مجله راهور
پیاپی 25 (تابستان 1397)

تحقیق اثربخشی ضبط گواهی نامه رانندگان متخلف با هدف کاهش تصادفات جاده ای در کشور ایران انجام گرفته است. تصادفات و مرگ و میر ناشی از آن یکی از خبرهای روزمره ای بوده و هست که اکثر افراد جامعه از آن صدمات مالی، جانی یا روانی دیده اند. یکی از راه های انتظام بخشی ترافیک و کاهش حوادث رانندگی، برخورد مناسب و اصولی با رانندگان متخلف، مطابق با قوانین می تواند تا حد زیادی در کاهش وقوع تصادفات است.

این پژوهش از نظر ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق عبارت است از کلیه گواهی نامه های رانندگانی که در 10 ماهه اول سال 1396 در سطح شهر اراک به دلیل تخلف ضبط یا توقیف شده اند. به منظور بررسی متغیرها، از داده های آماری ثبت شده در راهور استفاده شده است.

نتایج این پژوهش نشان می دهد که شدت برخورد با تخلفات و اجرای صحیح قوانین توسط مامورین راهنمایی و رانندگی خصوصا ضبط گواهینامه رانندگان متخلف می تواند در کاهش بروز تخلفات حادثه ساز و در نتیجه کاهش وقوع تصادفات موثر باشد.

در این تحقیق ، تمامی فرضیه های پژوهش مورد تایید واقع شده و این نتیجه کلی حاصل شد که با اجرای صحیح قوانین توسط مامورین راهنمایی و رانندگی و ضبط گواهینامه رانندگان متخلف و محرومیت آنان از رانندگی، بر کاهش وقوع تخلفات بویژه تخلفات حادثه ساز و نیز کاهش تصادفات تاثیر مستقیم دارد

با توجه به اهمیت حوادث و سوانح رانندگی و عوامل انسانی ایجادکننده آن، هدف از پژوهش فوق، بررسی ویژگی های شخصیتی، پرخاشگری و ادراک خطر رانندگان به عنوان متغیرهای مرتبط با رفتار رانندگی پرخطر است.

این پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است و جامعه آماری آن شامل کلیه رانندگان شهر قزوین است که ازاین میان تعداد 387 (315 مرد و 72 زن) نفر با روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از نسخه کوتاه پرسش نامه شخصیتی نئو کاستا و مک کرا (1989) ، پرخاشگری باس و پری (1992) ، ادراک خطر رانندگی آلبرگ و راندمو (2001) و رفتار رانندگی منچستر (1990) استفاده شد.

روان رنجوری به عنوان یکی از ویژگی های شخصیتی، به همراه پرخاشگری ارتباط معنادار مثبت و سایر ویژگی های شخصیتی یعنی برون گرایی، دل پذیربودن، انعطاف پذیری و مسئولیت پذیری، به همراه ادراک خطر ارتباط معنادار منفی با مولفه های رفتار رانندگی پرخطر (لغزش ها، تخلفات عمدی، اشتباهات و تخلفات غیرعمدی) دارند. همچنین، 33/0 از لغزش ها، 31/0 از تخلفات عمدی، 26/0 از اشتباهات و 23/0 از تخلفات غیرعمدی (مولفه های رانندگی پرخطر) از طریق ویژگی های شخصیتی، پرخاشگری و ادراک خطر پیش بینی شده است.

به نظر می رسد که ویژگی های شخصیتی، میزان پرخاشگری و ادراک خطر در رفتار رانندگی پرخطر تاثیر داشته و مداخله موثر در این زمینه می تواند مفید باشد.

مدل های «شاخص خطر» برای شناسایی و رتبه بندی اجزای خطرزای شبکه به کار می روند. در این پژوهش، مدل های ارائه شده جهت شناسایی و اولویت بندی نقاط پر حادثه در داخل و خارج کشور بررسی و به نقاط قوت و ضعف آن ها پرداخته شده است. هدف از بررسی این مدل ها، رسیدن به روش های جامع برای شناسایی و اولویت بندی نقاط پرحادثه جاده‎‎های برون شهری است.

