فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 153 (فروردین 1397)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 153 (فروردین 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/01/30
  • تعداد عناوین: 19
|
  • نیاز نیسانی سامانی *، حامد خرمی، مجتبی کریمی صفحات 12-16
  • صفحات 17-19
  • شیرکو بهادری *، سید تقی ابطحی صفحات 20-26
    با توجه به تصویب چارچوب قراردادهای جدید نفتی در سال 1394 توسط هیات وزیران، برنامه شرکت ملی نفت ایران برای انعقاد عمده قراردادهای جدید توسعه و تولید، مبتنی بر این الگوی قراردادی است. چنانچه تعداد شرکت های متقاضی برای توسعه یک میدان در قالب قراردادهای جدید بالادستی کم باشد، شرکت ملی نفت ایران باید وارد فرآیند مذاکره یا مذاکره-مناقصه با شرکت های محدود متقاضی شود. در فرآیند مذاکره نیز پارامترهای قراردادی (در چارچوب الگوی مصوب) براساس قدرت چانه زنی طرفین مشخص می شود. یکی از مهم ترین پارامترها در این نوع قراردادها، میزان هزینه های توسعه میدان است که کلیدی ترین عامل به منظور تعیین نرخ دستمزد (فی) پیمانکار محسوب می‏شود. در این مطالعه نحوه برخورد با هزینه های توسعه اظهاری پیمانکار براساس مبانی نظریه قراردادها مورد بررسی قرار گرفته است.
    چنانچه دستمزد (فی) براساس میزان نرخ بازگشت سرمایه تعیین شود، با افزایش هزینه توسعه، دستمزد هم برای رسیدن به نرخ بازگشت سرمایه بیشتر خواهد شد. بنابراین پیمانکار سعی در بزرگنمایی هزینه توسعه برای دریافت دستمزد بالاتری خواهد کرد. در این مطالعه دو روش برای مقابله با این رفتار پیمانکار تجزیه و تحلیل شد. در روش اول، دستمزد پیمانکار براساس هزینه های توسعه واقعی به نحوی تعدیل می شود که میزان نرخ بازگشت سرمایه از بازه مشخص و محدود تجاوز نکند. در روش دوم، مکانیسم تشویق و تنبیه براساس تفاضل هزینه های واقعی و قراردادی پیشنهاد می شود. در این روش در صورت کاهش هزینه های واقعی نسبت به هزینه های قراردادی، سهمی از کاهش به عنوان پاداش به پیمانکار پرداخت می شود و بالعکس. براساس نتایج، روش اول باعث ایجاد نوعی تضاد منافع طرفین خواهد شد. به نحوی که پیمانکار تمایل به انجام سناریویی خواهد داشت که منافع کارفرما را حداکثر نمی سازد. اما روش دوم منجر به هم راستایی منافع طرفین شده و پیمانکار گزینه‏ای انتخاب می‏کند که در آن منافع کارفرما حداکثر خواهد بود.
  • محمدرضا شکوهی *، علی محمد قنبری، مریم پاشنگ، مینا محبی صفحات 27-33
    کلیه طرح های صنعت نفت، گاز و پتروشیمی جزو سرمایه و دارائی های کشور محسوب می شوند که سرمایه گذاری در سایر بخش های اقتصادی را فراهم می کنند و تبدیل به دیگر اشکال سرمایه گذاری های صنعتی و غیرصنعتی می شوند. به علت ریسک پذیری بالای پروژه های این صنعت، اهمیت وجود نظام بیمه و پوشش های بیمه ای در این صنعت اهمیت ویژه ای دارد. هدف این مطالعه پاسخگویی به چالش ها و اهمیت ورود کشور به بازار بیمه های صنایع بالادستی نفت و گاز است. چرا که یافته های مطالعه نشان می دهد که وجود ضعف دانش فنی در کمی کردن ریسک، عدم توسعه همزمان صنعت بیمه و صنعت نفت، عدم وجود جایگاه دقیق ریسک و مدیریت ریسک در صنعت نفت، توان مالی پایین شرکت های بیمه داخلی و در نهایت عدم کاهش برخی ریسک ها توسط شرکت ملی نفت، منتج به مغفول ماندن افزایش تعامل میان صنایع بیمه و نفت و گاز شده است. البته پر واضح است که توجه به توسعه بیمه های نفت و گاز برای کشور به لحاظ اقتصادی و اجتماعی نیز بسیار مهم است.
