فهرست مطالب

نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان - سال ششم شماره 2 (پیاپی 11، پاییز و زمستان 1395)

نشریه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان
سال ششم شماره 2 (پیاپی 11، پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/17
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علمی - پژوهشی
  • صدیقه پیری *، موسی عنبری صفحات 201-226
    مفهوم فقر تحت تلقی ها و برداشت ها، معانی متعدد یافته است، اما در سال های اخیر با برساخت شکل خاصی از آن به عنوان مقوله ای اقتصادی و مادی و به عبارتی نقصان و کمبود، از بازنمایی سایر چهره های فقر و فقرا در تاریخ ایران غفلت شده است.
    مطالعه حاضر با بازنمایی فقر در آثار مکتوب متفکران ایرانی بعد از اسلام، در پی خروج از فضای غالب مطالعات فقر در جامعه ایرانی است. الگوی نظری غالب در پژوهش، فهم فرهنگی و برساختی از مفهوم فقر است. با توجه به تاریخی بودن موضوع پژوهش، روش جمع آوری داده ها تحلیل اسنادی و کتابخانه ای و به طور ویژه روش تاریخی متن محور است. متون متفکران مورد بررسی بر حسب دسته بندی موضوعی به چهار دسته صوفیانه؛ اخلاقی؛ تعلیمی و فتوت نامه تقسیم بندی شدند. روش تحلیل نیز، تحلیل موضوعی آثار و کدگذاری آنهاست. یافته ها نشان می دهد زنجیره ای از مفاهیم مرتبط و هم خانواده برای فقر وجود دارد که بدون توجه به آن، معناکردن فقر دشوار است. هستی و موجودیت فقر در منظومه ای از مفاهیم همسو و ناهمسو در دو دسته «فضیلت ها» و «رذیلت ها» قابل تقسیم بندی است. از این نظر، فقر بیش از همه، تعبیری فرهنگی است که در زنجیره در هم تنیده ای از مفاهیم عموما اخلاقی معنا می یابد. بنابراین تکنیک های مدیریت آن، به این نوع فهم فرهنگی نیازمند هستند.
    کلیدواژگان: متفکران ایرانی، فقر، زنجیره معانی، ادبیات تاریخی، ایران، مفاهیم اخلاقی
  • بهرام بیات*، عباس رئیسی سرتشنیزی، جمشید محبت خانی صفحات 227-251
    پژوهش حاضر با هدف بررسی جامعه شناختی برنامه های دفاع مقدس بر هویت فرهنگی دانش آموزان دختر شهر شهرکرد انجام گردید. روش تحقیق میدانی از نوع همبستگی و برای نمونه گیری نیز از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایاستفاده گردید. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه (دوره دوم) ناحیه یک و دو شهرستان شهرکرد که تعداد آنها 7152 نفر بوده و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعداد 257 نفر تعیین گردید و جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری شامل ضریب همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون و آزمون تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین برنامه های فرهنگی دفاع مقدس شامل: برگزاری یادواره شهدا، برگزاری اردوهای راهیان نور، تشیع پیکر شهدای گمنام و اکران فیلم های سینمایی و تلویزیونی مرتبط با دفاع مقدس با هویت دانش آموزان رابطه مثبت وجود دارد، اما بین انتشار وصایای شهدا و هویت فرهنگی دختران رابطه ای مشاهده نگردید. همچنین ویژگی های دموگرافیک شامل پایه تحصیلی در نتایج پژوهش تاثیری نداشتند.
