فهرست مطالب
فصلنامه روش شناسی علوم انسانی
پیاپی 97 (زمستان 1397)
- تاریخ انتشار: 1397/12/04
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-13امروزه پژوهشگران اجتماعی، پژوهش خود را معمولا از طریق روش های کمی یا کیفی به انجام می رسانند. روش هایی که در ظاهر از پارادایم های متفاوت فلسفی ریشه گرفته است و اختلافی جدی با هم دارند؛ اما با وجود جدال بی امان طرفداران این روش ها با یکدیگر، روش های کمی و کیفی در برخی نکات، نظیر سلسله مراتبی بودن دانش با یکدیگر وفاق دارند. در این شرایط روش شناسی تعاملات سازنده با رویکردی انتقادی، علیه نظام سلسله مراتبی دانش می شورد و می کوشد تا تحقیق اجتماعی را با تحقق فردی و اجتماعی پیوند دهد. به این ترتیب تغییر و تحول مثبت افراد، در کنار شناخت در دستور کار این روش شناسی قرار می گیرد.
برای رسیدن به این مهم، در روش شناسی تعاملات سازنده، در کنار پژوهشگر، پژوهش شونده نیز با وی در تعامل جدی بوده و نتیجه به دست آمده را به کمیته ای مشورتی برای ارزیابی ارائه می نمایند. افزون براین، در روش شناسی تعاملات سازنده از تکنیک های خاصی برای گردآوری و پردازش اطلاعات استفاده می شود که این نوشتار درصدد بازنمایی آنها می باشدکلیدواژگان: روش شناسی تعاملات سازنده (ccm)، تیم پژوهش چندفرهنگی، کمیته مشورتی، گروه متمرکز ارتباطی، مشاهدات ارتباطی، پاتو -
صفحات 15-37معرفت شناسی فراتجربی در علم اقتصاد با عبور از عقل و حس به عنوان منبع شناخت شکل گرفت و به نقش عقل عرفی در معرفت علمی توجه نمود. این جریان در علم اقتصاد نیز دارای شاخه های مختلف تفسیری، انتقادی و پست مدرن و... است. این مقاله پیشنهاد می کند برای شناخت نسبت اقتصاد اسلامی با این جریان ها از مبانی حکمای اسلامی در این زمینه استفاده شود و اقتصاد اسلامی براساس این مبانی بنا شود. علم شکل گرفته براساس این مبانی از اقسام حکمت عملی خواهد بود.
براین اساس، شناخت یک کنش اقتصادی بر پایه شناخت ادراکات پشتیبان آن حاصل خواهد شد و حکمت عملی اقتصاد اسلامی برای شناخت هر لایه از کنش از منبع شناخت متناسب با آن استفاده می نماید و در نتیجه دارای ابعاد مختلف تفسیری، انتقادی، تبیینی و تجویزی است. با این وجود دارای تفاوت هایی از هرکدام از جریان های فراتجربی است. در حکمت عملی اقتصاد اسلامی تفسیر براساس علم تجربی و انتقاد بر اساس عقل عرفی نیست، در تجویز از عقل قدسی نیز بهره مند می شود و در تبیین از عقل برهانی استفاده می کندکلیدواژگان: معرفت شناسی فراتجربی، جریان تفسیری، انتقادی و پست مدرن، علم اقتصاد اسلامی -
صفحات 39-55با توجه به اهمیت روش شناسی در فلسفه علم و به ویژه در علوم اجتماعی، در این مقاله روش شناسی کارل مارکس یکی از موثرترین عالمان اجتماعی بررسی شده است. روش مارکسیستی امروزه به طورگسترده مورد استفاده پژوهشگران می باشد؛ درحالی که کمتر کسی به این مسئله واقف است. روش مارکس در مطالعه پدیده ها به این صورت است که از واقعیات آفاقی پیچیده آغاز می کند و در سیری نزولی به سوی مفاهیم هرچه بسیط تر پیش می رود. سپس، این مسیر در جهت معکوس طی می شود و از مقولات بسیط به سمت مفاهیم مرکب صعود می کند. این چرخه در هر دو مسیر رفت وبرگشت و در تمامی سطوح انتزاع به صورت دیالکتیکی انجام می شود.
