ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 125 (بهمن و اسفند 1396)

سالروز ملی شدن صنعت نفت و گرامیداشت سالانه آن فرصت مغتنمی است تا نگاهی به وضعیت تاسیسات و تجهیزات تولید، فرآورش و انتقال نفت خام و پالایش فراورده های نفتی بیندازیم و ببینیم با توجه به قدمت و فرسودگی اکثر تاسیسات نفت در خشکی و دریا باید چگونه آن را حفظ و سرپا نگهداشت...

109سال از فوران نخستین چاه نفت در ایران و 67 سال از ملی شدن صنعت نفت می گذرد. «ملی شدن صنعت نفت»، چهار واژه ای که وقتی کنار یکدیگر قرار می گیرند ناخودآگاه سرفرازی را در رگ هایمان تزریق می کنند، اما شاید کم تر کسی از جزئیات اتفاقاتی که طی پیدایش نفت در ایران و ملی شدن صنعت نفت گذشته، مطلع باشد. 42 سال بعد از فوران نخستین چاه نفت در ایران، این صنعت در کشور ملی شد. ایام بین پیدایش نفت تا ملی شدن صنعت نفت در ایران صفحاتی از تاریخ کشور را تشکیل داده اند که زیر بار حادثه تا شده اند تا ما بتوانیم با افتخار از ملی شدن بگوییم...

همه چیز از مجلس شروع شد. این مسئله ای است که در انبوه گفته ها و شنیده ها و نوشته ها درباره ملی کردن صنعت نفت، نفیا یا ایجابا چندان مورد توجه قرار نگرفته است، معمولا به نقش وقایع یا اشخاص توجه می شود و چنان که بایسته است، در بستر تاریخ نگاری سیاسی این نکته به تفصیل بحث نشده است که در چارچوب مشروطیت ایران، این نهاد موثر و جنجالی پارلمان بود که فضا را برای طرح ملی کردن نفت فراهم آورد و در فقدان مجلس چنان که پیش از مشروطه، اصولا انعقاد هر قرارداد و اعطای هرگونه امتیازی بدون صلاحدید مردم و بر اساس اراده ملوکانه سلاطین و منویات ایشان صورت می گرفت. با مشروطه و دستاورد اساسی آن مجلس بود که بنا شد سلطان تنها سلطنت کند و حکمرانی را به دولت و مجلس وانهد، به ویژه در دوره هایی از عمر مجلس شورای ملی که به دلایل مختلف شاه در تنگنای قانون و شرایط بین المللی بود و نمی توانست چنان که رضاشاه در اواخر سلطنتش، ترک تازی کند و مشروطیت را زیر پا گذارد...

دومین کنگره و نمایشگاه بین المللی اکتشاف و تولید و پنجمین کنگره و نمایشگاه بین المللی صنعت حفاری ایران، روزهای 12 و 13 اسفندماه با بیش از 170 سخنرانی داخلی و خارجی در قالب 24 نشست تخصصی راهبردی برگزار شد. در این گردهمایی دو روزه، 24 نشست تخصصی برگزار شد و مباحث مختلفی از جمله ابعاد ژئواستراتژیک صنعت نفت و گاز ایران، الزام های حکمرانی خوب در بخش بالادست، الزام های رشد و توسعه شرکت های اکتشاف و تولید ایرانی، الگوی قراردادهای بالادستی صنعت نفت، چالش های سرمایه گذاری و تامین منابع مالی در بخش بالادست، مدیریت پروژه های نفت و گاز، علوم زمین و پتروفیزیک، راهکارهای ازدیاد برداشت و افزایش بهره وری چاه، اقتصاد و بازار، بهینه سازی عملیات حفاری و افزایش راندمان خدمات آن، توسعه کسب وکار در صنعت نفت، بیمه و مدیریت ریسک در این صنعت، ارتقای سهم توان داخل، منابع انسانی و مدیریت دانش در بخش بالادست و مدیریت تولید و دارایی های فیزیکی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. تناسب نداشتن ظرفیت های هیدروکربوری ایران با میزان تولید، نبود رابطه مالی درست بین شرکت ملی نفت ایران و دولت، چالش هایی از جمله ریسک سیاسی، بوروکراسی اداری، نبود شفافیت، موانع تامین مالی، بهره وری پایین، مخازن سالخورده، نرخ نازل ازدیاد برداشت، بازار راکد حفاری و... همه و همه در این دو روز مطرح و بررسی شد...

