فصلنامه توسعه اجتماعی
سال هفتم شماره 4 (تابستان 1392)

هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان شیوع مصرف مواد نیروزا ، میزان آگاهی دانش آموزان در مورد مصرف این مواد و عوامل موثر بر گرایش به مصرف آن می باشد. چارچوب نظری تحقیق با استفاده از نظریه های فشار مرتن و پیوند افتراقی ساترلند... همچنین روش این پژوهش پیمایشی بوده و از طریق ابزار پرسشنامه ی محقق ساخته انجام گرفته است. جامعه ی آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان مقطع متوسطه ی شهر خرم آباد بوده و از این تعداد 135 نفر از جمعیت آماری که مصرف مواد نیروزا داشته اند به شیوه ی نمونه گیری گلوله برفی متناسب با حجم برای مطالعه انتخاب شده اند. متغیر وابسته در این تحقیق مصرف مواد نیروزا و رابطه ی آن با متغیرهای مستقل پایگاه اجتماعی اقتصادی، بی هنجاری، احساس انزوای اجتماعی، محرومیت نسبی، معاشرت با دوستان مصرف کننده و جنسیت می باشد که بوسیله ی آمار توصیفی (میانگین ها، جداول متقاطع و توزیع فراوانی) و آمار استنباطی (آزمون های تحلیل واریانس، تحلیل رگرسیون، خی دو، تحلیل عاملی، آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی) مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. یافته های تحقیق نشان میزان شیوع مواد نیروزا در بین دانش آموزان پسر برابر با 369/13% و در بین دانش آموزان دختر برابر با 260/4% داشته است؛ همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد که رابطه ی مستقیم و معنی داری بین متغیرهای پایگاه اجتماعی اقتصادی، بی هنجاری، احساس انزوای اجتماعی، محرومیت نسبی، معاشرت با دوستان مصرف کننده و جنسیت وجود دارد.

این مقاله به فرا تحلیل 35 پایان نامه های رشته ی علوم اجتماعی، گرایش جامعه شناسی محض در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز می پردازد. پایان نامه های کارشناسی ارشد که در فرآیند پژوهش در این مقطع پدید می آیند، از جمله مدارک مهم علمی هر کشور هستند. توصیف و تحلیل داده های مجموعه ی این مدارک، می تواند اطلاعات جدیدی را فراهم آورد که بسیار باارزش هستند. در این مقاله، نتایج پژوهشی ارائه می شود که با استفاده از نرم افزار SPSS از تحلیل اطلاعات پایان نامه ها انجام شده و در نتیجه، اقلام قابل توصیف و تحلیل از اطلاعات پایان نامه ها و اطلاعات مرتبط با آنها به دست آمده است. نتایج این پژوهش می تواند برای محققان و استادن، سازمان های پژوهشی و مراکز اداری و اجرایی مورد توجه واقع شود. این نوشتار و سایر تحقیقاتی که روش فراتحلیل را بکار برده اند از این جهت مهم تلقی می شوند که مجالی را فراهم می نمایند تا متخصصین در حوزه ی جامعه شناسی نگاهی به راهی که تاکنون دیگران پیموده اند، داشته باشند و بازنگری واقع بینانه ای نسبت به دستاوردهای این حوزه میسر گردد.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه ی میزان استفاده از انواع مختلف رسانه های جمعی و ارتباط آنان با ساختار توزیع قدرت در خانواده انجام شده است. این پژوهش با استفاده از رویه ی پیمایش و پرسشنامه در شهر شیراز انجام شد، نمونه ی مورد مطالعه 600 نفر از زنان هستند که از طریق نمونه گیری طبقه بندی سهمیه ای انجام گردیده است. چارچوب نظری پژوهش دیدگاه فمینیست ها به رسانه ها و نحوه ی بازنمایی نقش زنان در خانواده و مشارکت آنها در حوزه های تصمیم گیری و تقسیم کار جنسیتی درون منزل بوده است. ساختار قدرت دارای سه بعد میزان مشارکت در حوزه های تصمیم گیری، ساخت روابط قدرت و شیوه ی اعمال قدرت می باشد که نتایج نشان داد بین میزان استفاده از تلویزیون، رادیوهای داخلی و خارجی با میزان مشارکت در قلمروهای تصمیم گیری ارتباطی مثبت و معنادار وجود داشته است؛ همچنین هر چه میزان استفاده از اینترنت، ایمیل، پیام کوتاه و روزنامه و مجله بیشتر بوده است ساخت روابط قدرت نیز دوسویه تر شد. از بین انواع مختلف رسانه ها، اینترنت بر شیوه ی اعمال قدرت و ساختار قدرت موثر بود؛ هر چه میزان استفاده از اینترنت بیشتر، شیوه ی اعمال قدرت مجاب سازتر و ساختار قدرت دموکرات تر می گردید.

