار و توان کتابداران و کمترین رضایت (67درصد) از منابع بخش مرجع می باشد.

هدف از نگارش این مقاله آن بود تا دست کم بخشی از مشکلات ترجمه ماشینی، مشخص و ریشه یابی گردد. یافته ها حاکی از آن بود که «پدیده» در حال حاضر دارای مشکلات فراوانی است که ریشه آن ها را در سه چیز می توان جستجو کرد: 1) نبود زبانشناسان مجرب در گروه برنامه نویسان؛ 2) نحو محوربودن تئوری زبانی؛ 3) نبود قدرت تعقل و تفکر در ماشین های ترجمه. ضمنا مشخص گردید که مشکلات نوع اول را می توان با به کارگیری نیروی متخصص رفع نمود. مشکلات نوع دوم با تجدیدنظر در تئوری زبانی و توجه به معنا قابل رفع است، اما- دست کم در شرایط کنونی- نمی توان قدرت تعقل و تفکر را به ماشین داد و بنابراین مشکلات مربوط به مورد 3 قابل حل نیستند. با وجود این، نتیجه گیری شد که برای ترجمه متون اینترنتی و حجم زیادی از اطلاعات، بویژه وقتی هدف درک کلیات متن باشد، استفاده از ماشین به جای انسان هم راحت تر است و هم سریع تر و معقول تر.

در سال 1910، «نورمن آنجل» اد عا نمود که وابستگی متقابل اقتصادی، وقوع جنگ را نامعقول می کند و به روزی که جنگ منسوخ شود خوشبین بود. به عقیده برخی نظریه پردازان، انقلاب اطلاعاتی، امروزه به دیوانسالاری های سلسله مراتبی پایان می دهد و به ملوک الطوایفی الکترونیکی جدیدی با اجتماعات و حوزه های قضایی همپوشان که مد عی طبقات چندگانه هوی‍ت و مشروعی‍ت شهروندان می باشند منجر می شود. نهادهای بین المللی که برمبنای اصول چندجانبه تشکیل شده اند به بازارها و اطلاعات اهمیت می دهند و از رقابت نظامی تاکیدزدایی کرده اند.
دانش قدرت است و این قدرت امروز از طریق دسترسی به اطلاعات رایگان، اطلاعات قابل خرید و اطلاعات استراتژیک کسب می شود. بخش اعظم آنچه در شبکه ها در جریان است اطلاعات رایگان است. این گونه اطلاعات با هدف ایجاد باور در دیگران، به وفور توزیع می شود، زیرا دریافته شده که در شرایط کنونی گرچه گاهی زور برای تسلط لازم است، اما ادامه تسلط از طریق اطلاعات رایگان است که افراد را متقاعد به رفتاری می کند که صاحبان اطلاعات، خواهان آن هستند.

در این نوشته زیربنای فکری و جنبه های عملی قانون برادفورد تشریح شده است. تفاوت مقوله بندی سن‍تی با مجموعه های نامعین «لطفی زاده» شرح داده شده، اندیشه های «کارل پیرسون» درباره «مسئله بنیادی علم» آورده شده، به «داده های پرت» از دید «بارنت» و «لوئیس» پرداخته شده و با تکیه بر این موارد، گزارشی از یک بررسی که در دانشگاه لویزیانا در پیوند با انتخاب مجلات شیمی توسط اعضای هیئت علمی و مقایسه آن با «آی اس ای» انجام شد، ارائه گردیده و نتیجه گرفته شده است که مجموعه های برادفورد نیز نامعین هستند و سرانجام چند شیوه برای مهارکردن «داده های پرت» آورده شده و اعلام شده است که نظریه احتمالات و نظریه مجموعه های نامعین متناقض نیستند، اما قالب هایی مکمل برای تجزیه و تحلیل به حساب می آیند.