دو عنصر اساسی در روش شناسی مارکس، یکی شرایط تولیدی در هر جامعه و دومی نقش مقولات در جامعه بورژوازی است. مارکس کتاب مستقلی درباره روش خود ننوشته است؛ بنابراین برای فهم روش شناسی وی در این مقاله به بررسی دقیق آثار و استخراج نکات روش شناختی از آنها پرداخته شده است. قراردادن نظریه مارکس تحت عنوان یک نظریه مشخص که در تقسیم بندی های رایج علوم اجتماعی وجود دارد، ممکن نیست. هدف این مقاله به دست دادن نوعی دسته بندی منظم از نظریات مارکس درباره روش شناسی است.کلیدواژگان: فلسفه علم، روش شناسی، کارل مارکس، روش دیالکتیکی، دیالکتیک -
صفحات 57-73آیا علوم اجتماعی/انسانی بدون ابتناء بر نظریهای در باب حکمت عملی امکانپذیر هستند؟ با تحلیلی تاریخی از جریان چگونگی حضور حکمت عملی در اندیشه های فلسفی و علوم انسانی/اجتماعی می توان به این قاعده کلی دست یافت که آنچه امروزه با عنوان علوم انسانی/اجتماعی با آن مواجهیم، نظریه ای از سنخ حکمت عملی است. شکل گیری انواع خاصی از علوم انسانی توسط رویکردهای فلسفی گوناگون در طول تاریخ و در موقعیت های جغرافیایی متعدد نشانگر آن است که نظام های فکری مختلف میتوانند نظام های تربیتی و تدبیری متفاوتی را در جوامع بشری جاری سازند. در این مقاله با نگاهی به آثار اندیشمندانی چون ارسطو، خواجه نصیرالدین طوسی، آگوست کنت، امیل دورکیم، کارل مارکس، ماکس وبر و گادامر در یک فرایند تاریخی نشان خواهیم داد که هر جریان خاصی از علوم انسانی/اجتماعی درواقع نظریه ای در باب حکمت عملی ارائه کرده است. بنیادهای متافیزیکی این نظریه را می توان در تقسیم موجودات مورد مطالعه فلسفه یافت؛ آنجا که موجودات را به دو دسته تقسیم بندی می کنند: موجوداتی که با اراده انسانی پدیده می آیند و موجوداتی که مستقل از اراده انسانی وجود دارند. در این موقعیت، پذیرش ارادهای مستقل از نظام طبیعی برای انسان و عدم پذیرش آن توانسته است حداقل دو جریان عمده در علوم انسانی ایجاد کند که گروهی بر وحدت روش در علوم طبیعی و انسانی و گروهی دیگر بر تمایز روشی در این دو دسته از علوم تاکید کردهاند. در این نوشتار تلاش خواهیم کرد این جریان را در برخی از برجستهترین اندیشمندان حوزه حکمت عملی و علوم انسانی نشان دهیم؛ گرچه چنین کاری را می توان در مورد تمام اندیشمندانی که حوزه مستقلی در حکمت عملی یا علوم انسانی دارند نیز تطبیق کردکلیدواژگان: حکمت عملی، علوم انسانی، علوم اجتماعی، کنش انسانی، اراده، روش شناسی علوم انسانی
-
صفحات 75-99بررسی نقشی که آموزه های اسلامی می توانند در ارائه مفاهیم و گزاره ها و الگوهای نظری به قلمرو علوم اجتماعی داشته باشند و همچنین روش های معتبر دستیابی به این عناصر، دو محور شایان توجه، اما مورد غفلت، در بحث های پردامنه ناظر به جایگاه آموزه های اسلامی در علوم اجتماعی هستند. این مقاله، در پی شناخت ظرفیتی که (راهبرد ترکیبی) تحلیل محتوای کیفی برای استخراج تحلیل های اجتماعی قرآن و تامین روایی بین رشته ای تحلیل ها دارد، کوشیده است اجزا، مراحل و ضوابط اجرای روش (و راهبرد) یاد شده و معیارهای روایی و پایایی آن را، در کنار اقدام ها و تدبیرهایی ترسیم و معرفی کند که در مسیر به کارگیری آن در استخراج دیدگاه ها و تحلیل های اجتماعی قرآن و اعتبار یافتن این دیدگاه ها و تحلیلها در علوم اسلامی و اجتماعی، اتخاذ شده اند. بدین شکل، این مقاله، روش (و راهبرد) یاد شده را، به شکلی کاربردی، به تحقیقات بین رشته ای متن محور در علوم اسلامی و اجتماعی، معرفی می کند. و نوعی دستورالعمل اجرایی را برای پژوهشهایی ارائه می دهد که در این عرصه و، به ویژه، در راستای استخراج دیدگاه های اجتماعی متون مقدس اسلامی، طراحی و اجرا می شوندکلیدواژگان: قرآن، نظریه قرآنی کجروی، (راهبرد ترکیبی-اجزا و مراحل اجرا-روایی و پایایی) تحلیل محتوای کیفی، (اعتبار) تفسیر موضوعی
