نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 99 (تابستان 1396)

این پژوهش به دنبال شناخت چگونگی بازنمایی ژئوپلیتیکی سپاه پاسداران در شبکه صدای امریکا (VOA) است که با روش «تحلیل گفتمان انتقادی» تعدادی از برنامه های تصویری و گزارشهای خبری تحلیلی این رسانه در بازه زمانی سالهای 2015 تا 2017 میلادی به این سؤال پاسخ می دهد که «شبکه صدای امریکا، قدرت دفاعی و کارکردهای فرامرزی سپاه پاسداران در منطقه را چگونه بازنمایی ژئوپلیتیکی می کند». نتایج این پژوهش نشان می دهد شبکه صدای آمریکا با استفاده از تکنیک های مختلفی نظیر برچسب ها، انگاره سازی ها، پیش فرضها و واژگان منفی، قدرت دفاعی سپاه را «تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان» و کارکردهای فرامرزی آن را به عنوان «مداخله در کشورهای منطقه و عامل گسترش تروریسم» بازنمایی می کند و این بازنمایی ها را در راستای علائق ژئوپلیتیک آمریکا جهت قلمروگستری و قلمرومداری در منطقه غرب آسیا انجام می دهد.

این تحقیق، معرف سیاست ها و راهبردهای پیشنهادی برای ارتقاء نظام اکتساب دفاعی جمهوری اسلامی ایران است. بدین منظور تاریخچه و روند تکاملی نظام اکتساب دفاعی برخی از کشورها تشریح و نتایج حاصل از این روند تکاملی در ترکیب با الزامات اسناد بالادستی بعنوان فرضیه تدوین و در قالب پرسش نامه با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه ساختمند و نظرسنجی، نظرات خبرگان بخش دفاعی کشور بعنوان ملاحظات بومی در آن لحاظ شده است. گزینه های جواب در پرسش نامه طبق طیف لیکرت در پنج عنوان تقسیم بندی شده است. در فرآیند پیش آزمون، از روش لاوشه جهت محاسبه شاخص نسبت روایی محتوایی، از روش والتز و باسل جهت بررسی شاخص روایی محتوا، از روش آلفای کرونباخ برای تعیین میزان پایایی پرسش نامه و جهت بررسی فرضیه های تحقیق از آزمون t تک نمونه استفاده شده است. نتیجه تجزیه و تحلیل نشانگر اینست که به غیر از مدل توسعه سامانه های دفاعی و برخی ملاحظات قانونی که متناسب با شرایط بومی هر کشور تعریف می شود، بازتعریف و استقرار نظام اکتساب دفاعی در ساختاری نوین یا فعلی و بکارگیری بخش های بومی شده سیاست ها و راهبردهای اکتساب سامانه های دفاعی کشورهای مذکور در برآورده کردن نیازهای دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران موثر است.

این تحقیق با طرح این مسئله، که در مناطق حاشیه نشین مشهد، سپاه و بسیج چه نقشی دارد و می تواند داشته باشد با روش توصیفی تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات پیمایشی از آن مناطق و نخبگان، تحلیلی را انجام داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تا کنون سپاه و بسیج در قالبهای مختلف همواره در زمینه برقراری امنیت و توانمندسازی بیشتر این مناطق در جهت امنیت پایدار تلاش کرده اند که نتایج تحقیق بدرستی این را اثبات می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که سپاه و بسیج در زمینه اقدامات و زمینه های زیر به ترتیب اهمیت تاثیر مثبت و بسیار معنی داری را در تامین امنیت و توانمندسازی این مناطق داشته است: 1 توسعه زیر ساختهای سازمانی، امنیتی سپاه در تامین امنیت حاشیه شهر مشهد 2 اقدامات اشراف، اقدام اطلاعاتی و طرحهای عملیاتی سپاه در تامین امنیت حاشیه شهر مشهد 3 اقدامات سازندگی، محرومیت زدایی و بهداشتی سپاه در تامین امنیت و توانمندسازی بیشتر حاشیه شهر مشهد 4 تاثیر اقدامات سپاه در حوزه فرهنگی و اجتماعی در تامین امنیت در حاشیه شهر مشهد در مقابل زمینه ها و عوامل مختلف نا امنی. هدف این پژوهش، بررسی نقش سپاه و بسیج در تامین امنیت و توانمندسازی حاشیه کلانشهر مشهد است. روش این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی با ابزار پیمایشی (پرسشنامه) بوده است. از نظر هدف نیز این تحقیق کاربردی است که نتایج آن می تواند در آگاهی دادن به مسئولان و حل مشکلات حاشیه نشینی بویژه در حاشیه کلانشهر مشهد کمک شایانی کند.

