فهرست مطالب

فقه و تاریخ تمدن - سال سیزدهم شماره 50 (زمستان 1395)

فصلنامه فقه و تاریخ تمدن
سال سیزدهم شماره 50 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/26
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مبانی فقهی اصل 152 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
    صفحات 11-21
    قانون اساسی عالی ترین سندی است که بیان کننده ی جایگاه، حدود و مراتب فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هر نظام و کشور است و اجرای صحیح اصول این سند، شخصیت حقیقی و حقوقی آن را مشخص می نماید.
    فصل دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با سیاست خارجی است. نفی سلطه جویی و نفی سلطه پذیری، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر، و روابط صلح آمیز با دول غیر محارب، بخش های محتوایی اصل 152 از این فصل است که با بهره گیری از آیات کریمه قرآن و روایات معصومین (ع) و بیانات برخی از مفسرین و فقهاء عظام، تبیین می گردد.
    مبانی فقهی اصول قانون اساسی، مستنبط از کتاب خدا و سنت معصومین (علیهم السلام) است که احکام مستخرج از هر کدام از این دو ثقل عظیم، مستظهر به عقل و اجماع نیز مباشد. هدف از پرداختن به فصل سیاست خارجی،تبیین رسالت خطیر کارگزاران سیاست خارجی و مرتبطین آنان، تحکیم اعتقاد به این اصول مقدس، ایجاد احساس تعهد بیشتر ودرک فرصت گرانبهایی است که برای صدور شایسته و بایسته انقلاب اسلامی در اختیار آنان قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: قانون اساسی، فقه، اصل 152، نفی سلطه
  • فعالیت های بانوان موسیقی دان عصرعباسی درسرزمین های خلافت شرقی
    صفحات 22-37
    با ظهور اسلام و ایجاد اولین حکومت اسلامی درشبه جزیره ی عربستان، جهان شاهدتحولات بنیادین دراین منطقه گردید که این تغییرات درعرصه های هنری وفرهنگی نیزچهره ی خود را نمایان نمود. درنتیجه؛ جایگاه موسیقی وموسیقی دانان تحت شعاع اوضاع سیاسی قرارگرفت. بطوری که فعالیت خوانندگان ونوازندگان تا اواسط قرن اول هجری قمری محدودگردید، لیکن این وضعیت چندان ادامه نیافت و در دوره ی حکومت امویان موسیقی دانان آشکارا درسطح جامعه به اجرای برنامه های هنری می پرداختند.
    درعصرعباسی، با توجه به اوضاع وشرایط مناسب سیاسی، توجه به موسیقی بیشترگردید ومضافا اینکه دراین میان موسیقی دانان که اکثریت آنان ازموالی و ازسرزمین های تحت سلطه ی خلافت شرقی بودند، درجامعه پدیدارشدند که دراین میان زنان موسیقی دان نقش به سزایی داشتند ودرتعالی این هنرکوشیدند.
    این تحقیق وپژوهش که با هدف بررسی «فعالیت های بانوان موسیقی دان عصرعباسی در سرزمین های خلافت شرقی» و براساس اسناد کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته، به این سئوال پاسخ داده می شود که آیا بانوان موسیقی دانی درعصرعباسی درسرزمین های خلافت شرقی حضورداشته اند؟ودرتعالی این هنرچه افرادی فعالیت ونقش آفرینی کرده اند؟ ودرنهایت؛ نتیجه حاصل گردیدکه بانوان موسیقی دان دراین منطقه ی جغرافیای ازجهان اسلام حضوری فعال داشته؛ ودرهنرموسیقی دوره ی عباسی تاثیرگذاربوده اند.
    کلیدواژگان: موسیقی، بانوان موسیقی دان، عباسیان، خلافت شرقی، تمدن اسلامی
  • پیشینه صندوق ها و صندوق پوش های مرقد امام رضا(ع)
    صفحات 37-68
    صندوق ها، محفظه هایی هستند که از چوب، سنگ و بعضا از کاشی ساخته شده و جهت تکریم و بزرگداشت مقام و منزلت پیشوایان دینی، مشاهیر و سلاطین به روی مقبره ایشان نصب می گردد. در طول تاریخ به سبب علاقه مردم به خاندان پیامبر (ص) چهار نمونه از این نمادهای مذهبی و هنری بر مرقد امام رضا (ع) نصب شده است. پژوهش حاضر بر آن است به روش توصیفی تحلیلی این نمود های تمدن ایرانی، اسلامی را با تکیه بر منابع دست اول تاریخی مورد بررسی و مداقه قرار داده و قدمت، ویژگی و سرنوشت هریک از آن ها را در طی ادوار مختلف بیان نماید. شناخت بانیان و واقفان ساخت صندوق ها، بررسی موقوفات و معرفی صندوق پوش ها از دیگر موضوعات در این نوشتار است.