    کلیدواژگان: برنامه های فرهنگی، دفاع مقدس، هویت فرهنگی، دانش آموزان دختر، شهرستان شهرکرد
  • جواد مهدیان پور*، حمیدرضا صارمی صفحات 253-276
    امروزه با گسترش مسائل و مشکلات در کشورهای مختلف جهان و ناکارآمدی نظریه های وارداتی در برخی زمینه ها، ضرورت بکارگیری اندیشه های مرتبط با زمینه های فکری و اعتقادی را در علوم مختلف از جمله شهرسازی را دوچندان می کند، بهره گیری از مبانی نظری و اصول معماری و شهرسازی اسلامی و در این راستا مطالعه ی آثار و اندیشه متفکرین مسلمان می تواند موثر باشد، هدف این پژوهش بررسی اندیشه سهروردی در ابعاد مختلف شهر و در نهایت ترسیم شهر مطلوب اسلامی از دیدگاه این اندیشمند مسلمان می باشد، پژوهش حاضر در هدف بنیادی می‏باشد و روش تحقیق آن تلفیقی از روش‏های «تحلیل متن و محتوا»، «تحلیل علی و فرا تحلیل» دربرخی بخش‏ ها و روش «اکتشافی» و «قیاسی - توصیفی» بوده و از منابع و اسناد کتابخانه‏ای در جمع آوری اطلاعات مورد نظر بهره برده شده است، یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهمترین ساحت شهر که شهر مطلوب در آنجا تحقق می‏ یابد، ساحت فکری وجهان‏ بینی انسان در شهر می باشد که در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی شهر نمودار می گردد، کالبد شهر از آن منظر اهمیت می یابد که در اعتلای دو وجه دیگر نقش موثری داشته باشد.
    کلیدواژگان: شیخ شهاب الدین سهروردی، شهرسازی ایرانی- اسلامی، شهرمطلوب، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، کالبدی
  • علی شکوری * صفحات 277-307
    با توجه به مناقشه های نظری در مورد مفاهیم و ارزش های بنیادی، چون عدالت، بین اسلام و غرب در این مقاله به مطالعه سیر تاریخی تحول مفهومی عدالت از منظر این متفکران می پردازیم. در این مطالعه نتیجه می گیریم که اولا، عدالت معنای روشن و جهان شمول در اعصار و بین اندیشمندان ندارد و گرایش کلی به یافتن مبنایی برای زندگی سعادتمندانه و متعالی است؛ ثانیا، تشابه و تفاوت در میان متفکرین غربی و اسلامی به مبانی معرفت شناختی و زمینه های اجتماعی و مذهبی برمی گردد؛ ثالثا، گرایش ها در اندیشمندان غربی از دوره کلاسیک به سوی عصر جدید اجتناب از مطلق گرایی و کشاندن عدالت به زندگی عملی است درحالی که بین متفکرین اسلامی گرایشات مطلق گرایانه و تقدس گرایانه عموما غالب است؛ خامسا، اندیشه ورزی اسلامی بیشتر گرایش به ازلی بودن دارد و خصلت پسین و پیشینی بودن دارد درحالی که اندیشه ورزی غربی به خصلت پسینی و جنبه های اجرایی عدالت گرایش دارد. سادسا، با توجه به دو مورد اخیر، در شیوه غربی عدالت استقرایی و درعین حال معطوف به حل مسئله مبتنی بر مبانی سکولار و امانیستی است از این رو لزوما بهترین قوانین عادلانه تعبیر نمی شوند بلکه بیشتر به نتایج توجه می شود درحالی که اندیشه اسلامی جامع نگرانه و مبتنی بر مبانی معرفت شناختی معنوی است.
