ماهنامه راه و ساختمان
پیاپی 17 (آبان و آذر 1383)

سازمان های غیر دولتی در نظام نوین جهانی علوه بر اینکه به عنوان نمودی از دموکراسی در جوامع مطرح می شوند. به عنوان نهادهای موازی دولت بخشی از بار اجرایی دولت را بر عهده می گیرند. با توجه به ماهیت مردمی بودن این سازمان ها، در واقع ارگان نظارتی مردم به فعالیت های دولت در جهات اجرای خواسته های آنها نیز به شمار می روند. در مقاله حاضر پس از بحث کوتاهی که در زمینه معرفی سازمان های غیر دولتی و نیز بحران زلزله در ایران ارایه می گردد با توجه به نظام ساخت و ساز کشور نقشی که سازمان های غیر دولتی می توانند در کنار دولت در جهت کاهش خسارت های ناشی از زلزله داسته باشند مطرح می شود. در پایان راهکارهای اجرایی در زمینه بارگیری این سازمان ها در جهت ارتقای فرهنگی و علمی کشور در جهت مقابله با بحران ها ارایه گردیده است.

پدیده انفجار جنگ افزارهای گوناگون و اصابت آنها به سازه ها توام با اعمال بارهای فوق العاده ای است که طرح سازه ها برای مقابله مستقیم با آن منجر به صرف هزینه های گزافی خواهد شد. لذا ضمن لحاظ نمودن مسایل پدافندی در بحث طرح و محاسبه سازه های امن، سعی می شود با استفاده از مصالح طبیعی نظیر خاک با پوشش مناسب سازه مورد نظر، هم امکان تشخیص هدف برای مهاجم کاهش یابد و هم اینکه از میزان بارهای احتمالی وارد بر سازه کاسته شود. در این مقاله ضمن ارائه پیشنهادی در این زمینه روشی در نظر گرفته می شود که بارهای انفجاری ناشی از هر نوع انفجار (نظامی یا غیر نظامی) به وسیله خاک کاهش یابد.

موضوع مورد بحث در این مقاله، بررسی نیاز مقاوم سازی ساختمانهای فولادی با مهاربند هم محور طراحی شده با آیین نامه 2800 زلزله ایران (ویرایش دوم) به وسیله دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود بر اساس هدف بهسازی مورد نیاز برای این ساختمان ها می باشد. به این منظور ابتدا رفتار اعضای فولادی تحت بار زلزله، دستور العمل بهسازی لرزه ای ساختمان های فولادی، مهمترین علل آسیب به ساختمان هاو انواع نقایص ساختمان های فولادی در ایران بیان گردید. سپس پلان های مناسبی با تعداد طبقات 7،5،4،2 و 10 طبقه انتخاب شده و توسط آیین نامه 2800 زلزله اران طراحی گردید. قاب بحرانی این ساختمان های تحت بهسازی مبنا و با دو روش استاتیکی غیر خطی و دینامیکی خطی تاریخچه زمانی (تحت شتابنگاشت زلزله های ال سنترو، ناغان و طبس) به کمک نرم افزار ETABS تحلیل و مطابق با دستور العمل بهسازی لرزه ای کنترل گردید. در ادامه اعضای ستون، مهاربن و تیر که مورد پذیرش قرار نگرفته اند با مقاطع بالاتر جایگزین شده و درصد افزایش وزن سازه های بهسازی شده و مورد قبول از نظر دستورالعمل بهسازی لرزه ای محاسبه گردید. در نهات در مورد ساختمان هی طراحی شده با آیین نامه 2800 بدین نحو نتیجه گیری شد که به جز ساختمان 2 طبقه در روش بهسازی استاتیکی غیر خطی دیگر ساختمان ها (از جمله 2 طبقه در روش بهسازی دینامیکی خطی تاریخچه زمانی) در سطح بهسازی مبنا بین 11 تا 31 درصد اعضایشان مورد پذیرش قرار نمی گیرند و باید مقاوم سازی شوند. درصد اضافه وزن ان ساختمان ها در اثر مقاوم سازی حداکثر به 27 درصد می رسد. بنابراین دستور العمل بهسازی لرزه ای در این زمینه کمی دست بالاتر به موضوع می نگرد.

