فهرست مطالب

مطالعات توسعه اجتماعی ایران - سال دهم شماره 1 (پیاپی 37، زمستان 1396)

فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال دهم شماره 1 (پیاپی 37، زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/12/23
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مقاله پژوهشی
  • محمدرضا ویژه *، احمد کتابی رودی صفحات 7-23
    امروزه توسعه و ابعاد مختلف آن یکی از مهم ترین موضوعات مورد بحث محافل علمی داخلی و بین المللی است. این موضوع از آن جهت اهمیت ویژه پیدا می کند که با موضوع مهم دیگری همچون حقوق بشر پیوند دارد. تلقی توسعه به عنوان حقی بشری و پیدایش «حق بر توسعه» به عنوان یکی از مصادیق نسل سوم حقوق بشر و از سوی دیگر، پیشتازی کشورهای در حال توسعه و جهان سوم در طرح و مطالبه این حق، وجه انسانی توسعه را برجسته ساخته و موجب خلق مفهوم توسعه انسانی گردید که در پرتو آن هر انسانی و همه انسان ها مستحق مشارکت، مساعدت و بهره مندی از ابعاد مختلف امنیت انسانی از جمله امنیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی می باشند و از این طریق همه حقوق و آزادی های اساسی و بنیادی آنان محقق خواهد شد. حق بر تامین اجتماعی نه تنها یکی از مصادیق نسل دوم حقوق بشر می باشد، بلکه امنیت انسان را در برابر آشوب ها و آشفتگی های ناگهانی و مخاطره آمیز مانند سالمندی، بیماری، ازکارافتادگی و فوت تامین می نماید. بنابراین این حق تاثیرپذیری فراوانی از مفهوم حق بر توسعه و توسعه انسانی دارد. در این پژوهش ضمن واکاوی حق بر توسعه، توسعه انسانی، امنیت انسانی و حقوق تامین اجتماعی، ظرفیت های موجود در حق بر توسعه جهت ارتقای حقوق تامین اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: حق بر توسعه، حقوق بشر، توسعه انسانی، امنیت انسانی، حقوق تامین اجتماعی
  • قنبرعلی رجبلو *، حلیمه حسین پناهی صفحات 25-46
    توسعه سیاسی پدیده ای است که نمی توان تاثیرش را بر حیات اجتماعی و سیاسی جهان امروز، بویژه در جوامع در حال توسعه، انکار کرد. در فرایند تحقق توسعه یافتگی سیاسی عوامل گوناگونی ایفای نقش کنند که در میان آنها، نقش اعضای جامعه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر هویت قومی دانشجویان بر توسعه یافتگی سیاسی آنها است. بر اساس نظریات موجود توسعه یافتگی سیاسی در دو سطح خرد و کلان قابل بررسی است، معرف های سطح کلان توسعه یافتگی سیاسی در عرصه ساخت سیاسی و ساخت اجتماعی تعیین شده اند و معرف های سطح خرد در عرصه فرهنگ سیاسی و رفتار افراد قابل تشخیص اند که عبارت بودند از: فرهنگ سیاسی دموکراتیک، اعتماد سیاسی، مشارکت سیاسی، هویت ملی. این پژوهش از نظر روش از نوع تحقیقات توصیفی-علی می باشد که بصورت پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان کرد دانشگاه کردستان در سال تحصیلی 94- 95 است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر بدست آمد و با روش نمونه گیری خوشه ایطبقه ای با حجم نامتناسب، نمونه های آماری انتخاب شد. یافته ها نشان می دهد که بین هویت قومی و توسعه یافتگی سیاسی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد و همچنین نتایج حاصل از بررسی متغیرهای زمینه ای گویای تاثیر میزان درآمد خانواده و میزان تحصیلات بر توسعه یافتگی سیاسی است. ازطرف دیگر میزان توسعه یافتگی سیاسی افراد بر حسب جنس و مذهب و وضعیت تاهل متفاوت است. بنابراین نظریه نظریه پردازان متقدم مانند دویچ، لرنر و شیلز در رابطه با رابطه قومیت و توسعه سیاسی تایید و نظریه نظریه پردازان متاخر رد شد.