    کلیدواژگان: ریسک، بیمه، صنعت نفت ایران، پیمانکار، چالش
  • معصومه دادگر *، ویدا ورهرامی صفحات 34-41
    امروزه انرژی مورد استفاده در صنایع بزرگ و به خصوص صنایع تعیین کننده در پیشرفت و توسعه یک کشور، از منابع فسیلی بالاخص نفت و گاز تامین می شود. پراکندگی این منابع در نقاط مختلف جهان به طور یکسان و منظم نیست. ایران به عنوان کشوری که دارای منابع گسترده نفت و گاز است، می تواند نقشی موثر و مفیدی در صحنه بازار جهانی انرژی بازی کند. از این رو نیاز است تا مدیریت و برنامه ریزی لازم برای استخراج و برداشت این منابع انجام شود. در این مطالعه براساس دو متغیر قیمت و اندازه ذخایر دو منبع گاز و نفت به ترتیب طی سال های 1989-2015 و 1980-2015، با استفاده از روش منطق فازی مقدار بهینه استخراج نفت و گاز در هر سال استخراج شد. نتایج به دست آمده نشان داد که به طور متوسط مقدار تولید بهینه نفت طی این دوره از مقدار بهینه گاز بیشتر بوده که دلیل عمده آن به صرفه بودن تولید نفت است.
    کلیدواژگان: تولید نفت، تولید گاز، منطق فازی، بهینه یابی
  • رضا فرضی، شاهین پرچه خواری *، وحید بلندی، حبیب پور فرج صفحات 42-48
    تخریب سازند در نتیجه عوامل متعددی است که بر میزان تراوایی ناحیه اطراف چاه و در نتیجه میزان نفت و گاز تولیدی تاثیرگذار است، به همین دلیل اطلاع از میزان پایداری دیواره چاه نکته مهمی در علوم زمین و مهندسی نفت است. داده های ژئومکانیکی یکی از مهم ترین پارامترهای بررسی پایداری دیواره چاه است که به طور معمول از طریق روش های تجربی و با استفاده از داده های سرعت امواج صوتی فشارشی، برشی و نمودار چگالی به دست می آید. این پژوهش با هدف بررسی پایداری دیواره چاه به تجزیه و تحلیل تغییرات داده های ژئومکانیکی در فضای سیگنال می پردازد.
    انتقال داده ها به این فضا موجب آشکار شدن ناپیوستگی ها و تغییرات ناگهانی و موضعی می شود. بنابراین از تبدیل وجک پیوسته به عنوان یکی از بهترین ابزارهای پردازش سیگنال، جهت تبدیل این داده ها به فضای سیگنال استفاده شد. تطابق نتایج حاصل با نمودارهای پتروفیزیکی بخصوص نمودار قطرسنج، نشان دهنده لیتولوژی شیلی با وضعیت ناپایدار و وقوع ریختگی در این زون ها است. در نهایت بررسی نتایج موجک عملکرد بسیار خوب این روش در شناسایی زون های ناپایدار را نشان می دهد.
  • روزبه مهران فر *، سوسن سپه وند، علی امیری صفحات 49-52
    با توجه به نیاز مبرم به منابع هیدروکربوری و کاهش روز افزون منابع شناخته شده فعلی، اکتشاف منابع جدید با روش های نوین از اهمیت به سزایی برخوردار است و موفقیت در آن مستلزم شناسایی دقیق سیستم های نفتی منطقه است که مهاجرت هیدروکربور از سنگ منشاء به سنگ مخزن و نگهداری در سنگ مخزن و عدم تخلیه هیدروکربور، از مسائل اساسی در مطالعه هر سیستم نفتی است. امروزه با استفاده از تکنیک دودکش گازی، شناسائی مسیرهای مهاجرت هیدروکربور در زیر سطح زمین بر روی مقاطع لرزه نگاری سه بعدی امکان پذیر است. دودکش گازی به صورت یک بخش نوفه ای بر روی داده های لرزه ای دیده می شود و این تکنیک از مجموعه نشانگرهای چند بعدی در شبکه عصبی مصنوعی استفاده کرده و در بخش نوفه ای داده های لرزه نگاری متمرکز است. در این روش نشان گرهای لرزه ای حساس به شناسایی دودکش در محدوده مورد نظر پردازش کرده و سپس با استفاده از شبکه عصبی نشان گرهای جدیدی از نشان گرهای وروردی اولیه حاصل می شود. تکرار پلکانی چنین فرآیندی سبب بهینه شدن اطلاعات و شناسائی دودکش از زمینه لرزه ای می شود.