  • محمد تقی پیربابایی*، جواد رحمانی صفحات 311-331
    با توجه به جایگاه مشارکت در مدیریت شهری توجه به این مفهوم، لازم و ضروری هست. مدیریت شهری ‏در ایران در رابطه متقابل و ارگانیک با برنامه ریزی شهری نیست. متاسفانه در کشور ما اکثر اقدامات مدیریت ‏شهری، از بالا و از بیرون انجام شده که اکنون نیاز به حرکتی از پایین و از درون، برای بومی شدن آن هاست. ‏حال با توجه پتانسیل ها و همچنین چالش های پیش روی مشارکت مردم در ایران و وجود اشخاصی همچون ‏علامه طباطبائی که در این زمینه اظهار نظر جامع و کاملی دارند؛ می توان از وجود چنین افرادی برای بومی ‏سازی مفهوم مشارکت در ایران بهره جست. در این مقاله سعی گردیده است تا مفهوم مشارکت در مدیریت ‏شهری را از نظریات علامه طباطبائی تبیین نمود. به همین منظور ابتدا به تحلیل و بررسی نقش مشارکت در ‏مدیریت شهری پرداخته ایم و در ادامه به تبیین نظریات علامه طباطبائی در مورد مشارکت شهروندان و نقش ‏آنان در حکومت از نظر علامه طاطبائی اشاره کرده ایم. سپس نقش حکومت در جامعه اسلامی را بیان شده ‏است و به این نتیجه رسیده ایم که از دیدگاه علامه طباطبایی نه تنها شهروندان می توانند در مدیریت شهر نقش ‏داشته باشند، بلکه مردم نسبت به مدیریت شهری دارای حق هستند و به گونه ای وظیفه شرعی و الهی مردم و ‏شهروندان است که در مدیریت شهری نقش داشته باشند. به عبارتی دیگر اگر مردم به صورت مستمر در مدیریت ‏شهری نقش نداشته باشند وظیفه دینی و شرعی خود را انجام نداده اند.‏
    کلیدواژگان: مشارکت، مدیریت شهری، اسلامی، علامه طباطبائی، ولایت
  • عباس قنبری باغستان *، سیدمحسن میری صفحات 333-356
    هدف از این مقاله به دست دادن فهمی جامع و روشن از «اسلامی سازی دانش» در دوران معاصر می باشد، که پاسخی روشنفکرانه، علمی و احیاگرانه متفکران اسلامی به پروژه مدرنیته در چند دهه اخیر است.
    این تحقیق با استفاده از روش تحقیق اسنادی و کتابخانه ای، به فراتحلیل بیش از 80 اثر (مقاله، کتاب، نقد و...) در زمینه «اسلامی سازی دانش» پرداخته و با ارائه نوعی تقسیم بندی موضوعی تلاش کرده تا تصویر روشن تری از آن به عنوان «کل» و مجموعه ای از «میراث غنی علمی» ارائه دهد.
    در این مقاله در جمع بندی نشان می دهیم که اسلامی سازی دانش با توجه به حجم زیادی از تلاش ها و کوشش های نظری و تحقیقاتی که در اقصی نقاط جهان، به خود اختصاص داده از یک سو نمایانگر رشد، بالندگی و غنای محتوایی آن است و از سوی دیگر، به نوعی «بازخیرش علمی» مسلمانان برای احیای دوران طلایی تمدن اسلامی محسوب می شود.
    لذا در مقایسه ای تاریخی، شاید بتوان با توجه به پویایی و روند تکاملی «اسلامی سازی دانش» در چند دهه اخیر، ارزش آن را با نقش «نهضت ایجاد دانش های عقلی و تجربی اسلامی» در زمان ورود مسلمانان به دوران طلایی «تمدن اسلامی» قابل قیاس دانست.
    ازاین رو، می توان نتیجه گرفت که «اسلامی سازی دانش» نه فقط تنها مسیر ممکن برای مقابله با مسائل و چالش های ناشی از مواجهه با مدرنیته است، بلکه همچنین این ظرفیت و پتانسیل را دارد که از طریق ایجاد گفتمان های خلاق در عرصه های مختلف علمی و روشنفکری به بازستاندن حاکمیت مسلمانان بر علم و دانش و احیای تمدن اصیل اسلامی کمک کند.
