فهرست مطالب

پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال هفدهم شماره 4 (زمستان 1396)

فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)
سال هفدهم شماره 4 (زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/10/09
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مقاله پژوهشی
  • اسمعیل ابونوری*، علی سوری، محبوبه فراهتی صفحات 1-20
    هدف اصلی در این پژوهش، پاسخ به این پرسش است که آیا اشتغال در ایران بر اساس نظریه پساکینزین ها تحت تاثیر بازار کالا است یا بر مبنای نظریه نئوکلاسیک ها تحت تاثیر بازار کار؟ در این مقاله با استفاده ازداده های سری زمانی مانند سهم سود، انباشت سرمایه، نرخ بیکاری و استفاده از ظرفیت های موجود در یک مدل خودرگرسیون برداری ساختاری طی سالهای 92-1346 ارتباط میان بیکاری، توزیع درآمد و تقاضای موثر در ایران ارزیابی شده است.
    نتایج حاصل حاکی از آن است که افزایش انباشت سرمایه و افزایش استفاده از ظرفیت های موجود (متغیرهای بازار کالا) می تواند باعث کاهش معنادار در بیکاری گردد؛ یعنی طبق نظریه پساکینزین ها، بیکاری در ایران تقاضا محور است. در مقابل، بازتوزیع درآمد به نفع سود (تغییر مزد واقعی در بازار کار) می تواند به طور مستقیم (طبق دیدگاه اقتصاددانان نئوکلاسیک)، به علت جانشینی بین کار و سرمایه یا به صورت نامستقیم، از مسیر افزایش انباشت سرمایه و یا افزایش استفاده از ظرفیت های موجود، موجب کاهش بیکاری گردد. از این رو، برای خروج از رکود (و افزایش اشتغال) می توان بر سیاستگذاری در بازار کالا (افزایش سرمایه گذاری) و همچنین بازتوزیع درآمد به نفع سود تمرکز نمود.
    کلیدواژگان: اقتصاد پساکینزی، اشتغال، انباشت سرمایه، توزیع درآمد، ایران
  • حجت ایزدخواستی*، یاسر بلاغی اینالو صفحات 21-43
    کیفیت محیط زیست و سلامت در یک کشور، نقش مهمی بر بهره وری نیروی کار، تولید و رفاه خانوار دارد. آلودگی از طریق کاهش کیفیت زندگی و افزایش هزینه های سلامت، منجر به کاهش بهره وری نیروی کار، تولید و رفاه خانوار و نیز باعث نارسایی مکانیزم بازار می شود. در این شرایط، یک روش دولت برای درونی کردن پیامدهای جانبی منفی، اعمال قوانین و مقررات به منظور ممانعت از انتشار آلاینده ها است. در این تحقیق، اثرات هزینه های تخصیصی دولت در حوزه سلامت و جلوگیری از انتشار آلاینده ها در چارچوب یک الگوی رشد درونزا بررسی شده است. نتایج نظری و تجربی حاصل از حل الگو در وضعیت یکنواخت و تحلیل حساسیت صورت گرفته، بیانگر این است که اختصاص بخش بیشتری از مخارج تخصیصی دولت به حوزه سلامت و ممانعت از انتشار آلاینده ها، به جای پرداخت های انتقالی به خانوار، باعث افزایش نرخ رشد اقتصادی شده است. همچنین، از لحاظ نظری، افزایش در مخارج تخصیصی دولت در حوزه سلامت به جای مخارج ممانعت از انتشار آلاینده ها، اثر مبهمی بر نرخ رشد اقتصادی دارد، اما از لحاظ تجربی باعث افزایش نرخ رشد اقتصادی شده است.
