نشریه دانش حسابرسی
سال هجدهم شماره 3 (پیاپی 72، پاییز 1397)

حسابرسان هم درباره استفاده درست و به جای تهیه کنندگان گزارش های مالی از استانداردهای حسابداری و هم در مورد چگونگی انجام کار حسابرسی باید پیوسته از قضاوت حرفه ای خود استفاده کنند. دستیابی به افزایش کیفیت قضاوت حرفه ای حسابرسان، مستلزم شناسایی عوامل موثر بر قضاوت حرفه ای است. ذهنیت فلسفی نوعی منش فکری است که سبب بهبود قضاوت های ارزشی در افراد می گردد و به حسابرسان دانش و بینشی می دهد که بتوانند در برخورد با مسائل، آن ها را به طور صحیح حل نموده. فرد دارای ذهن فلسفی خصوصیاتی را نشان می دهد که ممکن است در سه بعد مرتبط، یعنی جامعیت، تعمق و انعطاف پذیری گروه بندی شوند. هدف این تحقیق بررسی رابطه ی بین ابعاد ذهنیت فلسفی و قضاوت حرفه ای حسابرسان مستقل در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می باشد. روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. در این پژوهش از نسل دوم روش های الگو یابی معادلات ساختاری روش کمترین مجذورات جزئی PLS با استفاده از نرم افزار Smart PLS برای بررسی اعتبار سازه ها و همچنین آزمون فرضیه های پژوهش استفاده گردید. جامعه آماری این پژوهش شامل 119 نفر از کلیه شرکا، مدیران و سرپرستان موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می باشد. اندازه گیری ابعاد ذهنیت فلسفی با استفاده از پرسشنامه اسمیت و همکاران صورت گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، بین سه بعد ذهنیت فلسفی و قضاوت حرفه ای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما بیشترین تاثیر مربوط به بعد تعمق می باشد که به نظر می رسد موسسات حسابرسی باید توجه و دقت خود را بر امور اساسی و مهم قرار داده و از جنبه های ظاهری و آشکار مسائل مالی به وجود آمده، فراتر می روند.

کیفیت کنترل های داخلی تاثیر مثبتی بر تصمیم گیری های مدیریت دارد، زیرا آن از طریق فراهم سازی اطلاعات به موقع از وضعیت مالی شرکت و حذف موانع بین چرخه های حسابداری، تصمیم گیری مدیران را بهبود می بخشد. کیفیت کنترل های داخلی می تواند کیفیت تصمیم های مرتبط با مالیات را افزایش داده و با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، هماهنگی اطلاعات را بین واحد های تجاری مختلف بهبود دهد و در نهایت باعث کارآمدی برنامه های مالیاتی شرکت شده و به شرکت در راستای حداقل سازی مالیات کمک کند. هدف اصلی این تحقیق، بررسی تاثیر کیفیت کنترلهای داخلی بر حداقل سازی مالیات در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. برای سنجش کیفیت کنترلهای داخلی از سه معیار نوع اظهار نظر حسابرسان، عدم تجدید ارائه صورت های مالی و گزارش حسابرس مبنی بر وجود یک ضعف با اهمیت در ساختار کنترل داخلی بهره گرفته شد که در نهایت به کمک تکنیک تحلیل سلسله مراتبی و تعیین ضرایب اهمیت این سه معیار، یک شاخص برای اندازهگیری کیفیت کنترلهای داخلی ارائه گردید. برای اندازه گیری حداقل سازی مالیاتی نیز از مکمل نرخ موثر مالیاتی استفاده شد. برای آزمون فرضیه های تحقیق از داده های 241 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 8831 الی 4931 و الگوی رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردیده است. نتایج حاصل از بررسی داده ها حاکی از آن است که کنترل های داخلی با کیفیت تر با حداقل سازی مالیاتی بالاتری همراه بوده اند. یافته های پژوهش نشان داد که شرکت های با کنترلهای داخلی با کیفیت تر با ریسک مالیاتی کمتری مواجه بوده اند.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر شهرت حسابرس بر شدت و پیامدهای منفی تجدید ارائه صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در همین راستا 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1385 لغایت 1392 مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور سنجش شهرت حسابرس صورت های مالی، از رتبه بندی جامعه حسابداران رسمی و به منظور سنجش پیامدهای منفی تجدید ارائه صورت های مالی از شاخص ارزش شرکت استفاده شده و در راستای کنترل تاثیر سایر عوامل بر پیامدهای منفی تجدید ارائه صورت های مالی از متغیرهای کنترلی سودآوری، نقدینگی، اهرم مالی و نوع حسابرس استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل آماری داده ها و آزمون فرضیه های اول و دوم از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استفاده شده و با توجه به اینکه در فرضیه سوم این پژوهش متغیر وابسته پیوسته نبوده و فقط یکی از دو ارزش صفر و یک را دارا است، برای آزمون فرضیه سوم از مدل رگرسیون دوگانه لجستیک استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش بیانگر این است که شهرت حسابرس باعث کاهش تعداد، شدت و پیامدهای منفی تجدید ارائه صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نمی شود.