در این پژوهش، مدل های ارائه شده جهت شناسایی و اولویت بندی نقاط پرحادثه و مولفه ها و شرایط و روش مورداستفاده در هریک بررسی شده و به خلاهای موجود در این خصوص پرداخته شده است. در اصل، این یک پژوهش مروری – مقایسه ای مدل های به کاررفته از سال 1950 میلادی تاکنون است و روند تکاملی آن را نشان می دهد. یافته ها: به عنوان یک یافته کلی، با استفاده از روش های آنالیز چندمتغیره (از لحاظ تعداد و شدت تصادفات) و مدل های بیزین تجربی و کامل و دخیل کردن بیشتر مولفه های ترافیکی و هندسی، انعطاف پذیری و قابلیت تعمیم مدل های جدید توسعه یافته با رویکرد استفاده از ابزار پتانسیل خطر به جای خطرات ثبت شده می توان به راهکارهای پیشگیرانه برای وقوع تصادفات دست یافت.

بر اساس مرور مطالعات انجام شده و پیشرفت های حاصل شده در روش های برداشت و ثبت اطلاعات تصادفات و مسیرها می توان مدل های دقیق تری بر مبنای روش ریسک - مدل به منظور شناسایی و اولویت بندی نقاط پرحادثه ارائه نمود؛ و بهتر است از روشهای آنالیز چند متغیره که در آن، تعداد تصادفات بر اساس شدت تصادفات (فوتی، جرحی، خسارتی و...) دسته بندی میشوند، استفاده نمود و صرفا به ضرایب شدت تصادفات و رده عملکردی راه اکتفا ننمود.

مطالعات مختلف به نقش انسان به عنوان مهمترین عامل در مقوله بی نظمی¬های ترافیکی و به ویژه در تخلفات و تصادفات ترافیکی اشاره کرده اند و اصولا در تصادفات جاده ای چهارعامل انسان، جاده و وسیله نقلیه و محیط به عنوان اجزای اصلی شناخته می شوند وکیفیت وکمیت جابجایی ها تحت اثر این سه عامل قرار خواهد گرفت. این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش کنترل رفتارهای هیجان خواهی بر کاهش ارتکاب به رفتارهای پرخطر در رانندگی بود.

روش پژوهش نیمه آزمایشی و جامعه آماری شامل کلیه رانندگان دارای 30 امتیاز منفی در سه ماهه اول سال 1395 به تعداد 102 نفر بوده است در این تحقیق تعداد60نفر از رانندگان دارای30 امتیاز منفی به صورت در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی به دوگروه 30نفره کنترل و آزمایش تقسیم شدند. هر دو گروه ابتدا پرسشنامه های هیجان خواهی ساخته زاکرمن (1979) ، مقیاس خطر پذیری ساخته زاده محمدی و احمدآبادی (1388) و پرسشنامه رفتار رانندگی ساخته ریسون (1990) تکمیبل کردند سپس گروه آزمایشی در جلسات آموزشی شرکت در حالی که گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. در پایان دوباره پرسشنامه ها روی هر دو گروه اجرا شد. از آزمون های تحلیل واریانس چند متغیره ،تحلیل رگرسیون چند متغیره و ضریب همبستگی پیرسون جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است

نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بین عدم تمرکز ،هیجان خواهی و رفتار های پر خطر رابطه معنا داری وجود دارد، هیجان خواهی قدرت پیش بینی رفتار های پر خطر را دارد ولی عدم تمرکز پیش بینی معنا داری برای رفتار های پر خطر در رانندگی نبود، همچنین آموزش کنترل هیجان خواهی و تمرکز بر کاهش ارتکاب رفتار های پر خطر حین رانندگی تاثیر معنی داری دارد.

پیشنهاد می شود در زمان صدور گواهینامه عامل های روانشناختی به عنوان یکی از فاکتورهای مهم در صدور و یا تمدید گواهینامه ها مد نظر قرار گیرد.

یکی از پیش نیازهای عملکرد اثربخش، این است که هر شاغل متناسب با وظایف شغلی خود، شایستگی های شغلی خاصی داشته باشد. این پژوهش با هدف شناسایی مهارت¬های حرفه ای مشاغل پلیس راه ناجا صورت گرفته است تا بر اساس آن تعیین شود که هر شاغل برای انجام موفقیت آمیز وظایف شغلی نیازمند چه نوع مهارت هایی است و آن مهارت ها را باید در چه سطحی داشته باشد.