برای ساختن اسکلت یک ساختمان کوتاه مرتبه پانل های متشکل از دو لایه شبکه آرماتور بندی که با میلگردهای زیگزاگی شکل به هم وصل می شوند. مورد استفاده قرار می گیرند. با قرار دادن یک لایه فوم بین دو سطح شبکه سطح، در حین اجرا، عملیات پاشیدن بتن (شانکریت) به راحتی از دو طرف بر روی سطوح انجام می شود. کاربرد چنین پانل های سبکی، می تواند وزن سازه را به حدود نصف کاهش دهد. بارگذاری جانبی یک طرفه وارده به نمونه آزمایشی با مقیاس 1/2 اندازه واقعی با استفاده از مصالح و روش ساخت مذکور نشان داده که بار نهایی می تواند چند برابر بیشتر از بار طراحی بوده و همه تغییر مکان های نسبی مورد نیاز نیز به خوبی تامین شوند. نتایج آزمایش های دو بعدی بر روی پانل های ساخته شده با مصالح مشابه، نخست خلاصه شده و سپس در تئوری پیشنهادی مورد استفاده قرار گرفته است.

ارزیابی پایداری و ناپایداری درمورد حفریات زیر زمینی، از آن جمله تونل ها از جمله مهمترین پارامترهای موثر در طراحی این سازه ها است. بسته به نوع سازه زیر زمینی ممکن است ناپاداری از جمله ضرورت های اصلی باشد (مثل کارگاه های استخراج معادن در روش های تخریب) و یا امکان دارد که پایداری کوتاه مدتی مورد نیازی باشد. (مثل حفریات موقت معدنی و عمرانی) از سوی دیگر، حفریات اساسی عمرانی باید برای مدت های خیلی طولانی، پایدار بماند. بدین ترتیب بررسی پتانسیل پایداری و ناپایداری سازه های زیرزمینی، در واقع مقدمه ای برای طراحی سیستم نگهداری آنها محسوب می شود. در آهک های کوه هنده متعلق به کرتاسه واقع در 25 کیلومتری جنوب غرب گلپایگان در استان اصفهان، که محدوده پرتال خروجی تونل قمرود را شامل می شود که از لحاظ زون های ساختمانی در زون سنندج - سیرجان واقع شده اند، به دلیل عملکرد نیروهای تکتونیکی و قالب بودن تنش فشارشی در منطقه، ساختارهای فشاری فراوانی به چشم می خورد. که از جمله این ساختارها گسل های معکوس، تراست و درزه های برشی می باشند. در این تحقیق با استفاده از هندسه دسته درزه های اصلی موجود در منطقه و همینطور با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری در این خصوص، هندسه کوه های سنگی که ممکن است در حین عملیات حفاری بوجود آید شناسایی گردیده تا در نهایت بر اساس آن سیستم نگهداری تونل طراحی شود.

مجموعه آرامگاهی و آستانه شاه نعمت الله ولی ماهان از بزرگترین و زیباترین مجموعه های آرامگاهی کشور به شمار می رود. مجموعه ای که تحت تاثیر نگرش ها و اندیشه های معنوی و صوفیانه و در بستر معماری شکوهمند تیموری بنا نهاده شد و در دوره های مختلف زمانی، تکمیل گردید. روند فوق در نهایت، منجر به تشکیل مجموعه ای از سبک های معماری دوره های مختلف در کنار هم و با تناسب و پیوستگی خیره کننده گردیده است. در این مقاله بر آنیم تا مطالبیرا در جهت شناخت فرهنگی، تاریخی و فنی بنای فوق در چند شماره به صورت پیوسته ارایه دهیم. این مطالب شامل مباجثی است پیرامون: - شناخت تاریخی و سبکی بنا در دوره های مختلف ساخت آن. - شناخت مجموعه و ارتباط آن با فرهنگ تصوف و عرفان. - شناخت و بررسی ویژگی های ساختاری و فنی بنا و عوامل سازه ای آن. و در نهایت معرفی اقدامات مرمتی انجام شده خصوصا تجربه های مرمتی سازه ای بر روی مجموعه فوق.