از منابع مهم در تصمیم گیری سرمایه گذاران، استفاده از داده های صورت های مالی حسابرسی شده است. تغییرات در این اطلاعات و احتمال وجود مصادیق گزارشگری متقلبانه می تواند بر تصمیم گیری اثرگذار باشد. لذا این پژوهش تاثیر آنتروپی نسبت های نقدینگی و اهرمی بر شناسایی شرکت های مشکوک به تقلب در گزارشگری مالی بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار داده است. آنتروپی، بی نظمی (آشفتگی) یا عدم قطعیت یک سیستم را بیان می کند. آنتروپی در نظریه اطلاعات معیاری عددی از میزان اطلاعات یا میزان تصادفی بودن یک متغیر تصادفی است. بدین منظور، تغییرات اقلام نسبت های نقدینگی و اهرمی براساس فرمول آنتروپی اندازه گیری شده و سپس اثر این تغییرات بر احتمال گزارشگری متقلبانه بررسی شده است. اطلاعات مورد بررسی مربوط به 101 شرکت بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1384 الی 1395 بوده است. پژوهش به بررسی تاثیر آنتروپی نسبت های نقدینگی و اهرمی بر شناسایی شرکت های مشکوک به تقلب در گزارشگری مالی پرداخته و نتایج بیانگر معناداری مدل های مورد آزمون بودند. و در دو فرضیه مورد آزمون آنتروپی نسبت های کل بدهی، وجوه عملیاتی به بدهی معنادار بوده و سایر متغیرهای مورد آزمون در فرضیه ها رد شدند.

تاثیر رویه ها و سیاست های افشای اطلاعات بر هزینه سرمایه مالکانه و رفاه سرمایه گذاران، یکی از مسایل مهمی است که همواره در کانون توجه قرار دارد. یکی از این سیاست ها، افشای اختیاری اطلاعات است که از عوامل مختلفی نظیر ساختار مالکیت، نظام قانون گذاری و اقتصادی تاثیر می پذیرد. نظر به متفاوت بودن ساختار مالکیت در کشورهای مختلف، هدف این تحقیق بررسی تاثیر ساختار مالکیت بر رابطه افشای اختیاری و هزینه سرمایه مالکانه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این راستا تعداد 610 مشاهده سال شرکت از بین شرکت های پذیرفته شده در این بورس طی سال های 1389 تا 1393، از طریق شیوه حذف نظام مند به عنوان نمونه اتخاب گردید و داده های آنها از منابعی نظیر کدال، بانک مرکزی، سازمان بورس، نرم افزار تی اس ای کلاینت و مرکز آمار ایران گردآوری شد. پس از گردآوری داده ها فرضیه های تحقیق با استفاده از هفت مدل رگرسیونی مورد آزمون قرار گرفت. شواهد حاصله ضمن تایید وجود رابطه معنی دار متغیرهای افشای اختیاری، پراکندگی مالکیت، مالکیت مدیریتی و مالکیت دولتی با هزینه سرمایه مالکانه، نشان داد که ویژگی های ساختار مالکیت رابطه معکوس بین افشای اختیاری و هزینه سرمایه مالکانه را متاثر می سازد. به طوری که افزایش پراکندگی مالکیت و مالکیت مدیریتی، موجب تشدید و افزایش مالکیت دولتی، موجب تضعیف رابطه یادشده می شوند.