    در این مطالعه یکی از میادین بخش مرکزی خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت و حضور دود کش گازی در آن اثبات شد. خروج گاز از سنگ منشاء سیلورین به مخازن گروه دهرم بر روی داده های لرزه ای قابل رویت است. البته به هم ریختگی رفلکتورها در اعماق زیاد، خود متاثر از کیفیت ضعیف داده ها در این اعماق است. به علاوه وجود اثرات دودکش در اعماق پائین تر از دهرم، خروج گاز از مخزن نیز در طول زمان زمین شناسی رخ داده است که اثرات آن تا انتهای کرتاسه دیده می شود. عملکرد گسل نیز عامل دیگری است که در خروج گاز تاثیر گذار می باشد. این گسل با عبور از سنگ پوشش ضخیم دشتک، تا تورونین را تحت تاثیر قرار داده و خروج گاز در کل این فواصل دیده می شود.
    کلیدواژگان: دودکش گازی، نشانگر لرزهای، شبکه عصبی، مسیر مهاجرت سیال، خلیج فارس
  • علی غفوری *، محمدعلی کاووسی، محمدعلی گنجویان، جلال امینی، مجتبی دهملاییان صفحات 53-57
    تهیه نقشه های سازندهای زمین شناسی که از پردازش و تفسیر تصاویر ماهواره ای بدست می آید، نیازمند انجام بازدیدهای میدانی است. اما سنجش از دور و از طریق تصاویر رادار روزنه مصنوعی1 ، قابلیت کسب اطلاعات مورفولوژی و جدایش زونهای دگرسانی براساس بافت سنگ شناسی را فراهم می کند تا میزان بازدیدهای زمین شناسان را به حداقل رساند. بنابراین باید از مدلهای پس پراکندگی سیگنال راداری نظیر مدل معادله انتگرالی (IEM) استفاده کرد که اندازه زبری سطح را در مقابل پس پراکندگی راداری مدلسازی می کنند. در مدل IEM، اندازه زبری سطح با استفاده از پارامتر rms ارتفاعی2 محاسبه می شود. نقشه زبری سطح از روش پیشنهادی برای تاقدیس اناران (استان ایلام) از طریق پردازش تصویر راداری TerraSAR محاسبه شد که با طبقه بندی آن، نقشه مورفولوژی به دست می آید. به منظور آموزش مدل ریاضی و همچنین مقایسه و ارزیابی نتایج، اندازه گیری میدانی زبری سطح در سه سایت با سنگ شناسی های اصلی منطقه مورد مطالعه توسط دوربین توتال استیشن انجام شد. در مقایسه نقشه واقعیت های زمینی عملیات میدانی با نقشه زبری سطح محاسبه شده با استفاده از مدل IEM، مشخص شد، میزان دقت و صحت کلی نقشه بدست آمده از روش پیشنهادی بیش از 80% است. این خطا برای کاهش و حتی حذف بازدیدهای زمین شناسان در بسیاری موارد، مقداری قابل قبول است.
