فهرست مطالب

علوم و مهندسی محیط زیست - سال سوم شماره 10 (پاییز 1395)

فصلنامه علوم و مهندسی محیط زیست
سال سوم شماره 10 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1396/12/21
  • تعداد عناوین: 6
|
  • پژوهشی
  • حامد نوذری *، سعید آزادی صفحات 1-12
    امروزه اهداف زیست محیطی و کشاورزی به طور هم زمان در طراحی سیستم های زهکشی در نظر گرفته می شوند. بنابراین آگاهی از کمیت و کیفیت زه آب تولید شده و تغییرات تراز سطح آب به منظور مدیریت و کنترل آن امری ضروری می باشد. در پژوهش حاضر به منظور پیش بینی روند تغییرات شوری زه آب خروجی، در عمق ها و فاصله های مختلف استقرار زهکش ها از روش شبیه سازی شبکه عصبی مصنوعی، روش حل Solver در نرم افزار اکسل و روش حل با نرم افزار Datafit استفاده شد. به منظور واسنجی و اعتباریابی نتایج مدل از داده های جمع آوری شده از یک مدل آزمایشگاهی با ابعاد 8/1 در 1 در 2/1 متر استفاده گردید. در این مدل زهکش ها در عمق های 20، 40 و 60 سانتی متری و در هر عمق در سه فاصله 60، 90 و 180 سانتی متری نصب شدند. در روش شبکه عصبی مصنوعی از خوارزمیک آموزش لونبرگ- مارکوارت با تابع انتقال سیگموئید، استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل آماری و محاسبه ریشه میانگین مربعات خطا، خطای استاندارد و ضریب همبستگی میزان برازش میان مقادیر واقعی و شبیه سازی شده، مقادیر شوری زه آب خروجی زهکش ها محاسبه شد. مقدار این شاخص ها در روش شبکه عصبی مصنوعی به ترتیب 72/0 دسی زیمنس بر متر، 096/0 و 99/0 برآورد شد. نتایج نشان داد این روش در مقایسه با دو روش دیگر در شبیه سازی روند تغییرات شوری زه آب خروجی از دقت مطلوب تری برخوردار است
    کلیدواژگان: زهکش زیرزمینی، زه آب، شبکه عصبی مصنوعی، شوری، هدایت الکتریکی
  • علی حقانی*، منصور علی آبادیان، جلیل سرهنگ زاده، احد ستوده صفحات 13-21
    هوبره آسیایی (macqeeniiChlamydotis) از خانواده Otididae و متعلق به راسته درناسانان است. این گونه توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی، به عنوان گونه ای آسیپ پذیر طبقه بندی شده است. در دهه اخیر جمعیت هوبره در اکثر مناطق پراکنش آن کاهش یافته است. نبود اطلاعات کافی از وضعیت پراکنش دقیق هوبره در منطقه دق پترگان از یک سو و عدم مطالعه جامع بر روی این گونه، اهمیت انجام این مطالعه را آشکار می سازد. در این پژوهش، مدل سازی مطلوبیت زیستگاه تابستان گذرانه هوبره و عوامل موثر بر پراکنش این گونه با استفاده از روشحداکثر آنتروپی در منطقه حفاظت شده دق پترگان استان خراسان جنوبی انجام گرفت. داده های حضور در این منطقه جمع آوری و به صورت مختصات جغرافیایی وارد نرم افزار MaxEnt شد. سپس ارتباط آن با نقشه های رقومی شده 36 متغیر محیط زیستی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد مدل به دست آمده دارای کارایی پیش بینی خوب بوده است (AUC= 87). همچنین آزمون جک نایف نشان داد متغیرهای متوسط دمای گرم ترین فصل، فاصله از مزارع دیم و فاصله از درمنه کوهی بیشترین نقش را در مدل داشته اند. به طوری که با افزایش فاصله از مزارع دیم و نیز درمنه کوهی میزان مطلوبیت زیستگاه برای هوبره کاهش می یابد و با افزایش متوسط دمای گرم ترین فصل تا دمای C° 31 میزان مطوبیت زیستگاه افزایش می یابد. ضمن این که هوبره در این فصل مناطق دشتی را بیشتر می پسندد.