    کلیدواژگان: توسعه یافتگی سیاسی، هویت قومی، اعتماد سیاسی، مشارکت سیاسی، فرهنگ سیاسی، هویت ملی
  • علی سلیمان زاده، مهرداد نوابخش*، باقر ساروخانی صفحات 47-59
    هدف پژوهش بررسی جامعه شناختی رابطه استفاده از شبکه های اجتماعی نوین وتوسعه فرهنگی است، جامعه آماری تحقیق را کلیه دانش آموزان دختروپسر مشغول به تحصیل دوره متوسطه شهرستان ملکان درسال تحصیلی96-95 که تعداد آنها را 3700 نفرتشکیل می دهد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 348 نفرتعیین شد. شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای است که با معیارهای مقطع، رشته تحصیلی و جنس، از داخل هر طبقه بصورت تصادفی نمونه لازم بدست آمد. روش تحقیق پیمایشی، ابزار اندازه گیری، پرسشنامه است. اطلاعات حاصله توسط نرم افزارهای SPSS تجزیه و تحلیل شد. روایی سوالات مربوط به سازه ها بصورت صوری توسط افراد متخصص مورد تایید قرار گرفت. جهت تعیین میزان پایایی سوالات پرسشنامه،از طیف آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید، برای اکثر متغیرها میزان آلفا بیش از 7/0 به دست آمد .برای آزمون روابط بین متغیرها نیز از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و از آزمون tو تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد، بر اساس نتایج تحقیق، میانگین توسعه یافتگی فرهنگی در بین دانش آموزان متوسطه شهرستان ملکان70/145می باشد که نشان می دهد به نسبت بالایی از پاسخ دهندگان دست یابی به توسعه فرهنگی را به نقش شبکه های اجتماعی در تقویت مولفه های آن یعنی ارزش های مدنی و اجتماعی ربط می دهند. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته، تایید شده است و ضریب تبیین تصحیح شده حکایت از آن دارد،2/64 درصد تغییرات توسعه فرهنگی به وسیله متغیر شبکه های اجتماعی نوین، تبیین می شود.
    کلیدواژگان: شبکه های اجتماعی، ارزش های مدنی، همبستگی، اعتماد، توسعه فرهنگی
  • مجید طبیبی جبلی، علیرضا ازغندی*، ابوالقاسم طاهری، وحید شالچی صفحات 61-73
    پژوهش حاضر بر اساس مطالعه یک نمونه 385 نفری از دانشجویان دانشگاه های تهران با روش پیمایشی و استفاده از تکنیک پرسش نامه است که به تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر فرهنگ سیاسی دانشجویان پرداخته است. در این پژوهش بر مبنای نظریه فرهنگ سیاسی آلموند و وربا سه نوع فرهنگ سیاسی «سنتی»، «تبعی» و «مشارکتی» در نظر گرفته شده است. این سه نوع فرهنگ سیاسی بر اساس سه بعد «شناختی»، «احساسی» و «ارزش یابانه» نسبت به چهار مقوله «نظام»، «درون دادها»، «برون دادها» و «خود به عنوان یک بازیگر» مشخص می شود. متغیر های زمینه ای و مستقل در این پژوهش عبارت اند از جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، نوع دانشگاه و شبکه های اجتماعی مجازی. نتایج تحقیق نشان می دهد که جمعیت مورد مطالعه الگوهای یکسانی از فرهنگ سیاسی دارند و الگوی غالب در میان آنان الگوی مشارکتی مثبت است اگرچه الگوی مشارکتی منفی نیز در بین آنها وجود دارد که در نظریات آلموند و همکارانش تعریف نشده است.
    کلیدواژگان: شبکه های اجتماعی مجازی، فرهنگ سیاسی سنتی، انفعالی و فعال مثبت و منفی، جهت گیری شناختی، احساسی و ارزش یابانه
  • مجید حسینی نثار، حبیب الله زنجانی *، سید محمد سید میرزایی، علیرضا کلدی صفحات 75-88
    مقایسه جمعیت سالمندی گیلان با کشور، نشان از آن دارد که درصدی سالمندی گیلان، 4 درصد بیشتر از درصد سالمندی کشور است و گیلان، حایز رتبه اول سالمندی در بین استان ها است. با توجه به افق جمعیتی استان گیلان، انتظار می رود این نسبت همچنان افزایش یابد و این مبحث به چالشی بزرگ برای استان تبدیل شود.. هدف از این تحقیق، شناخت وضعیت موجود از نظر کیفیت زندگی سالمندان و برنامه ریزی برای آینده آنان است. چارچوب نظری تحقیق به صورت تلفیقی است. متغیر کیفیت زندگی هم به صورت عینی و هم به صورت ذهنی مورد بررسی قرار می گیرد. ابعادی از کیفیت زندگی مانند توانایی اقتصادی، سلامت، عملکرد ذهنی و همچنین مشارکت اجتماعی بر اساس نظریه فرانس، تنظیم شده است. حمایت اجتماعی نیز بر اساس نظریه لین، مورد سنجش و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق براساس رهیافت علمی و از نوع پیمایش است و از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات، استفاده می شود. نمونه ها شامل 400 نفر از سالمندان استان گیلان هستند که به روش خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شده اند. نتایج حاکی از آن است که سه متغیر حمایت اجتماعی، مشارکت و تحصیلات با کیفیت زندگی سالمندان، هم به صورت دو به دو و هم به صورت توامان، رابطه معنادار دارند. همجنین بر اساس ضریب بتای رگرسیون، به ترتیب از بیشترین تا کم ترین همبستگی، می توان مشارکت، حمایت اجتماعی و تحصیلات را نام برد. مجموع این سه متغیر، 57 درصد از تغییرات کیفیت زندگی را تبیین می کنند.