    کلیدواژگان: نقشه های زمین شناسی، رادار روزنه مصنوعی، مدل معادله انتگرالی
  • امید قانع *، بهروز اسکویی، رحمان جواهری، عیسی منصوری صفحات 58-64
    در طول دهه گذشته، ابزار های اندازه گیری روش مگنتوتلوریک بسیار پیشرفت کرده اند و برای اینکه بتوان بهره برداری کاملی از این افزایش کیفیت داشت، باید از روش های پیشرفته تحلیل داده استفاده کرد. یکی از موفق ترین راه های بهبود کیفیت تخمین توابع انتقال مگنتو تلوریک، استفاده از اصول آماری پایدار است. تطابق روش های آماری پایدار با مسائل و مشکلات پردازش داده های مگنتو تلوریک، به اثبات رسیده است. در سال 2013 یک عملیات برداشت مگنتوتلوریک در میدان نفتی سه قنات، در جنوب غربی ایران، برای ترسیم نقشه ساختار های ژئوالکتریکی منطقه انجام شد. میدان نفتی سه قنات در ناحیه رسوبی زاگرس -که بیش از 95 درصد میدان های نفتی ایران را شامل می شود- قرار دارد. در این مطالعه جهت بهبود کیفیت داده های میدان نفتی سه قنات از یک روش آماری پایدار جهت پردازش داده ها استفاده شد. این روش توسط اسمیرنوف ارایه شده است. این تخمین زننده بالاترین نقطه شکست ممکن، شکست 50 درصد را دارد که حتی اگر نیمی از داده ها خارج از رده باشند نتیجه معقول و مناسبی به دست خواهد آمد. طبق بررسی ها پروفیل 8815 میدان نفتی سه قنات دارای خطا بود و داده های این پروفیل کیفیت مناسبی نداشت. در نتیجه داده های این پروفیل جهت انجام این پژوهش انتخاب شد تا بتوان کیفیت داده ها را بهبود بخشید. استفاده از این الگوریتم کیفیت داده ها را بسیار بهبود بخشید.
    کلیدواژگان: پردازش، روش آماری پایدار، مگنتوتلوریک، مقاومت ویژه، میدان نفتی سه قنات
  • حسین صباغیان *، محمدرضا آریانسب صفحات 65-68
    کربونیفر پیشین در چاهA واقع در حوضه خلیج فارس برای اولین بار گزارش می شوند. اغلب پالینومورف های شناسایی شده در این نهشته ها شامل میوسپورهای تولید شده توسط گیاهان خشکی هستند که فراوانی آنها نشانگر محیط رسوبی کم عمق و نزدیک به ساحل برای این نهشته ها در کربونیفر پیشین است. حضور گونه های شاخص میوسپور نظیر Spelaeotriletes arenaceus، Spelaeotriletes balteatus، Aratrisporites saharaensis، Lycospora pusilla، Indotriradites daemonii، Cyclogranisporites firmus، Grandispora maculosa، Radiizonates arcuatus با گسترش چینه شناسی محدود نشانگر سن کربونیفر پیشین (تورنزین پسین – ویزین پسین) برای این نهشته ها در چاه A است.
    همچنین حضور گونه های شاخص پالئوبایوژئوگرافیکی مانند Aratrisporites saharaensis و Radiizonates arcuatus نشان می دهد حوضه خلیج فارس در زمان کربونیفر پیشین جزء ابرقاره گندوانا بوده است. با توجه به خصوصیات سنگ شناسی، طیف کردارهای پتروفیزیکی، قابلیت تفکیک آسان این نهشته ها از واحدهای زیرین و زبرین خود، سن نهشته ها و وجود ناپیوستگی در زیر و بالای نهشته های کربونیفر پیشین، پیشنهاد می شود، این توالی رسوبی به عنوان یک واحد جدید با نام سازند سپند در نظر گرفته شود.
    کلیدواژگان: سازند سپند، پالینومورف های کربونیفر پیشین، پالئوبایوژئوگرافی، خلیج فارس
  • مهدی زلقی *، نعیمه علی محمدی سلمانی صفحات 69-72
    ارزیابی و پایش عملکرد یک فرآیند ازدیاد برداشت یکی از مراحل کلیدی در مدیریت و موفقیت یک پروژه ازدیاد برداشت نفت است. تست های ردیاب، ابزاری موثر برای مانیتورینگ و مشخصه سازی مخزن به منظور کاهش ریسک و افزایش بازده است. مشخصه سازی اشباع نفت باقیمانده و مسیر تراوای بین چاهی در فرآیندهای ازدیاد برداشت معمولا توسط ردیاب های شیمیایی و رادیواکتیو انجام می شود و معمولا تست های ردیاب بصورت تک چاهی یا بین چاهی انجام می شود. مهمترین کاربرد آنها نیز تعیین ارتباط بین چاهی و اشباع نفت باقیمانده است. تست ردیاب شامل تزریق ردیاب همراه سیالات تزریقی (آب یا گاز) و مانیتورینگ آن در چاه های مجاور یا همان چاه است. ردیاب می تواند یک جزء سیال یا ایزوتوپ بی اثر باشد که در مخزن مورد آزمایش موجود نیست. اما معایب ردیاب ها قیمت بالای مواد مورد استفاده بعنوان ردیاب، زمان بر بودن جمع آوری داده و روش های تحلیلی تشخیص، هزینه بر بودن آنالیز آزمایشگاهی و خطرات ایمنی مواد مورد استفاده است. مشخصات یک ردیاب خوب شامل قیمت پایین، پایداری در شرایط مخزن، استفاده آسان و سازگاری با محیط زیست است. همچنین ارائه روش های تشخیص و تفسیر سریع و مقرون بصرفه موجب گسترش این تکنولوژی می شود.