    کلیدواژگان: آلودگی هوا، هزینه های عمومی سلامت، رشد اقتصادی، توسعه پایدار
  • فریبا سلامی، علی فقه مجیدی *، احمد محمدی صفحات 45-68
    در این پژوهش، فرضیه همگرایی درآمد و مصرف سرانه میان استان های ایران با استفاده از تحلیل خوشه ایدر دوره زمانی 93-1379 مطالعه شده و برای تجزیه و تحلیل بهتر این موضوع، در گام اول با استفاده از روش تاکسونومی، استان های کشور به سه دسته استان های توسعه نیافته (5 استان)، در حال توسعه (13 استان) و توسعه یافته (13 استان) تقسیم گردیده و سپس امکان شکل گیری خوشه های همگرا از منظر درآمد و مصرف سرانه در هر گروه با استفاده از تحلیل خوشه ایمورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد در استان های توسعه یافته، برای درآمد سرانه دو خوشه همگرا (هر خوشه شامل فقط دو استان) مشاهده می گردد و در بررسی وضعیت همگرایی استان های مذکور از منظر مصرف سرانه نیز دو خوشه (هر خوشه شامل دو استان) شناسایی، و در استان های درحال توسعه نیز از منظر درآمد سرانه، دو خوشه (یک خوشه شامل 8 استان و خوشه دیگر شامل دو استان) و از منظر مصرف سرانه نیز دو خوشه (هر خوشه شامل سه استان) مشاهده می گردد. در استان های توسعه نیافته نیز خوشه همگرا مشاهده نمی شود. بنابراین، به طور کلی می توان گفت: نتایج از واگرایی درآمد و مصرف سرانه میان تمام استان های توسعه نیافته و اکثر استان های توسعه یافته حکایت دارد و فقط در استان های در حال توسعه، نشانه هایی از همگرایی درآمد سرانه در بلندمدت مشاهده می گردد.
    کلیدواژگان: همگرایی، تحلیل خوشه ای، استان ها، ایران
  • سید جمال الدین محسنی زنوزی * صفحات 69-97
    هدف این مقاله، بررسی اهمیت کانال ترازنامه دیدگاه اعتبار در مکانیسم انتقال پولی ایران می باشد. برای این منظور، از مدل خودرگرسیونی برداری ساختاری ده و هفت متغیره استفاده شده است که امکان مقایسه دو مدل ده متغیره با قیمت دارایی ها و مدل هفت متغیره بدون قیمت دارایی ها را جهت سنجش اهمیت کانال ترازنامه فراهم می سازد. نتایج به دست آمده از مقایسه مدل SVAR همراه با قیمت دارایی ها از جمله قیمت مسکن، قیمت سکه طلا، قیمت سهام و نرخ ارز با مدل SVARبدون قیمت دارایی ها در دوره زمانی 92-1367 نشان می دهد که با افزودن قیمت دارایی ها (قیمت مسکن، قیمت سکه طلا و قیمت سهام) به مدل، اثر شوک های سیاست پولی از طریق شوک نقدینگی بر نوسانات تولید به طور معنی داری تشدید می شود. لذا این امر تاییدی در جهت اهمیت کانال ترازنامه (شتاب دهنده مالی) دیدگاه اعتبار در مکانیسم انتقال پولی اقتصاد ایران می باشد. بنابراین سیاستگذاران پولی باید در اجرای سیاست های پولی انقباضی به دلیل آثار رکودی احتمالی، احتیاط نمایند.
