فهرست مطالب

پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی - سال هفتم شماره 1 (پیاپی 13، بهار و تابستان 1397)

پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی
سال هفتم شماره 1 (پیاپی 13، بهار و تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/09/17
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدحسن بیگی *، مهدی جیریایی صفحات 1-20
    انقلاب مشروطیت و ورود افکار و آراء جدید به ایران، تحولات سیاسی - اجتماعی فراوانی به دنبال داشت. گروه های مختلف جامعه مانند تجار بنا به دلایلی چون ارتباط سازمان یافته با بازرگانان داخلی و خارجی و به تبع آنها ارتباط با کشورهای غربی، از افکار و اندیشه های جدید آگاهی بیشتری داشتند. از اینرو در روند انقلاب مشروطه و برپایی مجلس شورای ملی و تاسیس انجمن های ایالتی نقش مهم و تاثیرگذاری مشخصی داشتند. پژوهش حاضر در پی بررسی وضعیت تجار سلطان آباد و نقش آنان در جربان انقلاب مشروطه و شکل دهی به انجمن های ایالتی این شهر است. سوال اصلی آنست که وضعیت فکری تجار سلطان آباد در آستانه پیروزی انقلاب مشروطه به چه صورتی بود و آنان چه نقشی در پیروزی این انقلاب و شکل گیری انجمن های ایالتی این ولایت داشتند؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که تجار به دلیل شرایط شغلی خاص خود و ارتباط با دیگر مناطق ایران و تاجران خارجی با تفکرات آزادی خواهانه آشنائی قابل توجهی داشتند و همین موضوع سبب شد تا فعالیت های مهمی چه در زمینه پیروزی انقلاب مشروطه و چه در شکل دهی انجمن های ایالتی انجام دهند.
    کلیدواژگان: تجار، مشروطه، انجمن های ایالتی، اندیشه های جدید
  • هوشنگ خسروبیگی، زهرا قنبری مله * صفحات 21-35
    بی شک توجه به تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی نقش موثری در شناسایی فضای کالبدی هر شهر دارد. با این وجود گرچه مورخان به دلایل متعدد کمتر به پژوهش در این حوزه پرداخته اند اما با تغییر در نگرش، می توان به اوضاع اجتماعی، اقتصادی، معیشتی و فرهنگ حاکم بر طبقات اجتماعی پی برد.
    هدف این پژوهش بررسی دلایل رونق اقتصادی شاهرود و تاثیر آن بر اوضاع اجتماعی این شهر در زمان روی کارآمدن حکومت قاجار تا سال 1310ق براساس مطالعات تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی است. شاهرود به دلیل موقعیت مهم تجاری و نیز قرار داشتن در مسیر زیارتی از رونق اقتصادی و تجاری ویژه ای برخوردار بود که در نتیجه آن فضای کالبدی شهر نیز تغییر یافت. از همین رو این پژوهش بر آن است تا به شناسایی و بررسی علل و عوامل موثر در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی شاهرود در دوران قاجار تا سال 1310ق بپردازد.
    کلیدواژگان: شاهرود، قاجار، محلات، اقتصاد، جمعیت، راهها
  • محسن رحمتی *، محمد دالوند صفحات 37-54
    دوره رضاشاه دوره جدیدی در ایجاد طرح های عمرانی به منظور نوسازی در ابعاد اجتماعی و اقتصادی در مناطق مختلف کشور، از جمله لرستان بود. یکی از این برنامه های عمرانی در لرستان، احداث قلعه هایی با انگیزه هایی متفاوت بود. فرماندهان ارتش به منظور تسریع در عملیات نظامی و تسلط بر لرستان، قلعه های متعددی را در آن جا احداث یا مرمت نمودند. این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی، قلعه سازی در لرستان و کارکردهای آن در دوره رضاشاه مورد بررسی قرار می دهد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در این دوره قلعه های زیادی در سه گروه نظامی، رعیتی و غیردولتی در مناطق مختلف لرستان مرمت و احداث شدند که کارکردهای متعدد اداری، نظامی، اجتماعی، امنیتی در زمینه نظارت بر فعالیت مخالفان و شورشیان احتمالی، نگهداری مهمات و تجهیزات نظامی، زندانی نمودن مجرمان، تجمع نظامیان، استقرار ادارات دولتی و تخته قاپوی ایلات و عشایر داشتند.