    کلیدواژگان: تست ردیاب، ازدیاد برداشت، اشباع نفت باقی مانده، تفسیر کیفی و کمی، پایش
  • مهدی رضوی فر *، جعفر قاجار صفحات 73-81
    امروزه یکی از اولویت های مهم صنعت نفت، ازدیاد برداشت نفت است و یکی از روش های متداول افزایش تولید نفت از مخازن، تزریق آب است. اما این روش دارای محدودیت هایی است که آن را با چالش هایی روبه رو کرده است. به منظور افزایش بازدهی تولید در عملیات تزریق آب، از تزریق آب هوشمند و آب با شوری پایین استفاده می شود. آب هوشمند با تنظیم و بهینه سازی ترکیب یون ها در آب تزریقی طراحی می شود. بخش بزرگی از سنگ های مخزن را سنگ های کربناته تشکیل می دهند که دارای پیچیدگی فراوانی هستند. مهم ترین چالش در بهره برداری نفت از مخازن کربناته که سبب کاهش میزان بازیافت نهایی نفت خام می شود، پدیده باقی ماندن مقدار زیادی از نفت درون سنگ است. در این مطالعه با بررسی جامع بر عوامل اثرگذار بر عملکرد آب هوشمند مشخص شد که یون های محلول در آب در تغییر ترشوندگی سنگ از وضعیت نفت دوست1 به آب دوست2 از سازوکارهای مختلفی عمل می کنند. برای نمونه افزایش غلظت یون های دو ظرفیتی و کاهش غلظت نمک NaCl موجود در آب، بازیابی نفت از مخازن کربناته را افزایش می دهد. همچنین نتایج آزمایش ها نشان می دهد، که علاوه بر تغییر ترشوندگی سنگ در تماس با آب هوشمند، مکانیسم تشکیل امولسیون آب در نفت نیز سبب افزایش راندمان تولید نفت می شود. هر چه آب تزریقی دارای شوری کمتری باشد، امکان تشکیل میکروامولسیون های آب در نفت افزایش یافته و مقدار راندمان تولید نفت بیشتر خواهد شد. هدف این مطالعه استفاده مناسب تر از روش تزریق آب برای افزایش راندمان تولید نفت از مخازن کربناته است.