اغلب صاحب نظران علوم سیاسی، مدیریت، حقوق، اقتصاد و… بر این عقیده هستند که دولت کارآمد مهم ترین ابزار توسعه اقتصادی و اجتماعی و… است، همچنین؛ کارآمدی دولت خود نیازمند بکارگیری مولفه هایی از قبیل حاکمیت قانون، آزادی اطلاعات، شفافیت، مقررات گذاری، پاسخگویی و… است؛ از سوی دیگر دستگاه های اجرایی به دلیل توانایی و برخورداری از منابع و دستیابی به اطلاعات، امکان ارتکاب تخلف یا جرم و سوءاستفاده از موقعیت را دارا هستند که از عوامل موثر در ناکارآمدی دولت می باشد. لذا حاکمیت نظارت در ابعاد گوناگون بویژه مالی، امری ضروری تلقی می گردد. نکته مهم در این خصوص عبارتست از اینکه ضعف نظارت، منجر به ناکارآمدی و ضعف دولت می گردد و خود هم معلول ناکارآمدی دولت می باشد؛ به عبارتی کارآمدی دولت و نظارت کارآ، رابطه ای دوسویه دارند؛ یعنی، اگر دولت، کارآمد باشد منجر به نظارت کارآ خواهد شد و بالعکس؛ نتیجه نظارت کارآ تحقق دولت کارآمد می باشد که با تحقق هر یک از آنها کاهش تخلفات مالی در دستگاه های اداری و دولتی منتج می شود.

هدف از تحقیق حاضر تعیین بررسی اثر ساختار هیات مدیره بر انتخاب حسابرسان با کیفیت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این تحقیق از اطلاعات مالی 133 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی بازه زمانی1390 تا 1395 استفاده شده است و برای انجام این تحقیق از روش رگرسیون لاجیت استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اندازه هیات مدیره و استقلال هیات مدیره اثر مثبت و معناداری بر انتخاب حسابرسان متخصص در صنعت دارد، اما دوگانگی وظایف مدیر عامل اثر معناداری بر انتخاب حسابرسان متخصص در صنعت ندارد. همچنین نتایج نشان داد که اندازه هیات مدیره و استقلال هیات مدیره اثر مثبت و معناداری بر انتخاب حسابرسان بزرگ دارد، اما دوگانگی وظایف مدیر عامل اثر معناداری بر انتخاب حسابرسان بزرگ ندارد.