برای گردآوری داده¬ها دو پرسش نامه تهیه شد. یک پرسش نامه وظیفه که دربردارنده وظایف شغلی و یک پرسش نامه شایستگی که دربردارنده 37 مهارت تعریف شده بود. این مهارت ها در قالب شش مهارت محتوایی، فرایندی، اجتماعی، فنی، سیستمی، مدیریتی و رزمی قرار داشتند. در هر شغل بین 5 تا 7 نفر از کارکنان خبره به روش نمونه¬گیری هدفمند از 9 استان انتخاب شدند تا اهمیت و سطح مهارت های موردنیاز برای انجام وظایف شغلی را تعیین نمایند.

نتایج نشان داد که مشاغل دارای وظایف مدیریتی و سرپرستی، بیشتر نیازمند مهارت های محتوایی و مدیریتی و مشاغل تخصصی تر مانند کارشناس ارشد تصادفات و کارشناس تصادفات بیشتر نیازمند مهارت های سیستمی و مهارت های اجتماعی هستند.

تعداد و سطح مهارت های شغلی برای برخی از مشاغل پلیس راه بیشتر از بقیه است و برای بهبود این مهارت ها می بایست برای برخی از مشاغل کلیدی مانند کارشناس ارشد تصادفات و کارشناس تصادفات، برنامه¬های آموزشی ویژه ای برای افزایش سطح مهارت های تعیین شده طراحی شود.

دلایل مختلفی در وقوع تصادفات دخالت دارند که شناخت تمامی آن ها تقریبا امکان پذیر نیست؛ اما با مطالعه دقیق این پدیده می توان برخی از علل اصلی را که نقش بیشتری در وقوع این پدیده دارند، شناسایی کرد. ازآنجایی که شرایط آب وهوایی و محیطی تاثیر قابل توجهی در شدت تصادفات دارند، در این پژوهش به برآورد و بررسی شدت تصادفات تک وسیله ای در شرایط آب وهوایی مختلف پرداخته شده است تا فاکتورهای آب وهوایی و محیطی تاثیرگذار شناسایی شوند.

به دلیل آنکه شدت تصادفات، ماهیت ترتیبی دارند، برای مدل سازی از مدل های لوجیت ترتیبی استفاده گردید. برای به دست آوردن مدل نهایی، ابتدا تمامی متغیرها وارد مدل شدند و با استفاده از روش حرکت رو به عقب، متغیرهایی که معناداری کافی نداشتند، از مدل حذف شدند. پس از مدل سازی، تحلیل حساسیت روی متغیرهای نهایی صورت گرفت تا تاثیر تغییرات هریک از متغیرها روی شدت تصادفات تک وسیله ای به دست آید. داده های تصادفات تک وسیله ای محور اهر - کلیبر به عنوان نمونه آماری از محورهای استان آذربایجان شرقی انتخاب گردید که تصادفات تک وسیله ای در این محور شامل 225 تصادف خسارتی، 85 تصادف جرحی و 14 تصادف فوتی بوده اند.

در مدل نهایی این محور، 5 متغیر مستقل به دست آمد که همگی از نوع متغیرهای گسسته هستند و فرض صفربودن ضرایب متغیر در این مدل رد شد. این متغیرها عبارتند از متغیر دمای هوای بیش از 20 درجه سانتی گراد، متغیر بارش برف، متغیر بارش باران بیش از 6 میلی متر، متغیر فصل پاییز و متغیر فصل زمستان. همه متغیرها ضریب مثبت به دست آوردند و رابطه مستقیمی با افزایش شدت تصادفات تک وسیله ای داشتند. با استفاده از این نتایج می توان احتمال شدت تصادفات تک وسیله ای در این محور را برای روز موردنظر تخمین زد و نظارت پلیس راه، آمادگی نیروهای امدادی و اورژانس را مدیریت کرد. همچنین از نتایج این مدل پیش بینی می توان در مدیریت دینامیکی ترافیک، سیستم های هشدار هوا، مدیریت هوشمند ایمنی راه ها و مدیریت محدودیت سرعت وسایل نقلیه استفاده کرد.