    کلیدواژگان: ازدیاد برداشت نفت، تزریق آب هوشمند، مکانیسم های تزریق آب هوشمند، تزریق آب در سنگ های کربناته، تغییر ترشوندگی، تزریق آب با شوری کم
  • فالح فرج الله چعب *، مهدی شوشتری پوستی صفحات 82-83
    فرآوری گازهای ترش هیدروکربوری، یکی از مهم ترین مواردی است که در صنایع نفت و گاز نگرانی ها و مشکلات زیادی برای مهندسین تولید و بهره برداری ایجاد می کند. این گروه از گازهای هیدروکربوری علاوه بر اجزای آلی شامل ترکیبات دی اکسید کربن، سولفید هیدروژن، مرکاپتان ها و... نیز است که در حضور آب باعث خوردگی تجهیزات و خطوط لوله فرآیندی و انتقال خواهد شد. اگرچه علاوه بر رعایت الزامات استاندارد در حین مراحل ساخت تجهیزات و خطوط لوله فرآیندی گاز ترش، واحدهای شیرین سازی گاز با حذف اجزاء خورنده نیز به تقلیل هزینه های ناشی از خوردگی کمک کرده است، اما فرآوری گازهای ترش همچنان آسیب تجهیزات و هزینه های عملیاتی مربوطه را به دنبال دارد. علی رغم همه تمهیدات در نظر گرفته شده، وجود سولفید هیدروژن و ترکیبات ترش در تجهیزات ابتدایی و بالادستی فرآیند شیرین سازی، به عنوان یک منبع خطر بالقوه برشمرده می شود و جهت حفظ تولید پایدار لازم است این تجهیزات مورد پایش و بررسی دقیق تر قرار گیرند. بر این اساس، در نظر گرفتن برخی اقدامات در هنگام تعمیرات یا تعمیرات اساسی واحدهای فرآورش گازهای ترش و استفاده از تجربیات موجود در واحدهای عملیاتی مشابه ضرورت دارد که این موضوع رویکرد اصلی این پژوهش است. مطالعه پیش رو در خصوص عارضه یابی فیلترهای ورودی واحد شیرین سازی گاز همراه یکی از میادین هیدروکربوری کشورمان بوده که جزئیات آن در زمان تعمیرات اساسی دوسالانه بررسی شد .
    کلیدواژگان: واحد شیرین سازی، سولفید آهن، خنثی سازی
  • محمد زاهد زاده *، علیرضا شهرکی، شهاب گرامی صفحات 84-86
    رشد فزاینده صنعت و مصرف انرژی موجب افزایش چشمگیر تقاضای آب در جهان آینده خواهد شد. بنابراین انرژی و آب در آینده به طور ذاتی به هم مرتبط است. صنعت نفت برای تزریق آب در چاه های نفت وگاز، پالایش نفت خام، تولید سوخت های زیستی و همچنین استفاده از بخار در توربین های محرکه جریان الکتریسیته به آب نیاز دارد. در این مطالعه استراتژی های مدیریت آب تولیدی به همراه مطالعات موردی انجام شده وتکنولوژی های نوین استفاده شده در شرکت شل بررسی می شود. حداکثر استفاده از آب با تصفیه کامل آن، حداقل نمودن آب تولیدی و حفظ ذخایر آب های زیرزمینی از سیاست های اصلی شرکت شل در زمینه مدیریت آب است.
    کلیدواژگان: مدیریت آب تولیدی، تزریق مجدد آب، تصفیه آب، شرکت شل
  • امین احمدی *، برزو عسگری پیربلوطی، ساناز امامی ییلاقی صفحات 87-91
    پس از مراحل اولیه و ثانویه تولید از مخازن هیدروکربوری، بخش زیادی از هیدروکربور درون حفرات سنگ مخزن تحت تاثیر نیروهای مویینگی باقی می ماند که تولید آن نیازمند روش های ازدیاد برداشت است. یکی از این روش ها تزریق آلکالین-سورفکتانت-پلیمر است که می تواند اثر چشمگیری بر افزایش برداشت نفت داشته باشد. در این روش سورفکتانت حاضر در محلول ASP باعث کاهش کشش سطحی نفت و سیال تزریقی می شود. همچنین سورفکتانت درجای -حاصل از واکنش خنثی شدن اسیدهای آلی در نفت سنگین با آلکالین تزریقی- باعث کاهش مضاعف کشش سطحی و آزادسازی بیشتر نفت می شود. پلیمر نیز به منظور افزایش گرانروی سیال و حداقل نمودن پدیده انگشتی و بهبود تحریک پذیری استفاده می شود.
    هدف از این مطالعه مقایسه افزایش تولید و ارزیابی سناریوهای مختلف از جمله تزریق سورفکتانت، تزریق آلکالین-سورفکتانت، آلکالین-سورفکتانت-پلیمر با تخلیه طبیعی است. به این منظور سناریوهای مختلف با استفاده از نرم افزار ECLIPSE 100 شبیه سازی شد. نتایج نشان داد که استفاده از آلکالین- سورفکتانت-پلیمر باعث افزایش بازیافت نفت، کاهش افت فشار و کاهش تولید آب در مقایسه با سایر سناریوها می شود.
    کلیدواژگان: نیروی مویینگی، ازدیاد برداشت، آلکالین، سورفکتانت، پلیمر