حسابرسان، به دلیل تضاد منافعی که بین مدیران و سرمایه گذاران وجود دارد، با طیف وسیعی از نیازها و انتظارات روبرو هستند که برآورده کردن این انتظارات در محیط کار صاحبکاران، موجب ایجاد فشار و استرس در کارحسابرسی می گردد و ممکن است روی کیفیت حسابرسی تاثیر بسزایی داشته باشد. بنابراین هرچه قدر کیفیت حسابرسی بالاتر باشد مشخصا استرس شغلی ازطریق فعالیت های واقعی نیز کاهش می یابد و انتظار می رود حسابرسی با کیفیت بالاتر را افزایش دهد. لذا هدف این پژوهش، بررسی تاثیر استرس کار حسابرس بر کیفیت حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بدین منظور، نمونه ای مشتمل بر 170 شرکت طی سال های 1388 الی 1394 به روش نمونه گیری حذف سیستماتیک انتخاب گردید. روش تحقیق کتابخانه ای و همبستگی می باشد. در این پژوهش، برای اندازه گیری کیفیت حسابرسی از قدرمطلق اقلام تعهدی اختیاری بر اساس مدل مدل جونز تعدیل شده (1995) و برای اندازه گیری استرس کار حسابرس از مدل یان و اکس (2016) استفاده شده است. تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه ها به کمک رگرسیون روش حداقل مربعات تعمیم یافته (EGLS) و حداقل مربعات معمولی (OLS) با رویکرد داده های تلفیقی و در سطوح معناداری %5 انجام شده اند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بین استرس کار حسابرس و کیفیت حسابرسی، رابطه منفی و معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، چنانچه استرس کار حسابرس افزایش یابد، میزان اقلام تعهدی اختیاری نیز افزایش می یابد، در نتیجه منجر به کاهش کیفیت حسابرسی می گردد. همچنین نتایج نشان داد که این رابطه منفی در کار حسابرسی اولیه، بیشتر می باشد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تجزیه و تحلیل روابط علی ابعاد و شاخص های برون سپاری فرآیند حسابرسی داخلی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شد. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل اساتید دانشگاهی حرفه حسابداری و خبرگان حسابرسی داخلی است. در این تحقیق با استفاده از پیشینه پژوهش و مراجعه به هشت کارشناس حسابرسی داخلی و مصاحبه با آن ها، شش بعد با 36 شاخص در برون سپاری فرآیند حسابرسی داخلی شناسایی شد. سپس با استفاده از 14 پرسشنامه برای تعیین روابط علی این ابعاد، از اساتید دانشگاهی و کارشناسان حسابرسی داخلی نظرخواهی شد. در نهایت، به منظور کاوش شبکه روابط علت و معلولی، تعیین میزان درجه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هریک از بعدها و اولویت بندی شاخص ها از تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی فازی، رویکرد دیمتل فازی و تاپسیس فازی استفاده شد. بنابر نتایج بدست آمده، بعد همسویی راهبردی بااهمیت ترین بعد است. این نتیجه حاکی از آن است که این بعد نیازمند توجه ویژه ای است. همچنین محیط داخلی به عنوان اثرگذارترین بعد شناخته شد لذا محیط داخلی سازمان بر سایر بعدها اثرگذاری بیشتری دارد. شاخص کمبود منابع انسانی از اولویت برتری نسبت به سایر شاخص ها برخوردار است.

هدف از انجام این پژوهش «شناسایی ویژگی های روان شناختی اثرگذار بر مهارت حسابرسان دیوان محاسبات در نهادهای دولتی استان اردبیل، آذربایجان شرقی و استان گیلان» بود. جامعه آماری پژوهش 160 نفر از کارکنان دیوان محاسبات استان اردبیل، آذربایجان شرقی و استان گیلان که در سال 1395 در این اداره مشغول به کار بودند و نمونه آماری با بررسی نظرات 113 نفر به دست آمد که از بین آن ها 103نفر را مردان و 10 نفر را زنان تشکیل می داد و 54 درصد افراد دارای تحصیلات کارشناسی و 38 درصد افراد کارشناسی ارشد و بالاتر بودند و 59 درصد افراد دارای سوابق خدمتی بالاتر از 10 سال و 41 درصد سوابق خدمتی پایین تر از 10 سال بودند. نتایج به دست آمده نشان داد متغیرهای مسئولیت پذیری، ادراکی، مهارت ارتباطی، ساده سازی پیچیدگی ها، اطلاعات مرتبط و غیر مرتبط، استثناها، اطمینان، میزان دانش، به گزینی، سازگاری، خودکاری، خلاقیت، تحمل استرس و ناتوانی در تشریح فرایند تصمیم گیری به عنوان ویژگی های روان شناختی اثرگذار در مهارت حسابرسان می توان تلقی کرد. لذا با آموزش عوامل روانشناختی می توان مهارت های حسابرسان را افزایش داده و از این طریق کیفیت حسابرسی دیوان محاسبات را بالا برد. از بین عوامل مورد بررسی متغیرهای مسئولیت پذیری، مهارت های ادراکی، مهارت ارتباطی، ساده سازی پیچیدگی ها به عنوان عوامل مهم و متغیرهای تحمل استرس و ناتوانی در تشریح فرایند تصمیم گیری به عنوان عوامل غیر مهم می باشند.