پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده
سال ششم شماره 13 (زمستان 1397)

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل آرای آیت الله جوادی آملی درباره ازدیاد جمعیت و سیاست‏گذاری‏ مطلوب جمهوری اسلامی ایران انجام شد. این پژوهش به روش توصیفی اکتشافی و با استفاده از چارچوب نظری دریافت شده از احادیث نبوی صورت گرفت. آیت الله جوادی آملی ضرورت ازدیاد جمعیت را می‏ پذیرد، بر اهمیت ابعاد تربیتی، اخروی و قدسی آن تاکید دارد و دیدگاهی با عنوان «نسل کوثر» را ارائه می ‏دهد. نگاه قدسی و عاطفی به خانواده؛ تعریف انسان به زنده الهی اندیش و نه حیوان ناطق؛ نسبت دادن انسانیت انسان به روح او نه بدنش؛ توجه توامان به نیازهای خانواده و جامعه ذیل مباحث فقهی، اعتقادی، فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی، مدیریتی، فلسفی، آموزه‏های قرآنی و روایی و برآورده کردن آنها از ارکان دیدگاه آیت الله جوادی آملی است. در این دیدگاه توجه به اقتصاد و معیشت مردم و اجرای سیاست‏ های اقتصاد مقاومتی در شکوفایی نسل کوثر ضروری است و فراهم نمودن مقدمات اقتصادی آن بر دولت «واجب کفایی» می‏ باشد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر دین داری، حمایت اجتماعی و تحصیلات بر گرایش به باروری زنان متاهل شهر تهران انجام شد. باروری و گرایش به آن متغیری چندوجهی است که در علوم گوناگون بررسی شده و در پژوهش حاضر از بعد جامعه شناختی به آن پرداخته شده است. این پژوهش براساس داده های پیمایشی بر روی 384 نفر از زنان متاهل 20 تا 44 ساله شهر تهران که به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند، انجام شد. داده های پژوهش با استفاده از مقیاس راهبردهای حل تعارض و شاخص استرس والدگری جمع آوری و به روش ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون و تحلیل مسیر تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد که بین متغیرهای مستقل دین داری، حمایت اجتماعی، تحصیلات با متغیر وابسته گرایش به باروری، رابطه آماری معنادار وجود دارد. همچنین در نتایج رگرسیون مشاهده شد که دین داری و تحصیلات، تغییرات گرایش به باروری را تبیین می کند. در تحلیل مسیر نیز نتایج نشان داد که دین داری به طور مستقیم، حمایت اجتماعی به صورت غیر مستقیم و تحصیلات هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم بر گرایش به باروری تاثیر داشته است.

با ظهور تکنولوژی های پیشرفته در امر باروری و ناباروری، بسیاری از والدین در رسیدن به آرزوی دیرینه خویش که همانا انتخاب جنسیت فرزندان پیش از تولد است نزدیک تر شده اند. استفاده از این فن آوری مدرن، موافقان و مخالفانی دارد؛ انتخاب جنسیت به دلایل پزشکی (برای جلوگیری از انتقال بیماری به نسل بعدی) به طور گسترده ای مورد قبول واقع شده است، ولی این انتخاب به دلایل غیر پزشکی (ترجیح جنسی پدر و مادر)، موضوعی قابل بحث در سیاست اخلاقی و عمومی بسیاری از کشورهاست. روش پژوهش حاضر به شیوه اسنادی انجام شده و از مقالات و متون فارسی و انگلیسی مرتبط با اظهار نظر موافقین و مخالفین انتخاب جنسیت جنین، همچنین از بانک های اطلاعاتی در دوره زمانی 2017- 1996 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که انتخاب جنسیت جنین قبل از بارداری به دلایل غیرپزشکی، نیاز به تجدید نظر و تدوین قوانین موضوعه دارد. این روند به طور خاص برای تعدیل در خانواده و تجربه داشتن فرزند از هر دو جنس قابل پذیرش است، اما نیاز به نظارت دستگاه های اجرایی و سیاستگذار جمعیتی و مشاوره پزشکی به خانواده های متقاضی دارد.

امروزه حقوق بین الملل از رهگذر قطعنامه های غیرالزام آور مجمع عمومی سازمان ملل به «حق مادری»، توجه ویژه نشان داده است. بررسی مفهوم و مصادیق این حق در اسلام نیز در قالب حقوق زنان و مادران، بسیار دقیق تر و با تفصیل بیشتر بررسی شده است، چنانکه در اندیشه های امام سجاد(ع) تجلی ویژه ایی یافته است. پژوهش حاضر از رهگذر تدقیق در اسلام و انگاره های حقوقی بین المللی به ایضاح مفهوم یادشده پرداخته است. بنا بر تقسیم هوفلدی، بیشترین حق مادری از نگاه حقوق بین الملل، حق-آزادی است ولی در اسلام، این حق، حق- مطالبه دانسته می شود و این حق در اسلام به مراتب والاتر است. از نظر گستره زمانی، حقوق بین الملل، حق مادری را به دوره بارداری و عوارض ناشی از آن محدود می داند و حق تربیت فرزند را هم با قیودی برای والدین به رسمیت می شناسد، اما در رهیافت اسلامی که در اندیشه امام سجاد(ع) تبلور ویژه ای یافته است، گستره حق مادری نه تنها محدود به دوره بارداری نیست، بلکه در زمان وفات وی نیز وجود دارد و بر حکومت، همسر، حقوق بین الملل، قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل و فرزندان است که این حق را ادا کنند. بنابراین، حق مادری در اسلام به مراتب کامل تر و مترقیانه تر از آن چیزی است که در حقوق بین الملل آمده است و ضروری است که حقوق بین الملل از گزاره های اسلامی دراین باره بهره جوید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر سبک های حل تعارض و استرس والدگری در زنان متاهل شهر یزد به روش نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان متاهل مراجعه کننده به کلینیک ها و مراکز مشاوره و خانواده شهر یزد بود که تعداد 30 نفر (دو گروه 15 نفره برای آزمایش و کنترل) از آنها به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش پرسش نامه راهبردهای حل تعارض اشتراوس و استرس والدگری بود. داده های پژوهش به روش تحلیل کوواریانس تک متغیری و چندمتغیری تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که اجرای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) باعث کاهش میزان استرس والدگری شرکت کنندگان پژوهش می شود. همچنین یافته ها نشان داد که اجرای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در فرآیند حل تعارض و خرده مقیاس های آن یعنی، خرده مقیاس کلامی، خرده مقیاس کاهش میزان غفلت و خرده مقیاس افزایش میزان گذشت موثر بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش مهارت ارتباطی با رویکرد دینی بر افزایش سلامت روان و عزت نفس زنان سرپرست خانوار بود که به شیوه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان سرپرست خانوار شهر پرند بود که تعداد 60 نفر از آنها به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب و در دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه گمارده شدند. داده های پژوهش قبل و بعد از اجرای مداخله آزمایشی مهارت های ارتباطی با رویکرد دینی و با استفاده از پرسش نامه سلامت روانی گلدبرگ و مقیاس عزت نفس کوپراسمیت جمع آوری شد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس با نرم افزار SPSS10 نشان داد که بین عزت نفس (F=49/35 و P< 0/001)
و سلامت روانی (F=83/72 و P<0/001) گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری وجود دارد. این تفاوت که نشان دهنده تاثیر مثبت آموزش مهارت های ارتباطی با رویکرد دینی در بهبود عزت نفس و سلامت روانی زنان سرپرست خانوار است، در روش های درمانی و پیشگیرانه بهبود سلامت روان این زنان توصیه می شود.