    کلیدواژگان: کانال ترازنامه، دیدگاه اعتبار، مکانیسم انتقال پولی، رهیافت VAR ساختاری، قیمت دارایی ها
  • احمد گوگردچیان *، غلامحسین کیانی، زهرا تجری صفحات 99-120
    یکی از اصلی ترین دغدغه ها طی سال های اخیر، گسترش تجارت و حضور موثر در اقتصاد جهانی بوده است؛ اما در این میان، ایجادموازنهبین فعالیت هایاقتصادیواثراتزیست محیطی آن اصولا نادیده گرفته می شود.برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار، شناسایی پیامدهای گوناگون فعالیت های صنعتی، نظیر آلودگی هوا از اهمیت برخوردار بوده و یکی از صنایع مهم و استراتژیک اما آلاینده در جهان، صنعت فولاد است. بنابراین، ضرورت دارد نقاط قوت و ضعف آن مانند قدرت رقابت پذیری این صنعت در سطح جهانی، میزان و نوع آلودگی خروجی و هزینه های تحمیلی ناشی از آن به مردم و جامعه، مورد ارزیابی قرار گیرد. نمونه مورد بررسی در این پژوهش، شرکت فولاد مبارکه است. برای پاسخگویی به سوالات پژوهش، از روش ارزش گذاری مشروط و شاخص هزینه منابع داخلی استفاده شده است. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز مربوط به ارزش گذاری مشروط، از پرسشنامه و برای محاسبه رقابت پذیری (شاخص هزینه منابع داخلی) از اطلاعات جمع آوری شده از سایت جهانی فولاد، صندوق بین المللی پول، بانک مرکزی ایران و کدال شرکت فولاد مبارکه استفاده گردید. نتایج به دست آمده از پژوهش طی سال های 1392 و 1393 نشان می دهد که هر سه گروه محصول منتخب (گرم و اسیدشویی، سرد و محصولات پوشش دار و سایر) دارای مزیت نسبی هستند، اما با افزودن جزئی به نام هزینه آلودگی به بخش هزینه های شاخص هزینه منابع داخلی، محصولات گرم و اسیدشویی، مزیت نسبی خود را از دست می دهند.
    کلیدواژگان: هزینه منابع داخلی، مزیت نسبی، اثرات خارجی، روش ارزش گذاری مشروط، تمایل به دریافت
  • پرویز رستم زاده*، یزدان گودرزی فراهانی صفحات 121-145
    هدف از این مقاله، بررسی جایگزین سازی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران است. بدین منظور، با استفاده از رویکرد تعادل عمومی پویای تصادفی، یک مدل اقتصاد باز کوچک شامل دو بخش تولیدی مبادله ای و غیرمبادله ای طراحی گردید. در بخش منابع درآمدی دولت، سعی شد تا با وارد کردن درآمدهای مالیاتی مختلف از قبیل مالیات بر مخارج مصرفی، مالیات بر درآمد ناشی از عرضه نیروی کار و اجاره سرمایه در مدل، امکان جایگزین سازی درآمدهای نفتی به جای درآمدی مالیاتی مورد بررسی قرار گیرد. تخمین پارامترهای این مدل بر اساس روش بیزین و با استفاده از داده های فصلی دوره زمانی 93-1367 انجام گرفت. به منظور جایگزین سازی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی، دو سناریو طراحی شد. در سناریوی اول، فرض شد که دولت درآمد نفتی دارد و قیمت آن به صورت برونزا تعیین شده و تمامی درآمدهای نفتی توسط دولت خرج می شود و دولت اتکایی به درآمدهای مالیاتی ندارد. در سناریوی دوم، فرض می شود که تمامی درآمدهای نفتی دولت به صندوق توسعه تزریق شده و دولت با اتکاء به انواع درآمدهای مالیاتی از قبیل مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر مصرف، مالیات بر درآمد و... هزینه های جاری و عملیاتی خود را تامین می کند. نتایج به دست آمده بیانگر این بود که یک شوک مالیاتی در کوتاه مدت تاثیر منفی بر متغیرهای کلان اقتصادی از قبیل رشد اقتصادی و مصرف دارد؛ اما در بلندمدت، با افزایش درآمدی مالیاتی میزان تولید ناخالص داخلی و به تبع آن، مصرف و سرمایه گذاری در اقتصاد افزایش یافته است.
