فهرست مطالب

نشریه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
پیاپی 38 (بهار 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/03/06
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدرضا مددی ، سید حمیدرضا علوی، محمدرضا صرفی، مراد یاری دهنوی صفحات 5-27
    هدف این پژوهش استنتاج هدفهای تربیت عرفانی حافظ، شاعر و عارف ایرانی قرن نهم هجری، متناسب با عقاید انسان شناسی اوست. بر این اساس اشعار عرفانی حافظ با روش تحلیلی و استنتاجی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته¬ها نشان می دهد که ویژگی های انسان و اهداف تربیتی حافظ با آموزه¬های اسلامی انطباق دارد و حافظ با توجه به آن، اهداف عرفانی خود را تبیین کرده است. محورهای اساسی اندیشه حافظ خدا، عشق و انسان با واسطه گری شریعت الهی و عقل است. انسان با نوشیدن شراب الهی به مستی ازلی می¬رسد و هوای نفس، انسان را از جایگاه خود دور می-سازد؛ بنابراین انسان با خودشناسی، تهذیب نفس و شهود باطن، خداوند را نزدیکتر از همیشه احساس خواهد کرد؛ با پشتوانه اسلامی دیندار خواهد شد و با وحدتگرایی در همه ذرات هستی خدا را می بیند و به همین دلیل به همه چیز عشق می ورزد. در نهایت انسان به عالیترین مدارج کمال خواهد رسید که دستیابی به جام جم است. در این حالت مظهر صفات الهی و خداگونه خواهد شد.
    کلیدواژگان: انسان شناسی حافظ، هدفهای تربیتی، شعر حافظ و تربیت، تربیت عرفانی
  • رضایی محمدجعفر، سپاهی مجتبی، نوروزی رضا علی صفحات 29-53
    این پژوهش با هدف بررسی کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. از دیدگاه استاد عقل انسان تربیت پذیر است و بار ارزشی دارد؛ زیرا از دید دیانت از یک سو به حق و باطل در حکمت نظری و از سوی دیگر به حسن و قبح در حکمت عملی مرتبط است و دارای ابعاد و اقسام نظری، عملی، دینی، برهانی، تجریدی، تجربی و کلامی و فلسفی است. تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی، کمال و اوصاف و ارزاق مورد نیاز انسان است تا او را به هدایت تشریعی برساند. از دیدگاه ایشان ربوبیت، سوق دادن شیء به سمت کمال آن است و رب کسی است که شان او سوق دادن اشیا به سوی کمال و تربیت آنها باشد و این صفت به صورتی ثابت در او باشد. مفهوم تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی به تزکیه نفس و تهذیب روح است و این غرض همواره با پرورش و اصلاح عقل همراه است. در این راستا یافته های پژوهش دلالت دارد که استاد، تربیت عقلانی را پرورش قوه تفکر انسان برای انتقال از حیات معمول به حیات الهی می داند. تربیت عقلانی، علم و عمل انسان را عقال می¬بندد و با بستن پای هوی و هوس، شئون ادراکی و تحریکی انسان را تعدیل می¬کند. در پایان پس از گردآوری اطلاعات و با بررسی آثار جوادی آملی به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل آنها به روش تحلیل محتوا به این نتایج دست یافته ایم که عبارت است از: رسیدن به حیات الهی، دوری از تعصب کورکورانه، وحدت درونی، هدایت عملی و سلوک به کوی حق.
    کلیدواژگان: کارکردهای تربیت عقلانی، تربیت، عقل، تربیت عقلانی، آیت الله جوادی آملی
  • حسن بختیاری، مجیدی سعید صفحات 55-76
    هدف این تحقیق، تعیین میزان اثر بخشی دوره¬های تربیت و تعالی در قرارگاه بازسازی و مهندسی خاتم الانبیا است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از نظر روش گردآوری داده¬ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را کارکنان قرارگاه مرکزی و یگانهای تابع تشکیل داده¬اند که حداقل چهار ماه از شرکت آنان در این دوره¬ها گذشته بود. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 210 نفر تعیین شد. روش نمونه¬گیری مورد استفاده، طبقه¬ای تصادفی بوده است و برای گردآوری داده¬های تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. با مراجعه مستقیم به افراد نمونه، پرسشنامه بین آنان توزیع و تکمیل شد. برای تجزیه و تحلیل داده¬ها از شاخصهای مرکزی و پراکندگی و آزمونهای آماری کولموگروف، فریدمن و آزمون t استفاده شد. نتایج نشان داد اهداف دوره¬های تربیت و تعالی قرارگاه در همه ابعاد مربوط بیش از 82 درصد محقق شده است. بیشترین میزان تحقق اهداف به ترتیب به احساس تغییر روحیه فراگیران با 2/84 درصد، بهبود وضعیت معنوی با 83/8 درصد، بصیرت با 82/4 و وضعیت انجام کار با 82 درصد مربوط بوده است.
