فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 2، بهار و تابستان 1383)
- 106 صفحه، بهای روی جلد: 1,000ريال
- تاریخ انتشار: 1383/06/01
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-16در این پژوهش سه منظومه، یعنی خسرو و شیرین و لیلی و مجنون اثر حکیم نظامی گنجوی و ویس و رامین اثر فخرالدین اسعدگرگانی به عنوان منابع اصلی در جهت تفسیر روان شناختی انتخاب و با استفاده از روش تحلیل محتوا بررسی شده اند. سه فرضیه مطرح شد و درجه انطباق مفاهیم روان شناختی مکنون در این آثار با رویکرد روانکاوی فروید و رویکرد روان شناسی تحلیلی یونگ و نیز با ویژگی های شخصیتی مصنف که خود مفهوم روانکاوانه دارد بررسی گردید. پس از تعیین واحدهای کدگذاری و تعریف عملیاتی هر یک، کدگذاری به عمل آمد و ضریب پایایی کدگذاران برابر81% تعیین گردید. با استفاده از آزمون آماری مجذور خی (X2) واحدهای کدگذاری شده برای هر یک از متون، به منظور تعیین فراوانی انطباق هر یک با دو نظریه روانکاوی فروید و روان شناسی تحلیلی یونگ، مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد آزمون آماری به عمل آمده برای دو منظومه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون تفاوت معنی داری از نظر درجه انطباق پذیری با دو نظریه فوق نشان نمی دهد؛ اما این تفاوت در منظومه ویس و رامین معنی دار است و نشان می دهد این منظومه رابطه بیشتری با نظریه روانکاوی فروید دارد؛ البته با توجه به پیچیدگی کدگذاری و کمی سازی مفاهیم ادبی و مشکلات روش شناختی موجود، سعی شد در ادامه بحث، تفسیرهای ممکن با استفاده از دو رویکرد فوق در مورد سه منظومه مورد مطالعه ارائه شود.
کلیدواژگان: خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، ویس و رامین، نقد ادبی، نقد روان شناختی -
صفحات 17-32گفتار حاضر به بررسی دو نظریه درباره شعر عرفانی فارسی می پردازد: یکی نظریه «تکامل گرایانه» که پیدایش این نوع شعر را نتیجه تکامل شعر زهدی می داند و دیگری نظریه «انسجام گرایانه» که پیدایش آن را تابع پیوستاری از زمینه ها و پیشینه ها می شمارد. مطالعه پیشینه شعر عرفانی فارسی در شعر غیرعرفانی، نثر عرفانی عربی و فارسی، شعر عرفانی عربی و شعر عرفانی فارسی، این گفتار را به عرصه ای برای عرضه هرچه روشن تر نظریه انسجام گرایانه تبدیل کرده است. این بحث با معرفی چند تن از آغازگران این نوع شعر خاتمه می یابد.
کلیدواژگان: شعر عرفانی، شعر زهدی، شعر قلندری، نظریه تکامل گرایانه، نظریه انسجام گرایانه -
صفحات 33-44شاعران ادب فارسی، از ابتدا تاکنون در مدح و ستایش مولای متقیان علی(ع) شعرهای برجسته و نابی سروده اند. مجموعه این مدایح بیانگر جنبه های گوناگون شخصیت بی بدیل امام و نشان دهنده شیفتگی و دلدادگی شاعران در برابر آن حضرت است. با اندکی تامل در آثار اغلب شاعران در می یابیم که آنان، تنها به مدح و ذکر مناقب امام اکتفا نکرده اند، بلکه سخنان گهربار آن حضرت را پشتوانه فکری آثار و دستمایه موشکافی های ادیبانه خود کرده و آنها را با ذوق ظریف خود درآمیخته و با بیان لطیف خود بازآفرینی کرده اند و در مضمون سازی ها و تصویرپردازی ها از آنها بهره برده اند. در این مقاله، زمینه ها، سابقه و شیوه های اثرپذیری شاعران برجسته ادب فارسی از کلام علی(ع) بررسی می شود.