سوانح رانندگی، سالیانه جان ده ها هزار انسان را گرفته و صدها هزار مصدوم به جا می گذارد؛ به گونه ای که آمار متوفیان و مجروحان تصادفات رانندگی در کشور از آمار تلفات تمام بلایای طبیعی و انسانی نیم قرن اخیر فلات ایران، تجاوز می¬کند. اگرچه عامل اصلی این سوانح به طور مستقیم انسان می¬باشد؛ لیکن خطاهای انسانی متاثر از عوامل متعدد رفتاری و روانی بوده که خود از عوامل محیطی ازجمله نور و روشنایی، کاربری های اراضی، تقاطع ها، عدم وجود راهنماها، ترافیک، کیفیت معابر و... تاثیر می¬پذیرند. زمانی عوامل محیطی اهمیت بیشتری پیدا می کنند که در تحلیل های فضایی با نقاط متراکم و خوشه ای از تصادفات مواجه شویم که انبوهی از خطاهای انسانی، تنها در نقاط معدودی از شهر تجمع کرده اند. هدف این پژوهش، شناسایی خوشه ها و تجمع تصادفات منجر به جراحت و شناخت عوامل محیطی و کالبدی موثر بر توزیع فضایی این گونه تصادفات در سطح شهر خمینی شهر می باشد.

در این پژوهش که از نوع کاربردی است، با روش تحلیل و توصیفی و ترکیب با روش علی به بررسی توزیع فضایی تصادفات ترافیکی منجر به جراحت در شهر خمینی شهر طی سال 1393 پرداخته می شود و سپس تراکم و خوشه بندی تصادفات علت یابی و راهکارهای لازم ارائه می گردد.

یافته های پژوهش در زمینه تحلیل فضایی داده های تصادفات رانندگی منجر به جراحت در خمینی شهر از توزیع الگوی خوشه ای حکایت می کند (شاخص موران برابر با 578/0 با 000=p value تجمع و تمرکز فوق العاده تصادفات در سطح شهر را بیان می کند) که در پنج خوشه متراکم در نیمه شرقی شهر در توزیع Getis-Ord General G قابل مشاهده هستند. مهم ترین عوامل ایجاد این خوشه ها طبق نظر کارشناسان، شکل معبر، کثرت تقاطع ها و کاربری اراضی محل می باشد.

پیشنهادهایی در راستای کاهش تمرکز خوشه های تصادفات شهر ارائه شده که اهم آن ها در زمینه تغییر کاربری اراضی اطراف این خوشه ها، اصلاح معابر، مسدودکردن معابر کم عرض منتهی به گره ها، ایمن سازی، نصب و احداث پل های عابر پیاده و... می باشند.

رانندگی، رفتاری اجتماعی است که انسان را در شرایط خاص و ویژه ای قرار می دهد که این شرایط موجب می شود برخی رفتارهای مبتنی بر شخصیت راننده با وضوح و عینیت بیشتری آشکار شود.

هدف این پژوهش، بررسی عوامل مرتبط با ادراک از رانندگی در بین رانندگان شهر یزد بوده است.

روش مورداستفاده در این پژوهش، پیمایش بوده است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه رانندگان شهر یزد تشکیل می دهد که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 370 نفر برآورد شده است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه پژوهشگرساخته ادراک رانندگان استفاده گردید. داده ها با استفاده از ابزار پرسش نامه و با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی ساده جمع آوری گردید. اعتبار ابزار به وسیله روش اعتبار محتوایی موردتایید قرار گرفت و برای سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های آماری پیرسون، آزمون T-Test، آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر استفاده گردید.

نتایج نشان داد بین فرهنگسازی، عوامل روانی و شرایط نامساعد جوی با ادراک رانندگی ارتباط معناداری وجود دارد؛ اما بین سن، تفاوت سابقه رانندگی و جنسیت با ادراک رانندگی ارتباط معناداری وجود ندارد.

بر اساس نتایج رگرسیون چندگانه، قوی ترین پیش بینی کننده متغیر ادراک رانندگان در بین پاسخ گویان، متغیر فرهنگسازی می باشد. این متغیر به تنهایی 19 درصد از واریانس ادراک رانندگان را تبیین می کند؛ و در مرحله دوم با ورود متغیر مستقل عوامل روانی، 1/1 درصد به قدرت پیش بینی مدل افزوده شد؛ بنابراین این دو متغیر واردشده به مدل به تنهایی قادرند 1/20 درصد از تغییرات متغیر وابسته میزان ادراک رانندگان را تبیین نمایند.