    کلیدواژگان: اسلامی سازی دانش، مدرنیته، پاسخ احیاگرانه، بازخیزش علمی، تقسیم بندی موضوعی، فراتحلیل
  • حجت داوند*، محمدحسین جمشیدی صفحات 357-376
    هدف از این پژوهش بررسی تاثیر آموزه جهاد در شکل گیری انقلاب اسلامی و بیان نقش محوری آن در پیروزی انقلاب اسلامی است. سوال اصلی مطروحه این است که نحوه مواجهه انقلابیون با مقوله جهاد چگونه بوده و این طرز تلقی چه کارکردی در پیروزی انقلاب داشته است؟ در پاسخ با واکاوی مفهوم جهاد و انواع نگرش ها نسبت به آن و مطالعه تحولات منجر به انقلاب اسلامی، این فرضیه مطرح شد که روش مبارزه در انقلاب اسلامی، ضابطه مند بوده و ریشه در فرهنگ اسلامی داشته و از اصل چند وجهی و ذوالابعاد جهاد مایه گرفته است. به منظور تایید فرضیه در ابتدا زمینه های لازم برای مبارزه در هر انقلاب از جمله انقلاب اسلامی برشمرده شده و سپس تاثیر توجه به این نوع از جهاد در آن ها ذکر شده است. یافته های پژوهش بیان گر آن است ایدئولوژی انقلاب اسلامی که برگرفته از قرآن و سیره اهل بیت است، مبتنی بر ادراک روزآمدی از جهاد، ایثار و شهادت است. امام خمینی (ره)، نیز به عنوان رهبر انقلاب، همواره به جهاد و مبارزه در راه اسلام و عدالت و دوری از انفعال مقابل حکومت ظالم سفارش کرده و هم از راه جهاد فرهنگی و بکارگیری مفاهیم شرعی چون جهاد و قیام به بسیج توده ها پرداخته و در عین حال جهاد مسلحانه را نیز نفی نکرده بلکه به گاه وجوب به آن متوسل شدند. توده های انقلابی مسلمان نیز، در روند بسیج عمومی، به تاسی از فرهنگ جهاد و الگو گرفتن از مکتب عاشورا به فداکاری های بی نظیری پرداختند که در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی را سبب شد.
    کلیدواژگان: جهاد، انقلاب اسلامی، اسلام، امام خمینی (ره)، بسیج عمومی
|
  • Abbas Reisy, Jamshid Mohabbatkhany, Bahram Bayat * Pages 227-251
    the present study was aimed at investigating cognitive programs of Holy Defense community on the cultural identity of female students of shahrekord city was done. Research methodology in this study field method of correlation. And for the sampling of random sampling method is cluster. Statistical population consists of all female students of secondary section (volume II) District of shahrekord County one and two. That their numbers 7152 people. The sample size using a table to determine the number of people was 257 Morgan. Research information with the use of the researcher was collected.
    For the analysis of statistical information includes the Pearson test and analysis of variance regression test was used. The results of this research suggests that it is between the cultural programs of holy defense include: The implementation of the commemoration of the martyrs,rahian nor camps, Shia unknown martyrs funeral, SHOW films associated with the sacred defense With the identity of the students there is a positive relationship. But between the publication ofLetters testamentary of martyrs and cultural identity girls any relationship view. It also features a basic study on the results of the research included demographic impact not.
    Keywords: cultural Programs, Holy defense, cultural identity, Female students, shahrekord city
  • Javad Mahdianpoor *, Hamid Reza Saremi Pages 253-276
    The problems have been exacerbated in different countries of the world imported theories in some fields, are inefficient. Development-related aspects of intellectual ideas and beliefs in various fields including urban planning are essential. Using the theoretical foundations and principles of Islamic Architecture and urban planning and the thoughts and works of Muslim scholars, this study can be effective. The purpose of this research is to study Suhrawardi's thinking in different dimensions of the city and finally to draw the ideal Islamic city. This is a fundamental research, and its research method is a combination of methods of "text and content analysis", "causal analysis and meta-analysis" in some sections, and "exploratory" and "deductive-descriptive" methods. And collecting information from library resources and documents. The research findings show that the most important feature of the desirable city is intellectual and beliefs in the city Which appear in different social, economic, political dimensions of the city. The physical characteristics of the city are important because they play an important role in promoting the other two aspects.