    کلیدواژگان: درآمد مالیاتی، درآمد نفتی، صندوق توسعه ملی، تعادل عمومی پویای تصادفی
  • ندا اخلاقی مدیری*، عبدالله خوشنودی، جواد هراتی صفحات 147-172
    در این مقاله، اثر دخالت دولت در بخش بانکی بر پایداری مالی این بخش در دوره92-1380بررسی شده است. برای اندازه گیری دخالت دولت در بخش بانکی، از متغیرهای نرخ سود واقعی سپرده، تسهیلات اعطایی تبصره ای بانک ها و موسسات اعتباری غیر بانکی و نسبت بدهی بخش دولتی به مجموع بدهی یا دارایی بخش بانکی و روش تحلیل اجزای اصلی (PCA)، و برای سنجش پایداری مالی از شاخص Z-Score استفاده شده است. برای بررسی اثر دخالت دولت در بخش بانکی بر پایداری مالی این بخش از داده های ترازنامه و گزارش های سود و زیان بانک ها بهره گیری، و با کاربرد داده های پنل، مدل مقاله برآورد شده است. نتایج حاصل از برآورد مدل در بین 14 بانک کشور، نشان می دهد که دخالت دولت در بخش بانکی، تاثیر منفی بر پایداری مالی این بخش داشته و باعث افزایش آسیب پذیری مالی این بخش می شود. همچنین افزایش نسبت بدهی به دارایی، باعث افزایش آسیب پذیری مالی بخش بانکی و افزایش اندازه بانک ها (لگاریتم دارایی ها)، موجب بهبود پایداری مالی این بخش می شود.
    کلیدواژگان: سرکوب مالی، پایداری مالی، شاخص z-score
  • ظریفه جلیلی، عباس عصاری آرانی*، کاظم یاوری، حسن حیدری صفحات 173-195
    توسعه بازارهای مالی از جمله بازار سرمایه در هر کشور، یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش سرمایه گذاری بوده و می تواند تاثیر معناداری بر رشد و توسعه اقتصادی آن کشور داشته باشد. در صورت تغییر سیاست های پولی، این سیاست ها، بر بخش حقیقی اقتصاد و قیمت ها و به تبع آن، بر رفتار بازده بازار سهام تاثیر خواهد گذاشت. عملکرد بازار سهام نیز بر اقتصاد کلان تاثیر قابل توجهی دارد و به طور فزاینده نقش مهمی را درفرایند انتقال اثرات سیاست پولی ایفا می کند. در این پژوهش، با استفاده از روش خود رگرسیون برداری ساختاری [1] پنج متغیره و داده های ماهانه طی سال های 1384 تا 1391، اثر سیاست های پولی در بازار سهام مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که تغییرات سیاست پولی از کانال نقدینگی و تسهیلات اعطایی به بخش غیردولتی، اثر معنادار و مثبتی روی شاخص کل بورس دارد؛ به طوری که در اثر سیاست پولی انبساطی از طریق افزایش نقدینگی و افزایش تسهیلات اعطایی به بخش غیردولتی، شاخص کل بورس اوراق بهادار بهبود می یابد. از طرفی، تغییرات در سیاست پولی از مسیر نرخ ارز و نرخ سود حقیقی، اثر معنادار منفی بر شاخص مذکور برجای می گذارد. به این صورت که سیاست پولی انقباضی از طریق افزایش نرخ سود، موجب بهبود شاخص کل بورس در دوره مورد بررسی شده و شوک های ناشی از تغییرات نرخ ارز، موجب آشفتگی سیاست پولی در کوتاه مدت بوده و این آشفتگی، باعث بدتر شدن شاخص کل بورس در دوره مورد بررسی شده است.
    کلیدواژگان: بازار سهام، سیاست پولی، مکانیسم انتقال پول، شاخص قیمت سهام
|
  • Esmaiel Abounoori *, Ali Souri, Mahboobeh Farahati Pages 1-20
    This research aims to determine whether the employment in Iran is affected by goods market based on post-Keynesians theory, or by labor market based on neoclassical theory. Using time series data on profit share, capital accumulation, unemployment rate and capacity utilization in a structural vector auto-regression (SVAR) model, this article evaluates the linkages among unemployment, income distribution and effective demand in Iran during 1967-2013. The results show that an increase in capital accumulation in goods market leads to significant decrease in unemployment rate. In other words, according to the post-Keynesians theory, unemployment in Iran is demand-induced. On the contrary, according to neoclassical theory, income redistribution in favor of profits (change of real wage in labor market) can reduce unemployment directly due to substitution between labor and capital or indirectly through increasing capital accumulation and/or rising capacity utilization. Therefore, in order to pass recession and to increase employment we can focus on goods market by increasing investment and income redistribution in favor of profits.