    کلیدواژگان: کیفیت زندگی، سالمندی، حمایت اجتماعی، مشارکت، گیلان
  • عباسعلی عرب، امیر مسعود امیر مظاهری * صفحات 89-109
    هدف بررسی رابطه بین مولفه های عینی و ذهنی قومیت با توسعه مشارکت سیاسی در شرق استان گلستان (با تاکید بر انتخابات مجلس شورای اسلامی) می باشد.روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری کلیه افراد 18 سال به بالای سه قوم فارس،ترکمن و سیستانی می باشد.روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایچند مرحله ای و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه است برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون T و تحلیل واریانس و رگرسیون چند متغیره و ضرایب همبستگی و تحلیل مسیر استفاده گردیده است.یافته های پژوهش نشان می دهد که بین مولفه های عینی (سطح تحصیلات،عدم وجود تبعیض در دسترسی به مدیریت ،توجه به نظرات) با میزان توسعه مشارکت سیاسی رابطه معنی دار وجود دارد و همچنین بین مولفه های ذهنی(قوم گرایی،احترام به نخبگان،احترام به بزرگان و ریش سفیدان) با توسعه مشارکت سیاسی رابطه معنی دار وجود دارد. و فرضیات تحقیق با افزودن نقش متغیر جنسیت و قومیت نیز مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجه رابطه بین مولفه های عینی و ذهنی با توسعه مشارکت سیاسی دارای رابطه ای معنادار است.
    کلیدواژگان: قومیت، قوم گرایی، توسعه مشارکت سیاسی، انتخابات، عینی، ذهنی، شرق گلستان
  • عنایت الله حسین زئی، سوسن سهامی* صفحات 111-123
    هدف از اجرای این پژوهش تبیین سلامت روان زنان فرهنگی بر اساس سرمایه اجتماعی شهر سرباز بود. در این تحقیق از روش پیمایشی- همبستگی استفاده شده بود جامعه آماری شامل کلیه معلمان زن شهر سرباز و نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران از زنان فرهنگی برابر 191 نفر از زنان فرهنگی شهر سرباز بر آورده شد. نمونه گیری تحقیق به روش نمونه گیری خوشه ایمرحله ای بوده است . داده ها از طریق پرسشنامه های سلامت روان گلدبرگ (1972) و سرمایه اجتماعی سهامی (1387) گردآوری شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده گردید. نتایج نشان داد که : بین سرمایه اجتماعی و نمره سلامت روان رابطه ی معنادار وجود دارد. بعلاوه سلامت روان با شبکه اجتماعی و اعتماد سیاسی رابطه ی و معنادار دارد. اما با مشارکت اجتماعی و اعتماد به خانواده رابطه معنی داری مشاهده نشد. همچنین اعتماد سیاسی و شبکه اجتماعی دارای قدرت پیش بینی سلامت روان در زنان فرهنگی می باشند.
    کلیدواژگان: سلامت روان، سرمایه اجتماعی، زنان فرهنگی
  • محبوبه معظمی گودرزی*، داود دعاگویان صفحات 125-139
    این پژوهش با هدف شناخت تاثیر فضای مجازی بر سبک زندگی زنان شهر تهران با روش توصیفی پیمایشی و هدف کاربردی اجرا گردید. جامعه آماری زنان 18-40 ساله شهر تهران 1395-1394 به تعداد 316996 نفر و نمونه آماری 384 نفر که با روش تصادفی خوشه ایو تصادفی ساده با استفاده از جدول تعیین حجم نمونه مورگان از دو منطقه 2 و 5 تهران انتخاب می شوند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته ای 46 گویه ای پنج گزینه ای با استفاده از مقیاس پنج درجه ای لیکرت می باشد. روایی پرسشنامه توسط استاد راهنما و ده نفراز صاحبنظران بررسی شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرانباخ محاسبه و ضریب پایایی پرسشنامه 97/0 به دست آمد. در آمار توصیفی فراوانی و درصد و میانگین، میانه، مد و انحراف معیار محاسبه شد. جهت بررسی میزان تاثیر متغیرها از آزمون باینومیال و تحلیل رگرسیون در آمار استنباطی استفاده شد و با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل صورت گرفت و نتایج به دست آمده نشان داد که از مجموع 46 گویه که زیر مجموعه پیام صوتی، تصویری، تبلیغات فرهنگی، تعاملات اجتماعی، برنامه های غیراخلاقی و آراستگی ظاهری است، برنامه های غیراخلاقی بیشترین و تعاملات اجتماعی کمترین تاثیر را بر سبک زندگی زنان داشتند.
    کلیدواژگان: فضای مجازی، شبکه اجتماعی، سبک زندگی زنان، پیام صوتی، پیام تصویری
|