کلیدواژگان: اثرپذیری، اقتباس، ترجمه، حل، شعر فارسی، کلام علی(ع) -
صفحات 45-60مجموعه داستان شهری چون بهشت اثر سیمین دانشور، محصول شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی سال های وحشت و خشونت پس از کودتای ننگین 28 مرداد 1332 است؛ دوره ای که آمال و آرزوهای ملتی آزادی خواه و استقلال طلب در اثر دسیسه عوامل بیگانه و داخلی و پاره ای اشتباهات رهبران سیاسی و مذهبی بر باد رفت و یاس و ناامیدی، احساس شکست و انزواطلبی، گریبان گیر جامعه فرهنگی ایران گردید. دانشور با تیزبینی و درایت متعهدانه در این مجموعه داستان تلاش کرده است بخشی از حقایق تلخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و نیز دردها، رنج ها و مصائبی را که در این سال های سیاه بر ملت ایران رفته است، ترسیم نماید.
داستان های کوتاه دانشور با وجود اهمیت و اعتباری که در ادبیات داستانی معاصر دارند، بیشتر در سایه رمان های برجسته او مانند سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان بوده و چندان مورد بررسی های نقادانه قرار نگرفته اند. مقاله حاضر می کوشد ضمن نقد و بررسی درونمایه های این مجموعه داستان و روشن نمودن ابعاد ناپیدای این اثر، تاثیرپذیری آن را از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران پس از کودتا نشان دهد.
کلیدواژگان: تحلیل محتوایی، داستان، سیمین دانشور، شهری چون بهشت، نقد ادبی -
صفحات 61-74گریز از نیکنامی و استقبال از بد نامی و رسوایی، یکی از ویژگی های مکتب رندی و عرفان عاشقانه است که در گفتار عارفان و آثار شاعران و رفتار رندان و قلندران بدان توجه و توصیه شده است. جامه شهرت، بافته ای پرآفت است و رنگ عجب و ریا و کبر و کیا را بر قامت طاعات و عبادات می پاشد و چهره اخلاص و یکرنگی را می پوشاند؛ لذا مبارزه با این صفت نفسانی همواره یکی از دغدغه های عارفان شوریده و رندان وارسته و حقیقت جو بوده است و راه ها و ریاضت ها و مجاهدت های گوناگونی برای شکستن شیشه نام و ننگ و غرور و شکوه مریدان خویش توصیه کرده اند. بیان این راه ها و بررسی علل و علامات این آفات در قالب حکایات و امثال و اشعار بزرگان و عارفان به ویژه عطار و مولانا و ابوسعید ابوالخیر زمینه های بحث این مقاله را تشکیل می دهند.
بی شک کسی می تواند خویش را از چشم خلق بیفکند و مدح و ذمشان در نظرش یکسان باشد که حق در نظرش بزرگ جلوه کند و جز به او نیندیشد و جز برای او نگوید، نخواهد و نکند. تحصیل این فضایل نیز آسان نیست و جان بر سر کسب آن می سوزد؛ اما آنچه می تواند نام و ننگ را به باد دهد، باده عشق است، حاصل نوعی معرفت شهودی است که عاشق را ناخوآگاه در کمند جذبه خویش گرفتار می سازد.