استعاره درمانی موضوعی است که به تازگی در روانشناسی شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. استعاره ها توانایی انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی را دارند و استفاده از استعاره های متناسب با فرهنگ مراجعین اثربخشی درمان های شناختی را افزایش می دهد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی استعاره ای مبتنی بر مثنوی در کاهش افسردگی دانشجویان بود. نمونه ی پژوهش شامل 60 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بودند که به روش نمونه گیری غیر احتمالی انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه ی افسردگی بک بود. طرح پژوهش، شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. گروه آزمایش 8 جلسه به مدت 2 ساعت تحت استعاره درمانی قرار گرفتند. پس از پایان جلسات درمان پس آزمون بر روی هر دو گروه اجرا شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس چند متغیری استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که درمان شناختی استعاره ای مبتنی بر مثنوی باعث کاهش افسردگی گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است.

این پژوهش به بررسی رابطه‏ی بین سرمایه‏ی فرهنگی و کیفیت زندگی جوانان شهر تهران می‏پردازد. کیفیت زندگی با استفاده از پرسشنامه‏ی سازمان بهداشت جهانی سنجیده شده است. جامعه‏ی آماری این تحقیق را جوانان مناطق 3، 11 و 16 شهر تهران تشکیل می دهند که با استفاده از شیوه ی نمونه‏گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب گردیده اند. نتایج حاصل از ضریب همبستگی r پیرسون نشان داد که بین سرمایه‏ی فرهنگی و کیفیت زندگی افراد رابطه‏ی معناداری وجود دارد؛ به این معنا که سرمایه‏ی فرهنگی، کیفیت زندگی افراد و میزان رضایت از آن را افزایش می‏دهد؛ همچنین میان هر یک از مولفه های کیفیت زندگی با سرمایه‏ی فرهنگی ارتباط معناداری مشاهده شد؛ به این ترتیب که سرمایه‏ی فرهنگی بالا، کیفیت زندگی جسمانی، روانی، هیجانی، شناختی محیطی و روابط اجتماعی را افزایش می‏دهد. جالب این که میزان این همبستگی در بعد روانی بیشترین افزایش را به همراه دارد. از دیگر نتایج مهم این تحقیق، می‏توان به وجود ارتباط معنادار میان هر یک از مولفه های سرمایه‏ی فرهنگی یعنی: بعد تجسم‏یافته، عینیت‏یافته و سرانجام بعد نهادینه‏شده‏ی سرمایه ی فرهنگی با کیفیت زندگی اشاره کرد. از سوی دیگر، این تحقیق نشان داد که کیفیت زندگی، ارتباطی با سن، جنس و وضعیت تاهل افراد نداشته و معلول عوامل مهم‏تر و جدی‏تری است.