    Keywords: Suhrawardi, Iranian-Islamic urban planning, design, desirable city, Social, Economic, Political, physical
  • Mohammad Taghi Pirbabaii *, Javad Rahmani Pages 311-331
    ue to the participation in the conception of urban management, is necessary .Urban management in Iran is not in the ýinteraction of organic with urban planning.Unfortunately, in our country, most ýof Proceedings of the urban managementþ,þý had down from above and out Which ýnow need to move from the bottom and inside, to get their own native. Now, ýgiven the potential and altho challenges facing public participation in Iran and ýthere are people like that in this Allama Tabatabai who have comprehensive and ýcomplete comment; Can be used to localize the concept of participation in Iran ýby existence Such people. For this purpose, in this article was being tried to ýexplain the concept of participation in urban management bu use the Allameh ýTabatabai's views. For this purpose, first, we analyze the role of partnerships in ýurban management And Then, using a theory by use of credit perceptions views ýof Allameh Tabatabai noted to explain the Allameh Tabatabai views about ýcitizens participation and their role in the government. Then we have described ýthe role of government in society's and reached the conclusion that the views ýTabatabai, In other words, if people are not continuous urban management, ýreligious and legal duty to have done. In fact, the right and duty of the people to ýthe city and its municipal administration enjoining good and forbidding wrong ýis like.ý
    Keywords: participation, Urban management, Islamic, Allameh Tabatabai, Guardianship
  • Abbas Ghanbari Baghestan*, Sayed Mohsen Miri Pages 333-356
    The purpose of this study is to provide comprehensive understanding of Islamization of Knowledge (IOK), as an intellectual response from Muslim Scholars to what so called “Modernity Project” in recent decades.
    Using Meta-Analysis as a method of study, this research systematically has reviewed over 80 scientific documents including articles, books, reviews and etc. in order to come out with a clear picture and understanding of IOK across the world.
    The result of this study shows the IOK as an intellectual project was a great revivalist response to modernity; hence, is right path to follow. Even though, many scholars, researchers and fellows were involved and producing lots of scientific documents pertinent to IOK resulted a very rich Islamic Heritage, however, less attention have been paid to IOK as a comprehensive approach to the challenges of contemporary societies.
    Having such understanding and clear picture of IOK, with its main categories, trends and pertinent comparative studies as well as their strength and weaknesses will help and guide Muslim scholars and thinkers in their future studies along the path toward restore their supremacy in knowledge.
    Furthermore, this study shows that IOK can be considered as Co-Equal with establishing and localizing of Knowledge in the golden age of Islamic Civilization, as such, once is established in each modern thought, a creative Islamic synthesis can be launched.
    Keywords: Islamization of Knowledge, Meta-Analysis, Intellectual Response, Islamic synthesis, Modernity Project
  • Hojjat Davand* Pages 357-376
    In this study, we examine the impact of the doctrine of jihad on the formation of the Islamic Revolution. So the main question is how did revolutionaries face the issue of jihad? The hypothesis shows that the method of struggle in the Islamic Revolution has been based on Islamic culture and is inspired by the multifaceted principle of Jihad. In order to confirm the research hypothesis, firstly, the fields necessary for the struggle in each revolution have been enumerated, and then the influence of attention to jihad is mentioned in them including the Islamic Revolution. The findings of the research show that the concept of Jihad as a revolution includes all aspects of the doctrine of Jihad, including Jihad-e- Akbar, jihad-e-Asghar and armed jihad, and their manner to use is mentioned in jurisprudence and Islamic sources. Therefore, the study of the various stages of the Islamic Revolution, including the ideology, mobilization, leadership and collective action of the revolution that reveals the method of revolution, confirms that the method of struggle in the Islamic revolution is based on the doctrine of jihad.
    Keywords: Jihad, the Islamic Revolution, Islam, Imam Khomeini, Mobilization