    کلیدواژگان: هوبره، حداکثرآنتروپی، منطقه حفاظت شده دق پترگان
  • علیرضا ایلدرومی، حمید نوری، رضا میرزایی*، لیلا دیانت صفحات 23-40
    امروزه دفن مواد زائد جامد با رعایت مسائل محیط زیستی از ضروریات طرح های توسعه ی شهری است. از طرف دیگر مکان یابی و یافتن مکان بهینه یکی از مهم ترین جنبه های مدیریت مواد زائد است. در این میان دانش ژئومورفولوژی با توجه به ماهیت خود در رابطه با بررسی تحول عوارض سطح زمین می تواند نقش مهمی در مکان یابی محل مناسب دفن زباله داشته باشد. در این پژوهش سعی شده تا با بررسی معیارهای ژئومورفیک و سایر عوامل تاثیرگذار نظیر محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی منطقه و با استفاده از سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، مکان یابی بهینه برای دفن زباله شهر زریندشت شیراز انجام داد. در این پژوهش ابتدا معیارهای مهم (شیب، شبکه ی راه ها، شبکه ی هیدروگرافی، ژئومورفولوژی، زمین شناسی، نقشه ی خاک) در مکان یابی دفن زباله بر اساس ویژگی های منطقه شناسایی و پس از وزن دهی در AHP به عنوان ورودی به پایگاه داده های مکانی GIS انتقال داده شدند. در نهایت چهار منطقه مناسب، در ارتباط با هدف پژوهش تعیین و اولویت بندی گردیدند. با مقایسه و ارزیابی بر اساس وزن دهی پارامترها، چهار مکان دفن بهداشتی مشخص و ارزیابی شدند. بررسی های میدانی و تحلیل نقشه ها ی GIS نشان داد که مکان شماره یک به دلایل ژئومورفیکی در مقایسه با دیگر مکان ها مناسب تر است.
    کلیدواژگان: پسماند، مکان یابی، تحلیل سلسله مراتبی، ژئومورفولوژی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، زرین دشت شیراز
  • سعید فرهادی *، حسین محمد عسگری، علی دادالهی سهراب، سید محمدجعفر ناظم سادات، سید حسین خزاعی صفحات 40-63
    روش های اندازه گیری زمینی و فناوری سنجش از دور از مهم ترین روش های ردیابی و توزیع ریزگردها در محیط قلمداد می گردند. با استفاده از معادله دیفرانسیل انعکاس طیفی و شاخص جذب هواویز می توان اطلاعات زیادی را در مورد غبار در مقیاس وسیع به دست آورد. هدف از این مطالعه، تحلیل تغییرات میزان بازتاب در عمق های نوری ریزگردها برای شعاع های موثر مختلف باند 4 (553 میکرومتر) سنجنده مودیس می باشد. دامنه عمق نوری ریزگردها،در جو خالص با میزان AOD( 15د„a=0.2«> ) تا یک فضای بسیار تیره با AOD ( 15د„a=3.0»> ) برای شعاع موثرهای 9726/0، 459/1، 945/1، 460/1 و 36/2 میکرون در ترکیبی از 9 زاویه سرسوی خورشیدی، 16 زاویه سرسوی ماهواره ای و 16 زاویه آزیموت خورشید / ماهواره ای نسبی می باشد. نتایج نشان داد که میزان بازتاب در شعاع موثرهای مختلف برای عمق های نوری متفاوت می باشد که در اینجا بازتاب بالای جو در زاویه های مختلف سرسوی خورشیدی، زاویه های مختلف دید سنجنده و زاویه های مختلف آزیموت بازتابندگی برای ذرات با شعاع موثرهای 9726/0، 459/1، 945/1، 460/1 و 36/2 میکرون در عمق نوری 3 دارای کمترین مقدار (به ترتیب: 18/0-06/0، 18/0-06/0، 17/0-06/0، 17/0-09/0و 15/0-09/0 میکرون) و در عمق نوری 2/0 میکرون دارای بیشترین مقدار (به ترتیب: 24/0-03/0، 21/0-03/0، 21/0-03/0، 18/0-03/0 و 18/0-03/0 میکرون) محاسبه شد. همچنین نتایج نشان داد که در جداول LUT با افزایش میزان عمق نوری ذرات معلق میزان بازتاب رسیده به سنجنده کاهش می یابد و با کاهش این میزان، عمق نوری میزان بازتاب رسیده به سنجنده افزایش می یابد.در نهایت، مدل با استفاده از دامنه ای از شعاع موثرها بهتر خواهد شد، زیرا ذرات غباری که در جو پخش شده اند دارای شعاع های گوناگونی هستند.