در حال حاضر قنواتی که از شهر عبور می کنند و به عبارت دیگر شهرهایی که بر روی قنوات ایجاد شده اند همواره در مقابل با یکدیگر می باشند. بهره برداران قنات از شهر به عنوان یک تهدید یاد می کنند و شهرنشینان قنات از شهر به عنوان یک تهدید یاد می کنند و شهرنشینان قنات را مخرب تاسیسات شهری می دانند و حال آنکه در گذشته شهر و قنات مکمل یکدیگر بوده اند. قنات آب مورد نیاز بهداشتی و فضای سبز شهر را تامین می نموده، انرژی پتانسیل آن در آسیاب های آبی تبدیل گندم به آرد را سبب می شده و پایاب های آن خنکای زندگی را به گرمازدگان عرضه داشته و آب خنک آن را با ذخیره در آب انبارها، مصرف چندین ماهمردم محلات را تامین می نموده است. شهر نیز به عنوان شاهرگ اصلی زندگی به آن می نگریسته حریم آن را حفظ می نموده نظام دقیقی بر مدیریت بهره برداری و نگهداری آن حاکم نموده، منابع مالی قابل توجهی را در جهت تنقیه آن مصرف می داشته است. اینک این دو سیستم مکمل، در تقابل با یکدیگر قرار گرفته اند. مقاله حاضر برری تاثیر متقابل شهر و قنات بر یکدیگر مطالعات موردی شهر یزد را ارایه می نماید.

انسان اندیشه ورز به عنوان یکی از اجتماعی ترین گونه های زیستی، نیزمند فضهایی است که بتواند در آن ها با همنوعانش بیندیشد، گفنگو و فعالیت کند. این نیازمندی، زمینه ساز ایجاد ابزار، برای ارتباط جمعی است. شهرها از جمله ابزارهایی بوده اند که در راه طولاتی انسان به سوی دهکده جهانی، نقشی بسیار کارا داشته اند. مکان های عمومی، همواره از اساسی ترین عناصر شهرها به شمار می رفته اند، که در آنها شیوه ی زندگی اجتماعی تمرین و آموخته می شود و بستر برای ابراز توانمندی های انسانی فراهم می اید. در اروپای تاریخی، این مکان ها بسیار با اهمیت بوده اند. امروزه، کالبد فیزیکی چنین فضاهایی، میدان های شهری و پیاده راه ها و تجسم مجازی آن، اینترنت است. به نظر می رسد در عصر مدرنیسم که ماشین بر انسان تسلط یافته، بیش از هر چیز، ابعاد انسانی شهرها - که وظیفه تاریخی آرامش، آسایش، امنیت و ترقی شهروندان را عهده دار بوده - دچار خدشه و گسست گردید. مقوله شهرسازی جدید برای مواجهه با معضلاتی که مدرنیسم ایجاد کرده بود، مطرح گردید که در واقع نوعی بازنگری بهوطیفه هایی است که یک شهر خوب می بایست در قبال شهروندان ایفا کند. امروزه، شهرسازی جدید، یکی از مهمترین جنبش های جهانی است که هدف آن، طراحی زیستگاه های انسانی و ایجاد امکاناتی برای گسترش زندگی جمعی؛ از طریق گسترش فضاهای عمومی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی، دوچرخه سواری و ایجاد پیاده راه (برای گسترش فرهنگ پیاده روی و ارتباط رو در رو و حسی انسان ها) در سطح شهرها است. هدف از جنبش های اخیر در طراحی شهرها، بیش از هر چیز، ایجاد زیست گاه هایی است که در آن ها انسان مقیاس همه چیز است. این شهرهای انسانی، با دارابودن شبکه های گذرگاهی بدون خودرو، با عنوان شهرهای پیاده شناخته می شوند.

روسازی همواره پر هزینه ترین بخش راهسازی بوده و بازسازی و تعمیر آن نیز بخش اعظم بودجه عمران سازمان های ذیربط را به خود اختصاص می دهد. در پی برگزاری اولین سمینار مدیریت معابر شهری در کرج (رجوع کنید به شماره 13 ماهنامه) بر آن شدیم تا جهت آشنایی بهتر با این سیستم نوین مدیریت شهری، سیستم مدیریت معابر شهری در کرج را به عنوان مثال درج کنیم.