سیاست های انگلیس در ایران در دوره ای که جریان نفت مطرح می شود، همراه با پیچیدگی هایی است که شایسته است از هر زاویه مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد. تاثیراتی که سیاست های انگلیس بر جامعه ی ایران در دوره ی مورد بحث گذارده، بارها مورد بحث و بررسی واقع شده و از منظرهای گوناگون مورد تحلیل قرار گرفته است. اما بررسی این روند تاریخی، سیاسی از دیدگاه نشریات طنز و فکاهی، از نگاه کاریکاتوریست ها و طنرپردازان نکته سنج و نقاد به جرات می توان گفت صورت نگرفته و یا اگر صورت گرفته بسیار محدود و جزئی بوده است. می توان گفت که این نشریات به طور محوری خواهان بیداری ملل ستم دیده ی شرق و اجرای قانون و عدالت هستند. شاید در نشریات فکاهی این دوره علاوه بر شعر و نثر طنز که با قلم تیز خود خراش بر پیکر استبداد زده اند، بتوان صدها کاریکاتور یافت که به بیداری ملل ستم دیده و آگاه سازی عمومی و لزوم بیداری ملل شرق و همچنین ایرانیان در مقابل استبداد و استعمار روس و انگلیس اشاره دارد. در نظم و نثر و تصاویر این نشریات این خواسته ها معمولا به صورت استعاره و کنایه و به صورت نمادین مطرح می شود. هدف از غور در این مسئله، تاثیرگذاری این نشریات در روشن گری طبقات جامعه و پرده برداری از سیاستهای طمع ورزانه ی انگلیس در مورد نفت ایران در دوره ی مورد بحث است.

هدف مقاله حاضر توصیف سیمای توسعه در استان لرستان است. ادبیات نظری تحقیق شامل دیدگاه های نوسازی و وابستگی می باشد. پس از واکاوی دیدگاه های مذکور این تعریف از توسعه مناسب تشخیص داده شد: فرآیند دگرگونی های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در عناصر، لایه ها و ساختارهای جامعه، جهت دستیابی به هدف ها و رفع نیازهای انسان و جامعه. دگرگونی های توسعه ای دو گونه اند: دگرگونی های متوازن و هماهنگ و دگرگونی های نامتوازن و ناهماهنگ. بعبارتی دیگر این بررسی در پی آن است که دریابد که سیمای توسعه در لرستان هماهنگ و موزون است یا ناموزون؟ روش تحقیق اسنادی است و برای جمع آوری داده ها از فیش استفاده شده است. واحدهای مشاهده ی اسناد دست اول و دوم موجود در معاونت برنامه ریزی استانداری لرستان، مرکز آمار ایران و سازمان صنعت و معدن و تجارت استان لرستان می باشند. واحد تحلیل در این بررسی شهرستان است. روش تحلیل در این تحقیق روش تحلیل تجربی، مقطعی کمی است. برای تعیین درجه ی توسعه یافتگی شهرستان ها و رتبه بندی آنها از تکنیک تاکسونومی عددی استفاده شده است. بر اساس یافته های این بررسی مناطق شهری ده گانه ی استان لرستان در مجموع حوزه های سه گانه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هیچکدام توسعه یافته محسوب نمی شوند. بر اساس مقیاس رتبه بندی در این بررسی شهرستان های مورد بررسی از حیث توسعه در سه سطح قرار دارند: متوسط رو به بالا، متوسط رو به پایین و محروم. سه شهرستان خرم آباد، بروجرد، الیگودرز و در مواردی دورود شهرستان های میان توسعه یافته ی بالای استان را تشکیل می دهند. چهار شهرستان دیگر شامل: پلدختر، ازنا، کوهدشت، دوره و سلسله در اغلب حوزه ها در سطح میان توسعه ی پایین قراردارند. شهرستان دلفان نیز در هر سه حوزه ی توسعه ی محروم محسوب می گردد. نتایج این بررسی به لحاظ نظری دیدگاه اصحاب مکتب وابستگی در مورد سیمای ناموزون توسعه در کشورهای در حال توسعه را تایید می نماید. به لحاظ تجربی در حد زیادی با نتایج تحقیقات مشابه، در جهان و ایران مشابهت دارد، در عین همسویی با نتایج تحقیقات خارجی و داخلی که در سطح ایالات و استان ها بوده اند نشان می دهد که توسعه در بین مناطق مختلف استان لرستان نیز ناموزون است.