    کلیدواژگان: مدل انتقال تابش، عمق نوری، LUT، توابع انعکاسی، ریزگردها
  • مختار کرمی *، مهدی اسدی، علیرضا پناهی، طاهره سلیمانخانی صفحات 65-76
    تنوع در زمینه های کاربردی، تحول در حجم و پیچیدگی تحلیل داده ها در کنار پیشرفت های اساسی در مدل های آماری، روش نوین محاسباتی و قابلیت های رایانه ای پیشرفته استفاده از مدل های پیچیده تر اما دقیق تر را به همراه داشته اند. این مطالعه با هدف شناسایی الگوهای زمانی- مکانی و تعیین الگوهای بارشی ماهانه انجام شده است. به منظور دست یابی به تغییرات درون دهه ای بارش از روش های نوین آمار فضایی مانند خودهمبستگی فضایی موران جهانی، شاخص انسلین محلی موران و لکه های داغ با استفاده از قابلیت های برنامه نویسی در محیط های و Matlab و Arc GIS بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند که تغییرات درون سالی بارش در استان سمنان دارای الگوی خوشه ایبالا می باشد. دراین بین بر اساس شاخص محلی موران و لکه های داغ، بارش در مناطق مرتفع شمالی (عمدتا ارتفاعات شاهرود و دامغان) دارای خودهمبستگی فضایی مثبت (خوشه های بارش با ارزش بالا) و بخش هایی از نواحی مرکزی و همچنین بخش هایی از جنوب شرق استان و نواحی مرکزی دارای خودهمبستگی فضایی منفی (خوشه های بارش با ارزش پایین) بوده است.
    کلیدواژگان: خودهمبستگی فضایی موران جهانی، شاخص انسلین محلی موران، لکه های داغ، استان سمنان
  • رضا امیرنژاد، اعظم فرهادی * صفحات 77-88
    دشت های زیادی در ایران از جمله دشت مشهد، به آب زیرزمینی وابسته اند. آسیب رساندن به این منابع به هر شکل، زندگی مردم را دچار مخاطره می سازد. شهرک صنعتی توس در شمالغربیمشهد واقع شده که صنایع غالب آلوده ساز آن شامل صنایع غذایی، شیمیایی، کانی غیرفلزی و فلزی می باشد. فاضلاب تولیدی در واحدهای صنعتی به تصفیه خانه شهرک روانه شده و در نهایت پساب تصفیه شده جهت آبیاری فضای سبز شهرک و پارک علم و فناوری واقع شده در مجاورت شهرک، استفاده می گردد. در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر فلزات سنگین پساب خروجی تصفیه خانه بر آب های زیرزمینی منطقه، در 4 نوبت از پساب خروجی و 8 حلقه چاه موجود در محدوده مورد مطالعه، نمونه برداری صورت گرفت. غلظت عناصر جیوه، آرسنیک، سرب، کادمیوم، آلومینیم، کروم و سیانید اندازه گیری شد و تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS و Excel انجام شد. با توجه به پارامترهای آماری نمونه های آب، کمترین و بیشترین دامنه تغییرات به ترتیب مربوط به فلز سیانید و آلومینیم می باشد؛ علاوه بر این، فلز سرب توزیع نامتقارنی داشته و نمودار آن بیشترین کجی (چولگی) را دارا می باشد. در مجموع، غلظت عناصر سنگین در پساب خروجی در مقایسه با آب زیرزمینی بیشتر می باشد که در بین عناصر سنگین مورد آزمایش، غلظت جیوه در اکثر چاه های مورد مطالعه بیش از حد استاندارد بوده که می تواند موجب آلودگی آب زیرزمینی شود. همچنین بررسی ترکیبات زمین شناسی منطقه نیز، نشان از تاثیر پساب بر آب زیرزمینی چاه های مورد مطالعه و کاهش کیفیت آنها می دارد.
    کلیدواژگان: شهرک صنعتی توس، پساب، فلزات سنگین، آب زیرزمینی