    کلیدواژگان: لرستان، ایلات و عشایر، پهلوی اول، قلاع، قلعه سازی
  • حسین احمدی رهبریان* ، محسن روستایی، حسن زندیه، سید حسن قریشی کرین صفحات 55-70
    سرشماری از جمله مظاهر جنبش ترقی خواهی جهت اصلاح نظام مالیاتی عصر ناصری بود. پژوهش حاضر با استناد به کتابچه "مجموعه ناصری" و مقایسه آن با دیگر منابع روند افزایش و کاهش جمعیت شهری و روستایی و همچنین ساخت جغرافیای جمعیتی محلات مرکزی و رویکرد شغلی و مذهبی اهالی شهر را بر اساس سرشماری مورد توصیف و تحلیل قرار دهد. در این پژوهش نشان داده می شود پس از هجوم مغولان به قم و تخریب آن و درنتیجه کاهش جمعیت این شهر ، در دوره حکومت صفویه و قاجاریه شهر به لحاظ عمرانی مورد توجه قرار گرفت و جمعیت آن افزایش یافت. در دوره حکومت ناصرالدین شاه به فاصله یک دهه، جمعیت شهری 60 درصد افزایش پیدا کرد، اما قحطی سال 1288 ق. جمعیت شهر را 30 درصد کاهش داد. این پژوهش تحولات جمعیت شهر قم در زمان ناصرالدین شاه، وضعیت و علل فراز و نشیب جمعیتی شهری و روستایی این شهر را تحلیل و تبیین می کند.
    کلیدواژگان: قم، جمعیت، سرشماری، محمد تقی ارباب، قحطی
  • علیرضا سلیمان زاده * صفحات 71-94
    در سال 555 میلادی، بومین بر ماوراء سیحون حاکم شد و با ساسانیان روابط مستقیم ÷یدا کرد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی، و با رویکرد تاریخ اقتصادی تلاش دارد تا حقایق اقتصادی مربوط به مناسبات دو دولت را در برهه ای از تاریخ، با استناد به شواهد مختلف و ترکیب دلایل مستدل و تجزیه وتحلیل آن ها ارائه نماید. دستاورد کلی و هدف پژوهش آن است که کامیابی یا ناکامی سیاست های اقتصادی خاقانات ترک و ساسانیان را در برابر هم -که با توجه به متغیرهای گوناگون در نوسان بوده- نشان دهد. نتایج پژوهشی این مقاله، خواننده را قادر خواهد ساخت تا از روند پیشروی فزاینده اقتصادی دولت گوگ ترک در برابر خسرو اول و تاکتیک سیاسی ساسانیان در برابر اهداف اقتصادی نیروی جدید تصویر نسبتا شفافی به دست آورد. مشخص شدن نقش امپراتوری بیزانس در قبال نیات اقتصادی ترکان و تاثیر آن بر روند سیاست های اقتصادی دنیای آن زمان از دیگر نتایج پژوهش کنونی خواهد بود.
    کلیدواژگان: ساسانیان، گوک ترکان، ماوراءالنهر، خسرو اول، ایستمی یبغو، جاده ابریشم
  • محسن لطف آبادی* ، اللهیار خلعتبری، عطالله حسنی صفحات 95-125
    جامعه ایران در قرن هشتم هجری که مصادف با زوال حکومت ایلخانی بود، یکی از دوران های بی ثبات تاریخی خود را پشت سر می گذاشت. در این دوران، همواره حس ناامنی وجود داشت، همه چیز کوتاه مدت بود، جنگ های مداوم رخ می داد، حکومت ها عوض می شد، و در یک کلام میزان ناپایداری ها به اوج خود رسیده بود. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی، مولفه های ناپایداری اجتماعی، در قرن هشتم، از دیدگاه شاعران و چگونگی انعکاس آن در دیوان آنها، مورد بررسی قرار می گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برخی از مولفه ها نظیر ناامنی و خشونت گسترده، برتری یافتن افراد دون پایه، پریشانی احوال مردم، شکایت از اوضاع زمانه و میگساری بیشتر از همه در دیوان شعرای این دوران بازتاب یافته است. مطابق دیوان شعرا، در قرن هشتم مردم به لحاظ روحی و روانی در اضطراب و نگرانی به سر می بردند. به گفته آنها، مردم در این زمانه شاد نبوده و غم همدم شان است. به زعم آنها، در این شرایط، مردم انزوا پیشه کرده و به امید گشایشی در آینده هستند. همچنین، بسامد واژگان منفی و خشونت بار در دیوان آنها بالاست.