    کلیدواژگان: صندوق، مرقد امام رضا(ع)، صندوق پوش، واقفان، موقوفات
  • بررسی و تحلیل ماهیت فقهی - حقوقی پیام های نوروزی مقام معظم رهبری
    صفحات 68-85
    صدور پیام و سیاستگذاری از سوی روسای کشورها، امری متداول در نظام های حقوقی دنیا می باشد که بعنوان خط مشی برنامه ریزی در جهت تحقق اهداف مورد نظر، استفاده می شود. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز مقام معظم رهبری بعنوان رئیس حکومت، در ابتدای هر سال اقدام به صدور پیام های نوروزی می کنند. براین اساس، مقاله حاضر با هدف بررسی و تحلیل ماهیت فقهی – حقوقی پیام های نوروزی مقام معظم رهبری پس از تبیین دو مفهوم حکم حکومتی و سیاست های کلی نظام (هدف) در صدد پاسخ به این سوال است که " پیام های نوروزی مقام معظم رهبری دارای چه ماهیت فقهی-حقوقی می باشد؟"با توجه به آنچه که در این پژوهش گذشت میتوان گفت:پیام های نوروزی مقام معظم رهبری با داشتن ماهیت فقهی و حقوقی به مثابه سیاست های کلی نظام (موضوع بند1اصل110 قانون اساسی) بوده و بایستی در قانونگذاری، مقررات گذاری، تصمیمات و عملکرد مسئولین و مردم لحاظ گردد و عدم رعایت مفاد و محتوای این پیام ها دارای تبعات قانونی و شرعی می باشد.
    کلیدواژگان: پیام های نوروزی مقام معظم رهبری، حکم حکومتی، احکام اولیه، احکام ثانویه، سیاست های کلی نظام
  • تبیین واقعه وتاریخ غدیر ونقش آن درتربیت و تکامل انسان
    صفحات 86-106
    اولین انسانی که بر زمین هبوط کرد، حضرت آدم علیه السلام ولی و جانشین خدا بر روی زمین بود؛ پیامبران سیرکمالی داشتند و با توجه به نیاز بشر و بالا رفتن قدرت تفکر و تعقل، پیامبر کاملتری فرستاده می شد. تا در آخرالزمان که عقل بشر به اوج خودش رسید و بالاترین پیامبر به عنوان خاتم الانبیاء (ص) برای بشر فرستاده شد. لذا ما این سیر کمالی را در تاریخ ولایت مشاهده می کنیم، غدیر غایت تداوم ولایت از آدم علیه السلام تا خاتم (ص) ، بلکه تکمله آن است. مادر این کار پژوهشی به روش کتابخانه ای، اسنادی ،توصیفی و تحلیلی، ضمن تعریف مفاهیم اولیه و بررسی تاریخی غدیر، نقش و جایگاه غدیر را در تکامل انسان بررسی کرده و بازتاب این نوشتار که یک کار پژوهشی کاربردی است، تحلیل این مسئله است که هدف خلقت، رساندن انسان ها به کمال و سعادت حقیقی است؛ و رسیدن به کمال نهایی ، تنها از طریق ولایت امکان پذیراست. لذا، پذیرش ولایت بدین نحو لازمه صعود انسان به کمال بی نهایت است و اگر در مراحل پایین در پذیرش ولایت، پای انسان لنگ بزند، نخواهد توانست به مراحل بالا اوج بگیرد. ولایت پذیری های مراحل نخست (مانند احکام) مانوری برای رفع منیت و پذیرش ولایت حقیقی خداوند است و بهانه ای برای ایجاد ولایت پذیری محض می باشد.
    کلیدواژگان: ولایت، کمال، مباحث تاریخی، غدیر، ولی فقیه، تولی، امامت
  • بررسی احکام اقرار در حق الله و حق الناس و تفاوت های آن
    صفحات 107-125
    اقرار عبارت از اخبار جازم شخص یا قائم مقام او به حقی سابق برای دیگری بر ضرر خود یا نفی حقی از خود است. یکی از راه های قانونی اثبات دعوا، اقرار است، ولی احکام اقرار در حق الناس با حق الله متفاوت است؛ از جمله، اختلاف در قبول و عدم قبول، رجوع از اقرار، اختلاف از حیث دفعات اقرار، مخیر بودن امام در اقامه ی حد و عفو، اختلاف در اختیار و عدم آن در تشویق رجوع از اقرار برای قاضی و...، که در این مقاله ضمن ذکر این تفاوت ها به توضیح مفصل آن ها بر پایه دیدگاه های فقی هان پرداخته شده است، برای نمونه در حق الناس رجوع از اقرار پذیرفته نمی شود، اداء حق الناس واجب است و اگر منوط به اقرار باشد در نتیجه اقرار به حق الناس واجب است، توبه جایگاهی در برداشتن آثار اقرار ندارد و سبب سقوط اقرار نمی شود، بلکه صحت توبه از لحاظ حکم تکلیفی، منوط به پرداخت حق الناس است، تعدد اقرار شرط نمی باشد و قاضی حق ندارد مقر را به رجوع از اقرار تشویق کند؛ ولی در حق الله شرایط کاملا بر عکس این می باشد. روش انجام این تحقیق توصیفی- تحلیلی است،که ضمن توصیف کافی از اقرار، به تحلیل و بررسی وجوه تمایز آن در حق الناس با حق الله پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: اقرار، حق، حکم، حق الناس، حق الله، آثار اقرار