-
صفحات 101-115دونالد دیویدسون، فیلسوف تحلیلی معاصر، به بررسی شرایط ضروری برای امکان پذیری مفاهمه (تعامل زبانی) از طریق یک زبان طبیعی پرداخته است. او معتقد است به طورکلی تفکر و زبان به طور متقابلی به هم وابسته اند و امکان پذیری یکی بدون دیگری ممکن نخواهد بود. بنابراین، مطابق با دیدگاه او بررسی شرایط استعلایی به منظور امکان پذیری تعامل زبانی اهمیت زیادی دارد؛ زیرا از نظر او بدون امکان پذیری تعامل زبانی اصلا ما نمی توانیم حامل افکار و معنا باشیم.
در این مقاله نخست، توضیحاتی مختصر و مقدماتی درباره چگونگی ورود زبان به مباحث فلسفی و به تبع فلسفه علم ارائه می شود. سپس، نشان داده خواهد شد که فعالیت علمی یک فعالیت جمعی است؛ فعالیتی اجتماعی که بر مبنای مفاهمه و تعبیر قرار دارد و ازاین رو واجد شرایط مدنظر دونالد دیویدسون است. در بخش سوم نیز شکل گیری زبان علم، به عنوان یک فعالیت اجتماعی، که واجد شرایط مدنظر دیویدسون است، در بستر یک زبان طبیعی بررسی خواهد شدکلیدواژگان: زبان علم، فعالیت علمی، مفاهمه، تعبیر، دونالد دیویدسون، زبان طبیعی، تعبیر بومی
-
Pages 1-13Today, social researches are conducted utilizing quantitative or qualitative methods stem from different philosophical paradigms and have serious differences. In spite of the serious controversies between fans of quantitative and qualitative methods, these methods have some common points such as the hierarchy of knowledge. Both of them believe that the recognition of the social world, which is the goal of the humanities, is the scientific authority of the researchers. In contrast, Critical Communicative Methodology (CCM) contrasts the hierarchical system of knowledge and tries to link the social research with individual and social comprehension holding a critical approach. To reach this aim, in studies which are done using CCM, participants involve in a serious communication with researcher and findings are evaluated by an advisory committee. Furthermore, researchers who utilize CCM in their studies employ specific techniques for gathering and processing data which are discussed in this articleKeywords: Methodological constructivist interactions (CCM), Multicultural research team, Advisory Committee, Focused communication group, Communication observation, Pato
-
The Relation of Post Experiential approaches in Economics with Practical Wisdom of Islamic EconomicsPages 15-37Post empirical epistemology was formed in Economics afterward paid attention to the role of the common sense in scientific knowledge. This epistemology has different branches in Economics, including interpretive, critical, and postmodernist one.