    کلیدواژگان: ایران، قرن هشتم هجری قمری، ناپایداری اجتماعی، توده مردم
|
  • hooshang khosrobeigi, zahra ghanbari * Pages 21-35
    Undoubtedly, attention to social history and local history has an effective role in identifying the physical space of each city. In the meantime, despite the numerous sources in the Qajar era, historians have paid less attention to the livelihood and culture of the social classes. This article aims to study the causes and factors of economic prosperity of Shahrood and its impact on the social situation of this city in the first half of Qajar era from the perspective of social and local history studies. The result of the research is the result of collecting information and extracting research data using a descriptive-analytical method and using historical arguments and Indicates that Shahrud had a special economic and commercial prosperity due to its location on the pilgrimage route on the one hand, and on the other hand due to the arrival of Russian goods to this city as the warehouse of the eastern part of Iran, The city's body changes. Therefore, this research seeks to identify and study the causes and factors affecting the economic and social development of Shahrood during the early Qajar period
    Keywords: Shahrud, Qajar, neighborhoods, economy, population, roads
  • mohsen rahmati*, Mohammad Dalvand Pages 37-54
    Pahlavi I period was a new era in the creation of civil reconstruction projects in social and economic dimensions in different areas of the country, especially Lorestan. One of these development plans was the construction of castles with different motives in Lorestan. Army commanders built or restored numerous castles in order to expedite the military operation and domination of Lorestan. By descriptive-analytical methods, this article examines the construction of castles and its functions during the Pahlavi I period in Lorestan. The results of the research show that during this period, many castles were built or were restored in different areas of Lorestan in three groups of military, economic and nongovernmental. These Castles had numerous functions as administrative, military, social and security. These functions were used to monitor the activities of potential opponents and insurgents, the maintenance of ammunition and military equipment, the imprisonment of criminals, the gathering of troops, the deployment of government departments and forbidding the migration of tribes.
    Keywords: Lorestan, Tribes, Pahlavi I, Castles, The construction of castles, Security
  • Alireza Soleymanzadeh * Pages 71-94
    Since 545 AD, there has been evidence of the Turkic Khaganat's political-economic contacts with the Sassanid government. Bumin Khagan (551–552), before acceding to the Turkic Khaganate throne, had contacted the Sassanid Empire. From the 555 AD, after the sovrenity of khagante over area beyond the Syr Darya, Khaqanate was neighbors to the Sasanians, and the political- economic contacts between the two governments began from that time on. Economic issues increased the level of such contacts. In any case, this research, using the historical research method, referring to various evidences, including Roman sources, attempts to show the facts of the relations between the Sassanid and Khaganat governments during one of the famous Iranian kings. The research results from this article will enable the reader to gain a fairly clear picture of the economic-political relations of the Sassanid and Göktürk states during the Khosrow-I era. Determining the role of the Byzantine Empire in relation to the economic intentions of the Turks and Sassanid kings and its impact on the economic trends of the world at that time will be current research conclusion.
    Keywords: Sassanian, G?ktürk Khaganate, Khosrow I, Istemi Yabgu, Silk Road
  • mohsen lotfabadi*, Allahyar Khal&rsquo, atbari, taollah Hassani Pages 95-125
    The Iranian community in the 14th century, which coincided with the collapse of the Ilkhanid dynasty, was experiencing one of its instable historical periods.In these periods, there was always a sense of insecurity, everything was short-lived, there were ongoing wars, governments were shifting, and hence, instability had reached its peak. By a descriptive-analytic method, this research tries to examine components of social instability and its reflects in words of poems of this periods. We conclude that some components like insecurity and broad violence, prioritization of low-ranked people, disorder of people’s feeling, complaint about circumstances and drinking was reflected more in poets of those periods. According to works of poems, peoples lived in anxiety and distress in the periods. In their words, peoples was not happy but lived with sadness. Therefore, people isolated and was hoped to have better life in future. Negative words are more in works of poems.
    Keywords: Iran, 14th century, social instability, populace