کلیدواژگان: استقبال از بدنامی، عرفان اسلامی، عرفان عاشقانه، قلندریه، نفی خوشنامی، نقد ادبی -
صفحات 75-88یکی از پنج سخنگوی فرهنگ و ادب ایرانی و یکی از سه پیامبر شعر فارسی و بی شک یکی از مردمی ترین شاعران جهان شیخ اجل سعدی شیرازی است. او در مجموعه آثار خویش به تبیین مسائل و آموزه هایی می پردازد که در صورت تحقق آن، طرح مدینه فاضله و انسان کاملی متصور خواهد بود که جمیع صفات فاضله اخلاقی انسانی اعم از تسامح، تواضع، فروتنی، تقوا و خویشتن داری، استدلال و روحیه پرسشگری، خرد و دانش محوری و از همه مهم تر توجه به همنوع و بنی آدم بر اساس گفت وگو بر آن حاکم می شود. این مقاله ضمن بیان تناقض سعدی در حوزه تئوری و زندگی عملی در جریان گفت وگو، نوع نگاه او را به پدیده گفت وگو و مؤلفه های آن تحلیل می کند. به نظر نگارنده سعدی در یک نگاه اهل گفت وگو به معنای منطقی و ارسطویی نبوده و حکایت جدال سعدی با مدعی نمونه جامع و کامل این باور است، اگر چه از نظر نگاه به مؤلفه های گفت وگو و تبیین آن گفت وگوگرا است. البته این مسئله نه به شخص سعدی، که به فرهنگ و هنجار غالب جوامع گذشته برمی گردد که بر اساس سلطان و رعیت و شبان و رمه طبقه بندی می شده و گفت وگو را برنمی تابیده است. این مقاله ضمن تبیین اهمیت گلستان با توجه به اصل گفت وگو و مؤلفه های آن در حوزه تئوری پردازی، سعی می کند بزرگ ترین حکایت این اثر (حکایت جدال سعدی با مدعی) را با توجه به نگاه ساختارگرایانه و التزام او به اصول گفت وگو تجزیه و تحلیل کند.
کلیدواژگان: جدال سعدی با مدعی، ساختار داستانی، سعدی، فرهنگ، گفت وگو -
صفحات 89-99در تاریخ تصوف گروهی از عارفان به دلیل ستایش هایی که بر خلاف اهل شریعت از ابلیس کرده اند، مدافع او محسوب می شوند، کسانی چون حلاج، عین القضات همدانی، احمد غزالی، خرقانی و... از این گروه اند دفاعیاتی که در این زمینه مطرح شده است حول دو محور اصلی امر و ابتلا و اعتقاد به عبادت عاشقانه و شهود عارفانه دور می زند.
سنایی غزنوی با غزل منتسب به وی با این مطلع:با او دلم به مهر و مودت یگانه بود سمیرغ عشق را دل من آشیانه بودظاهرا در این گروه از عرفا جای می گیرد. هدف این پژوهش پاسخ به این مسئله است که با توجه به دیدگاه های غالب سنایی در آثارش درباره ابلیس، آیا واقعا می توان او را در گروه عارفان ستایشگر ابلیس جای داد یا در صحت انتساب این غزل به وی باید شک و تردید روا داشت؟
با جمع بندی رئوس مطالب و تحلیل ابیاتی که سنایی در توصیف ابلیس در حدیقه، دیوان و مثنوی های خویش آورده است، می توان به این نتیجه رسید که مضمون این غزل خارج از حوزه فکری، نوع نگرش و بینش عرفانی سنایی است؛ اما از آنجایی که این غزل تقریبا در همه نسخه های موجود در دیوان سنایی وجود دارد، نمی توان به صراحت نظر داد که این غزل از سنایی نیست و بهتر است در صحت انتساب آن به سنایی شک کرد.
کلیدواژگان: ابلیس، سنایی، سجده، شریعت، عزازیل، غزل، کبر، دفاع از ابلیس -
صفحه 1
-
Pages 1-16In this survey three Persian lyric i.e. Khosrow-Shirin and Leyli-o-Majnoon by Nezami Ganjavi and Vaice-o-Ramin by Fakhrodin Asad Gorgani are chosen as main sources of psychological interpretation. The method is content analysis, three hypothesis are used and the adjustment degree of latest concepts of psychology in these works with Freud’s psycho-analysis approach and analytic psychology of Young is surveyed.
-
Pages 17-32This article is surveying two theories about persian mystical poem. One is the evolutionist theory, that believes, emergence of this kind of poem is the result of the evolution of Ascetic poem and the other, is the cohersivist theory which believes that there is coherent background for emerging mystical poem.Studying the backgrounds of persian mystical poem within non-mystical one, mystical Arabic and Persian prose, Arabic and Persian mystical poem made this writing as a field of expressing the theory of cohersivists. This discussion with introducing some of beginners of this type of peom will be ended.