چهاردهمین نمایشگاه بین المللی نفت و انرژی کیش (کیش اینکس 2018) با حضور بیش از 180 شرکت داخلی و خارجی حوزه نفت و انرژی دو تا پنج بهمن ماه در جزیره زیبای کیش به همت شرکت مشاوران نمایشگاهی سپنتاس کیش برگزار شد. در این نمایشگاه فرصت ها و ظرفیت های سرمایه گذاری و سرمایه پذیری در صنعت انرژی ایران و دستاوردهای سازندگان و تولیدکنندگان صنایع بزرگ نفت، گاز، پتروشیمی، آب و برق و انرژی های نو به نمایش درآمد. در این نمایشگاه چهار روزه نمایندگانی از کشورهای آلمان، ارمنستان، اسکاتلند، سوئد، کره جنوبی، آفریقای جنوبی، چین، گرجستان، ایتالیا، فرانسه، سوئیس، روسیه، اتریش، امارات متحده عربی و عراق حضور داشتند. این نمایشگاه با حمایت وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران، سندیکای صنعت برق ایران و جمعی از شرکت های بزرگ بخش خصوصی در فضایی معادل 18000 مترمربع برگزار شد...

کشور پادشاهی عربستان در آستانه ورود به اصلاحات بنیادین در چارچوب چشم انداز 2030 قرار گرفته است. دستیابی به اقتصادی دانش محور و صنعتی، در کانون این برنامه قرار داشته و جذب سرمایه گذاری و توسعه بخش خصوصی در افق بلندمدت، در کانون توجه قرار خواهد گرفت. این راهبرد با استقبال سرمایه گذاران داخلی و خارجی روبرو شده و بهبود رقابت پذیری و متنوع نمودن اقتصاد با حضور گسترده بخش خصوصی، به این چشم انداز جذابیتی دوچندان داده است. صندوق بین المللی پول اعلام نموده دولت عربستان سعودی، اصلاحات بنیادین در سیاست های اقتصادی خود را آغاز نموده تا در برابر سقوط قیمت ها ایستادگی کند...

دولت نروژ در نظر دارد تا برنامه گسترده ای برای توسعه جذب و ذخیره سازی کربن در میدان های فراساحلی اجرا کند. بدین ترتیب این کشور به بازاری برای ذخیره سازی گازهای گلخانه ای سایر مناطق دنیا تبدیل شده است.
نروژ در چهار دهه گذشته، یک صادرکننده گاز طبیعی به بازارهای بین المللی بوده است. آنان خواهان نقش آفرینی در زنجیره ارزش برای جذب و ذخیره سازی کربن تولید شده از مصرف سوخت های فسیلی در اعماق سازندهای فراساحلی هستند.براساس برنامه ریزی آن ها، نروژ یک صادرکننده سوخت های فسیلی است و گازهای گلخانه ای تولید شده را به جای انتشار در جو، خریداری و ذخیره می کند...

در دنیای امروز، سرمایه گذاری جهانی در توسعه ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر به بالاترین مقدار در تاریخ رسیده است. چینی ها با توسعه سریع صنعت تولید صفحه های خورشیدی، مجموع سرمایه گذاری در حوزه انرژی های پاک را در سال گذشته میلادی با سه درصد افزایش نسبت به سال 2016 میلادی به 5/333 میلیارد دلار افزایش دادند.
دو کشور چین و ایالات متحده، پیشرو در این حوزه بوده اند، اما مجموع سرمایه گذاری اروپایی ها، کاهش اندکی را نشان می دهد...

کشور آذربایجان از یک موقعیت جغرافیایی خاص برخوردار است که فرصت ها و چالش هایی را برای این کشور پدید آورده است. در ماه های اخیر، دولت های همسایه دریای کاسپین به دستاوردهای بزرگی برای تعیین تکلیف رژیم حقوقی این دریا دست یافته اند. این شرایط در کنار رویدادهای آسیای میانه، تغییر راهبردهای اقتصادی ازبکستان در برابر همسایگان و بهبود روابط تاشکند با دولت های باکو، آنکارا و تفلیس، چشم انداز فراروی آذربایجان را دگرگون کرده است...