    کلیدواژگان: اثربخشی، تربیت، تعالی معنوی، کارکنان
  • مریم برهمن صفحات 77-104
    هدف این پژوهش بررسی و نقد اهداف تربیت فرهنگی بوردیو بر اساس دیدگاه های امام خمینی (ره) است. روش این پژوهش تحلیلی و استنتاجی است. بر اساس یافته¬های پژوهش، مفاهیم عمده اندیشه بوردیو شامل عادت واره، خشونت نمادین، ذائقه، میدان، سرمایه و مفاهیم توحیدمحوری، حق محوری و فطرت با اتکا به مبانی انسان شناسی و هستی¬شناسی امام در تبیین تربیت فرهنگی لحاظ شده است. نتایج نشان داد که اهداف تربیت فرهنگی در دیدگاه بوردیو بر رویکرد انسان مدارانه و موقعیتی متکی و در دیدگاه امام نشات گرفته از حق¬مداری و غایت گرایی است. بوردیو ذیل هدف سلطه¬زدایی بر نقد روابط سلطه بین نظام آموزشی و جامعه، بر بعد اجتماعی و کاهش نابرابری های طبقاتی تاکید می¬کند در حالی که امام روابط سلطه جامعه و نظام کشورهای سلطه¬گر را نقد، و بر بعد اجتماعی (جامعه توحید محور) و بعد فردی (تزکیه) و کاهش نابرابری های طبقاتی تاکید می¬کند. در هدف آگاهی بخشی، نگاهی سلبی به جامعه، ابزار کشف روابط پنهان، تهدید دولتمردان و پرورش افراد منتقد مدنظر بوردیو است؛ ولی امام در هدف آگاهی بخشی، نگاه ایجابی به جامعه، ابزار رشد، تقویت و تثبیت حکومت، یاری رساندن به دولتمردان، ویژگی اقتدار و پرورش افراد با بصیرت را مطرح می¬کند. احترام به تنوع فرهنگی هدف مشترک دو دیدگاه است که از دیدگاه امام در پرتو تحقق اهداف الهی پذیرفتنی است.
    کلیدواژگان: تربیت فرهنگی، اهداف، بوردیو، امام خمینی(ره)
  • اعظم طاهرخانی، سوسن کشاورز، برخورداری رمضان صفحات 105-143
    این پژوهش به بررسی ماهیت و ضرورت مرگ از دیدگاه قرآن کریم و بررسی تجربه زیسته معلمان درباره مرگ پرداخته ¬است. هدف این پژوهش، مقایسه این دو دیدگاه در جایگاه نظر و عمل و استخراج اصول و روش های تربیتی برای سبک¬ زندگی ¬است. بدین منظور از طرفی با استفاده از روش تحلیل¬ مفهوم، ماهیت و ضرورت مرگ از دیدگاه¬ قرآن کریم استخراج شده و سپس با تکیه بر روش استنتاجی، اصول و روش های برآمده از تحلیل آیات ¬قرآن در دسته¬بندی هایی ارائه ¬شده است. از آنجا که در پژوهش¬ به مرگ و سبک ¬زندگی از دریچه¬ نگرشی پرداخته شده است، اصول و روش های تربیتی در سه نوع نگرش مورد استنتاج قرار ¬گرفته¬ که عبارت است از نگرش ¬به هستی، نگرش به خود و نگرش به دیگران. از سویی دیگر، معلمانی که دارای سبک زندگی اسلامی بوده¬اند بر مبنای روش پدیدارشناسی، مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته قرار گرفته¬اند. سپس تفاوتها و شباهتهای این دو دیدگاه با استفاده از روش مقایسه تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته¬های این پژوهش، تعدادی از اصول تربیتی برگرفته از آیات قرآن در ادراکات معلمان قابل دریافت¬ بوده و تعدادی دیگر نیز از ادراکات معلمان دارای سبک زندگی اسلامی دریافت نشده و یا با مشکلاتی روبه¬رو بوده است. در نتیجه بین فلسفه مرگ از دیدگاه قرآن و تجربه زیسته معلمانی که دارای سبک زندگی اسلامی بوده اند، شباهتهای بسیاری وجود ¬داشته است؛ اما به نظر می¬رسد بسیاری از تشابهات در محدوده نظر همراه با تردید¬های بسیار¬ بوده و به مرحله یقین نرسیده ¬است.
    کلیدواژگان: فلسفه مرگ و دلالتهای تربیتی آن، سبک زندگی از دیدگاه قرآن، جربه زیسته معلمان
  • فاطمه عابدی صفحات 145-169
    پژوهش با هدف واکاوی عوامل موثر بر تحقق پذیری تربیت دینی دانش آموزان در کلان شهر کرج انجام شده که از نظر عمق مطالعه، کاربردی توسعه ای و از لحاظ ماهیت بر رویکرد توصیفی و تحلیلی مبتنی است. روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی (کیفی کمی) ، و گردآوری اطلاعات و داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند و پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، سه گروه معلمان، مدیران و مربیان پرورشی، و دانش آموزان دوره دوم متوسطه بودند. روش نمونه گیری در مرحله کیفی هدفمند و در مرحله کمی، تصادفی خوشه ایبوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در مرحله کیفی، از تحلیل محتوای توصیفی و در مرحله کمی از آزمون تحلیل عامل اکتشافی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. با تکیه بر روش تحلیل عاملی، هشت عامل از 33 شاخص مورد مطالعه در بخش کیفی، مشخص شد که همگی دارای مقادیر ویژه بیش از یک است و در مجموع 59/62 درصد از واریانس را تبیین می کند. هم-چنین نتایج نشانگر این است که مولفه های ویژگی های کتاب درسی با ضریب همبستگی 87/0، ویژگی های معلم 82/0، امور تربیتی در مدارس 75/0، به کارگیری مناسب رسانه ها و فضای مجازی 82/0، عوامل برانگیزاننده 65/0، کارکرد مدیر 74/0 و آموزشهای بنیادی با ضریب همبستگی 77/0، موثرترین و تاثیرگذارترین عوامل در تحقق پذیری تربیت دینی دانش آموزان در کلانشهر کرج از دیدگاه معلمان، مدیران، مربیان پرورشی و دانش آموزان است.
    کلیدواژگان: تربیت دینی، روش ترکیبی، دانش آموزان، تحلیل عاملی