    Keywords: Post Keynesian economics, Employment, Capital accumulation, Income distribution, Iran
  • Hojjat Izadkhasti *, Yaser Balaghi Inalo Pages 21-43
    Health and environmental quality have important effects on labor productivity, production and household welfare. Pollution through reducing quality of life and increasing health care expenditure leads to decrease in labor productivity, production and welfare of the households. Environmental pollution causes the failure of the market mechanism. In this setting, one solution for the government in order to internalize the negative externalities is to enforce laws and regulations related to prevent emission of pollutants.This study examines the effects of the allocation of government expenditure to health sector and prevention of pollution in an endogenous growth model. The results from the sensitivity analysis in a steady-state framework imply that spending higher share of the government expenditure allocated to the health sector and to prevent pollution, rather than transfer payments to households, increases the rate of economic growth. In addition, an increase in the government expenditure allocated to health sector instead of preventing emission of pollutants is of unclear effect theoretically on economic growth, but it empirically increases the growth rate of the economy.
    Keywords: Pollution, Public health expenditure, Economic growth, Sustainable development
  • Fariba Salami, Ali Feghhemajidi *, Ahmad Mohammadi Pages 45-68
    This paper aims to investigate convergence hypothesis in Iran provinces in terms of per capita income and per capita consumption over the period 2000- 2014 using the cluster analysis. In order to analyze this issue more exactly, in the first step, using taxonomy method, the provinces of the country are divided into three categories: underdeveloped provinces (5 provinces), developing provinces (13 provinces) and developed provinces (13 provinces). Then, the possibility of forming convergent clusters in terms of per capita income and per capita consumption is investigated in each group using cluster analysis. The results show that two convergent clusters (each cluster consists of only two provinces) are observed for per capita income among developed provinces. In studying the convergence status of the mentioned provinces, two clusters (each cluster with two provinces) are identified regarding per capita consumption. In the developing provinces, two clusters (one cluster with eight provinces and another one including two provinces) are formed in terms of per capita income, and two clusters are generated on the basis of per capita consumption(each cluster includes three provinces). In underdeveloped provinces, there is no convergent cluster. Therefore, in general, the findings indicate the divergence between per capita income and per capita consumption among all underdeveloped provinces and most of developed provinces, but there is some evidence of convergence in terms of per capita income among developing provinces in the long run.
    Keywords: Convergence, Cluster Analysis, Provinces, Iran
  • Seyed Jamaledin Mohseni Zonouzi * Pages 69-97
    This paper aims to analyze the importance of balance sheet channel of credit approach in monetary transmission mechanism in Iran during 1989:2-2014:1. This analysis is based on a structural vector auto-regression (SVAR) model with ten variables including asset prices and the other seven-variable model excluding asset prices. These models are comparable with each other while assessing the importance of balance sheet channel. The comparison of SVAR model containing asset prices such as housing price, gold coin price, stock price and exchange rate with SVAR model excluding asset prices implies that adding asset prices to the model increases the effects of monetary policy shocks, through liquidity shocks, on output fluctuations. The findings confirms the importance of the balance sheet channel in monetary transmission mechanism. Therefore, monetary authorities should take precautions in implementing tight monetary policy due to its probable recession effect.