در فاصله سال های 2017 تا 2021 میلادی، ظرفیت پالایشگاه های دنیا 7 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. رشد تقاضای محصولات نفتی در این دوره 5/5 میلیون بشکه پیش بینی شده است. موسسه تورنر ماسون در گزارش تحلیلی توسعه پالایشگاه های دنیا در افق سال های 2017 تا 2022 میلادی، پیش بینی نموده عدم توازن میان ظرفیت جدید برنامه ریزی شده و تقاضای تخمین زده شده همراه با تغییر در سودآوری آتی پروژه ها به تغییر در برنامه زمانی تکمیل طرح های پالایشی منجر شده است...

صنعت نفت و گاز در سال 2017 میلادی، بیش از همیشه به سوی کاربرد روبات ها حرکت کرد. اگرچه از سال ها پیش این صنعت از سامانه های خودکار و کنترل از راه دور زیردریا، تجهیزات عملیات زیردریا و پهپادها بهره می برد، اما در سال 2017 میلادی شاهد گام های بلندی در گسترش فناوری های روباتیک بودیم...

سال 2017 میلادی، سالی دشوار و پرفرازونشیب برای سرمایه گذاران در پروژه های صنعت نفت بوده است. میانگین قیمت هر بشکه نفت در سال گذشته کمتر از 60 دلار بود و بازار با تداوم رشد تقاضا و حمایت همه جانبه اوپک از ثبات قیمت ها، قدم به سال 2018 میلادی نهاده است...

در دسامبر سال 2015 میلادی، نمایندگان 195 کشور دنیا توافق نامه آب وهوایی پاریس را امضا کردند تا نقشه راه بلندمدت گذار سامانه های انرژی دنیا و با هدف دستیابی به انتشار صفر کربن در نیمه دوم قرن کنونی ارائه شود.
با رشد پرشتاب فناوری انرژی های بدون انتشار کربن، دولت های دنیا اطمینان یافته اند که تحقق این دورنما عملی بوده و انرژی های پاک جایگزین مناسب و کارایی برای منابع انرژی فسیلی خواهد بود. اقتصاد جهانی نیز با تغییر بنیادین در سبد انرژی مصرفی خود در مسیر پایداری گام خواهد نهاد...

در آخرین روزهای سال 2017 میلادی، چینی ها برای توسعه پروژه راه ابریشم جدید و یا یک کمربند، یک راه دو پیشنهاد جذاب مطرح کردند: نخست، اتصال اتحادیه اقتصادی چین- پاکستان به افغانستان و دوم برقراری ارتباط میان بنادر گوادر پاکستان و چابهار ایران. این طرح ها را باید راهبردی دانست، چرا که با توسعه راه ابریشم جدید چینی ها، هندی ها در نظر دارند تا کریدور حمل ونقل شمال-جنوب را ایجاد کنند. این رقابت تنگاتنگ میان دهلی نو و پکن، وارد مرحله حساسی شده و همپوشانی آن ها، آینده ای غیرقابل پیش بینی را برای آن ها فراهم کرده است...

میادین نفتی دیجیتال با بهره گیری از حسگرها و تجهیزات برخط و دستگاه های خودکار، هوش مصنوعی را وارد صنعت بالادستی کرده اند. پایش و کنترل عملیات نیز تا حدود زیادی به این سامانه ها سپرده شده است. فرآیندهای راهبری پایش جمع آوری داده ها و بهره برداری از تجهیزات صنعت نفت در حال دگرگونی بوده و با دیجیتالی شدن این فعالیت ها، شاهد رشد کارایی بهبود ایمنی و کاهش هزینه ها خواهیم بود...

در سه سال اخیر، قیمت ال.ان.جی در بازارهای جهانی کاهش چشمگیری داشته است. ورود ال.ان.جی تولید شده در ایالات متحده و استرالیا در این شرایط، سهمی انکارنشدنی داشته است. به هر ترتیب با وجود هراس از احتمال فروپاشی بازار گاز با مازاد گسترده عرضه، توازن عرضه و تقاضا در ال ان جی چندان زیاد نیست. گزارش منتشر شده توسط مرکز جهانی سیاست گذاری انرژی دانشگاه کلمبیا نشان می دهد بیش از ده کشور کوچک به جمع خریداران ال.ان.جی پیوسته اند. لذا شاهد دور شدن بازار از سایه رکود بوده ایم...