This article argues that relation of Islamic Economics with these paradigms can be understood by using Islamic philosophers' principles and then Islamic Economics should be based on these principles as a practical wisdom. Accordingly, studding an economic action should be based on supportive perceptions of it and the practical wisdom of Islamic Economics uses appropriate source for studding each layer of economic action and thus has different interpretive, critical, explanatory and prescriptive dimensions. Nevertheless, it has differences from each of the above approaches. In the practical wisdom of Islamic Economics interpretation is not based on empirical sciences, criticism is not based on common sense, prescribing is based on holy wisdom, and explanation is based on rational intellectKeywords: Post empirical epistemology, interpretation paradigm, critical paradigm, postmodernist paradigm, Islamic Economics -
Pages 39-55The methodology of Karl Marx, one of the most influential social scientists, has been reconstructed here according to the importance of methodology in the philosophy of science. Today, Marxist method is also widely used by researchers of social phenomena, while a few of them are aware of this. Marx's method in the study of phenomena begins with complicated objective facts and proceeds to the more basic concepts in a downward spiral. Then, the path goes in the opposite direction and ascends from simple categories to composite concepts. This cycle takes place on both paths and at all levels of abstraction dialectically. There are two basic elements in Marx's methodology. One, the production condition in each society and the other, the role of categories in the bourgeois society. Marx's works have been reviewed carefully and methodological points from them have been extracted in order to understand his methodology. Putting Marx's theory under the title of a definite theory that is common in the social sciences is impossible. Here we try to give a systematic categorization of Marx's theories on methodologyKeywords: Philosophy of Science, Methodology, Karl Marx, Dialectic, Dialectic methodology
-
Pages 57-73Does every paradigms of human/social sciences base on a theory of practical wisdom? Historical analysis of the presence of practical wisdom in philosophical and human/social thought, shows us that everything we call human/social sciences, are theories in the field of practical wisdom. The outcome of different philosophical approaches in the history and in different geographical situations, is a special kind of human/social sciences. This reveals us that different systems of thought can produce different educational and strategic systems. With a glimpse to the works of Aristotle, Nasir al-Din al-Tusi, Auguste Comte, Emile Durkheim, Karl Marx, Max Weber and Hans-Georg Gadamer we show that how they proceed a theory in practical wisdom as it is equal to human/social sciences. Metaphysical foundation of this theory is the division of existence into creatures who are independent of human will and dependent onesKeywords: practical wisdom, human sciences, social sciences, human action, will, methodology of human-social sciences
-
Pages 75-99The investigation of the role which Islamic teachings can play in offering concepts, propositions and theoretical models in the realm of social sciences, as well as valid methods for achieving these elements are considered as two striking points, however, neglected in the extensive controversies concerning the status of Islamic doctrine in social sciences. The present paper, seeking to recognize the capacity (the combined strategy of) qualitative content analysis has brought for extracting social analyses of Quran and providing interdisciplinary validity of these analyses has tried to outline and present the components, processes and conditions for the implementation of the pre-mentioned method (and strategy) and the criteria for its validity, authenticity and reliability along with the measures and proceedings which have been adopted in the path to utilizing it in the studying and analysis of Quran's social approaches and making sense and validation of this type of analysis in Islamic sciences. Thus, this research paper besides proposing this method (and strategy) in a practical form, as an interdisciplinary and text-based research in Islamic and social sciences, brings forward a type of executive instruction for the researches which are designed, generated and manipulated in this field, specifically for the inferences of social perspectives of sacred texts of IslamKeywords: Quran, Qur'anic Theory of Deviation, (combined strategy-components -processes-validity, reliability of) Qualitative Content Analysis, Subject-based Interpretation
-
Pages 101-115In this paper, first of all, a short introduction of entrance of language into philosophical and subsequently philosophy of science issues is presented. Then, it will be shown that the scientific activity is a collaborative activity which is based on interpretation and communication and so it provides Davidson’s conditions. In third part, the formation of the language of science, as a social activity which provides Davidson’s conditions, in the context of a natural language will be investigated. In this paper, first of all, a short introduction of entrance of language into philosophical and subsequently philosophy of science issues is presented. Then, it will be shown that the scientific activity is a collaborative activity which is based on interpretation and communication and so it provides Davidson’s conditions. In third part, the formation of the language of science, as a social activity which provides Davidson’s conditions, in the context of a natural language will be investigatedKeywords: language of science, scientific activity, communication, interpretation, Donald Davidson
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.