-
Pages 33-44The poets of persian literature, from beginning up to now have recited many pure and prominent poems in prais of Imam Ali. All these praises indicate the multi dimentions of unique personality of Imam Ali and fascination of peots toward him. With a little consideration in the works of peots, we come to knowing that they did not only praised the Imam, rather they made Imam's words as their own thoughts and works backing and support of their literal accuracy. They mixed it with their gentle expression and used it in their subject matter makings and portraitings. In this article, the fields, history and the way of being affected with Imam Ali's words, is being studied.
-
Pages 45-60A tail collection called "shahri chun behesht" (A city same as haven) by Simin Daneshvar, is the product of political, social and cultural conditions of the years of fear and violence of the post-coup-detat of 28 Mordad 1332. the period in which aspirations of a nation who demanded independence and liberty, by conspiracy of alien counteries agents and some mistakes of religio-political leaders dissipated and feelings of hopelessness and defeat and failure spreaded in cultural society of Iran. In this collection, Daneshvar with her accuracy and intelligence has tried to show a part of bitter socio-political truths of those dark years of Iran's people.Short stories of Daneshvar, despite their importance in contemporary narrative literature, have been ignored in the shade of her more prominent novels such as Sovushon, Jazireh Sargardani and Sarban–e-Sargardan. This article is trying to reflect the light on one of the short stories collection of a such.
-
Pages 61-74Runing away of good-name and praising of bad-name and public disgrace, is one of the characteristics of libertine school and amatory mysticism which is emphasized in sayings of mystics, works of poets and behaviour of libertines.The cloth of famousness, is a troublefull finding which splashes the dye of hypocrisy and sham on the stature of worship and devotion and covers the face of sincerity and honesty.Therefore, the fight with such a characteristics, always has been one of the mental disturbances of the real mystics and truth finders. They always have shown the various ways of breaking jar of name and shame, self-respect and dignity. Showing these ways and pointing to the cause and signs of these pests, in the form of tales, examples and poems have come in the works of mystics particularly Attar, Moulana and Abusaid-Abulkheir which will be discussed in this article.
-
Pages 75-88Saadi is one of the five speakers of Persian culture and literature and one of the three prophets of Persian Poem and one of the most popular poets of the world. In his collected works, Saadi is interpreting some problem and factors, which in case of fulfillment, we will be having an utopia and a perfect man that all these characteristics such as tolerance, humility, virtue, introspection and moreover, attention to human kind and dialogue will be dominate. This article with articulating Saadi’s contradictions in the realm of theory and practice, analysis his approach towards dialogue and it’s elements. In my view, Saadi was not pro-dialogue in the sense of Aristotelian logic. The story of Saadi’s conflict with claimer is a obvious type of this. Though this conflict has elements of dialogue in itself, but it is only in the realm of description and expression, but not in the real life and practice. According to many evidences, Saadi was not a pro-dialogue poet. It is to be noted that it is not because of Saadi’s characteristics, but, the norms of classic societies of those days.
-
Pages 89-99In the history of mysticism, some mystics for their praise of Eblis (satan) are known as defenders of satan. People like Hallaj, Aeinol-Ghozat Hamedani, Ahmand Al-Ghazali, Kharaghani and so, have defended Satan in two following ways. One, because of putting it in trial by God (ebtela) and the other, because of deep devotion and intuition of Satan.Sanaaei Ghaznavi with his following ode (ghazal) is considered to be one of those Satan defenders:The aim of this research is to put light on this problem, whether we are able to consider Sanaaei as a Satan defender with referring to only an ode (Ghazal) which is attributed to him, whereas he has got many other poems against Satan. So, whether we are right to consider him as a pro-Satan or anti-Satan with referring to his texts and verses which are collected in his Masnavis, Diwan and Hadigahtol-Haghigheh.With surveying his texts, we are coming to know that Sanaaei could not be considered as Satan defender, but, on the other hand this ode also is expressed in all his manuscripts.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.