این پژوهش، در مرحله نخست دربارۀ شناسایی آسیب های ترویج فرهنگ دفاع مقدس در کشورمان است. در مرحله دوم به ارائه مدل ترویج فرهنگ دفاع مقدس می پردازد و در مرحله سوم به راهکارهای پیش رو در تقویت فرهنگ دفاع مقدس اشاره دارد. پژوهش، کاربردی و از روش پژوهش کیفی و در چهارچوب نظریه داده بنیاد به تحلیل اطلاعات پرداخته شده است و در آن زمینه ها و دلایل، شرایط میانجی و پیامدهای ضعف ترویج فرهنگ دفاع مقدس در سالهای اخیر واکاوی شده است. جامعه هدف، فرماندهان دوران دفاع مقدس و کارشناسان فرهنگی که با فرهنگ دفاع مقدس مرتبط بوده اند و از طریق مصاحبه عمیق فردی اطلاعات جمع آوری شده است. روش نمونه گیری مبتنی بر هدف و حجم نمونه 20 نفر از فرماندهان، مدیران و نخبگان فرهنگی دوران دفاع مقدس بوده¬اند که دغدغه ترویج فرهنگ دفاع مقدس را داشته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که به لحاظ آسیب شناختی ترویج فرهنگ دفاع مقدس به لحاظ محتوایی، عملکردی و ساختاری قابل تحلیل و بررسی است و به لحاظ راهبردی نیز ترویج در ابعاد نگرشی، رفتاری و ساختاری قابل توجه است. در پایان به عنوان پیشنهاد نهایی، تشکیل قرارگاه های فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.

ظهور دولتهای ضعیف و شکننده در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا طی دهه¬های اخیر به شکل¬گیری بحرانهای مسری به همسایگان و مناطق مجاور نیز منجر گردیده است. وجود بحرانهای چندگانه و در راس آنها بحران اقتدار و فزونی آن در دولتهای شکننده در ارتباط با شکافهای قومی فرقه¬ای در درون این نوع از دولتها به فعالتر شدن این شکافها و در نتیجه شکل¬گیری پدیده¬های خودمختاری و تجزیه¬طلبی در این کشورها و نهایتا انتقال آن به همسایگان آنها می¬انجامد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل واقع شدن در میان این دولتها و نیز وجود قومیت¬های مشابه در ورای مرزهای ملی در معرض آسیب دیدگی از بحرانهای امنیتی ناشی از این¬گونه از دولتها است. از این رو این پژوهش درصدد تبیین تاثیر و تاثرهای این پدیده (دولت شکننده) بر امنیت ملی و نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است.

در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی سعی شده است ضمن بررسی تلاشهای نظامی امریکا برای غلبه بر سندروم ویتنام در دوران پس از جنگ با آغاز جنگ کویت، مشکلات فراروی ترامپ در به کارگیری نیروی نظامی به عنوان ابزار سیاست خارجی این مسئله مطرح شود که شکست های مکرر ایالات متحده در خاورمیانه سندروم دیگری را بر رفتار خارجی و نظامی امریکا غلبه داده است که ترامپ با شورش علیه این عقب نشینی های مکرر و شعار بازگرداندن امریکا به دوران درخشان، برتری امروزه زمام امور کاخ سفید را در دست گرفته است؛ لذا به کارگیری قدرت نظامی در دوره ترامپ به منظور رسیدن به اهداف سیاست خارجی او و بازسازی تصویر نظامی این کشور می تواند از اولویتهای سیاست خارجی امریکا در این دوره باشد که باید مورد مداقه قرار گیرد.