    Keywords: Balance sheet channel, Credit approach, Monetary transmission mechanism, Structural VAR (SVAR), Asset Prices
  • Ahmad Googerdchian *, Gholamhossein Kiani, Zahra Tajarri Pages 99-120
    One of the main concerns in recent years is business development and effective participation of firms in the global economy. However, in this regard balancing economic activities and environmental effects is ignored. The identification of various consequences of industrial activities is of importance in achieving sustainable development goals. The steel industry is a strategic but pollutant industry in the world. Therefore, it is necessary to evaluate strengths and weaknesses of steel industry such as its world competitiveness power, the amount and type of emissions and their social costs. The case study of this research is Mobarakeh steel Company. We use contingent valuation method (CVM) and domestic resources cost (DRC) index to answer the research questions. We collect data using the pre-designed questionnaires, Worldwide Websites of steel companies, the International Monetary Fund, Central Bank of Iran, Codal and Mobarakeh steel Company. The results of the calculations for 2013 and 2014 show that the hot and acid pickling products, cold products and coated products are of comparative advantages. Nevertheless, including pollution cost in DRC Index makes the hot and acid pickling products lose their comparative advantages.
    Keywords: DRC, Comparative advantage, Externalities, Contingent Valuation Method, Willingness to accept
  • Parviz Rostamzadeh *, Yazdan Goudarzi Farahani Pages 121-145
    This paper aims to examine the replacement oil revenues with tax revenues in the Iranian economy. For this purpose, using dynamic stochastic general equilibrium (DSGE) approach, a small open economy model consisting of two tradable and non-tradable production sectors is designed. In government revenue side, various taxes such as consumption tax, and income tax arising from the supply of labor and capital rent are included in the model. Model parameters were estimated by Bayesian approach using quarterly data for the period 1988-2014. Two scenarios were designed in order to replace oil revenues with tax revenues. In the first scenario, the government only receives oil incomes, and oil price is determined exogenously. In the second one, oil earnings are totally saved in the National Development Fund (NDF), and government spends only tax revenues to meet current and capital expenditure. The results indicate negative impact of higher taxes on macroeconomic variables such as economic growth and private consumption in the short-term and positive impact on GDP, consumption and investment in the long- term.
    Keywords: Taxes, Oil revenue, National Development Fund, Dynamic Stochastic General Equilibrium
  • Neda Akhlaghi Modiri *, Abdollah Khoshnoodi, Javad Harati Pages 147-172
    In this paper, the effect of government intervention in the banking sector (financial repression) on banks’ financial stability is investigated during 2001-2013. To measure the index of government intervention in the banking sector, three variables including real interest rate, credits directed by banks and government debt to banks are combined using principal component analysis. Furthermore, the z-score index is applied to measure the financial stability in the banks. Data are extracted from balance sheets and income statements of the banks. Results from a panel of 14 banks show that the intervention of government in the banking sector is of significantly negative effect on financial stability of these banks and therefore increases their financial vulnerability. Moreover, an increase in size of bank improves the financial stability, but higher debt-to-asset ratio increases the banks’ financial vulnerability.
    Keywords: Financial repression, Financial stability, Z-Score Index
  • Zarifeh Jalili, Abbas Asari Arani *, Kazem Yavari, Hassan Heydari Pages 173-195
    Expansion of financial markets including capital market is a key factor in increasing investment, which affects significantly the economic growth and development. Any change in monetary policy will influence real sector of economy, prices and returns on stocks. The performance of stock market is of considerable effect on macro economy, and plays substantial role in the monetary policy transmission process. In this paper, we examine the effect of monetary policy on the stock market using a five-variable structural vector auto-regressive model by applying monthly data during March 2005 to March 2013. The results suggest that the monetary policy through liquidity and loans directed to private sector is of significantly positive effect on the stock market index. As a result, expansionary monetary policy by increasing the liquidity and loans directed to the private sector improves stock market general index. In addition, changes in monetary policy through exchange rate and real interest rate have significant and negative effects on this index. The contractionary monetary policy through interest rate improves stock market index. Finally, shocks resulting from changes in exchange rate exacerbate the monetary policy in the short term, which in turn worsen the stock market index.
    Keywords: Stock Market, Monetary policy, Monetary transmission mechanism, Stock price index