فهرست مطالب

نشریه علوم و فنون مرزی
پیاپی 27 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1398/01/21
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محبوبه نیک بخت، سید رضا حسین زاده، سید هادی زرقانی، مسعود مینایی صفحات 1-34
    مرزهای بین المللی مهم ترین عامل جدایی یک کشور از کشور همسایه خود می باشند. از مسائل عمده ای که کشورها از گذشته تا به امروز با آن روبه رو بوده اند و تمام قوای خود را برای حفظ و برقراری آن به کار می بردند، دفاع و امنیت در درون کشورشان در مواجهه و تهاجم بیگانگان در محدوده نوار مرزی بوده است. در برقراری امنیت و دفاع از مرزهای یک مرز و بوم عوارض جغرافیایی طبیعی و انسانی مختلفی نقش بسزایی دارند، که در این میان می توان به عوارض و پدیده های طبیعی به ویژه لند فرم های (پدیده) ژئومورفولوژیکی اشاره نمود. بنابراین با توجه به رابطه متقابل جغرافیا و امنیت، این پژوهش قصد دارد تا تاثیر لند فرم های (پدیده) ژئومورفولوژیکی در برقراری امنیت و دفاع از مرزهای شمال شرق را مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازلحاظ روش تحلیلی- توصیفی است، و جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای، و برداشت های میدانی، بررسی عکس های هوایی و تصاویر بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که شرق محدوده مطالعاتی (لطف آباد)، به دلیل میدان آتش وسیع نمی تواند به جهت امنیتی و دفاعی مناسب باشد، غرب محدوده مطالعاتی (شمال غرب نوخندان و باجگیران) به جهت تنوع کمتر عوارض ژئومورفولوژیکی و سایر فاکتورهای ذکرشده در یافته های پژوهش نمی توانند مناسب باشند، لذا تنها مکان مناسب در این محدوده به جهت امنیتی و دفاعی مرکز محدوده مطالعاتی (نوخندان)، با دارا بودن بیشتر تنوع ژئومورفولوژیکی و منطبق بودن نوار مرزی در این محدوده با خط الراس های کوهستانی می تواند نقش بسزایی در شکل گیری امنیت و دفاع در این محدوده داشته باشد.
    کلیدواژگان: مرز، شمال شرق، ژئومورفولوژی، امنیت، دفاع
  • صالح دشتی، محمد اسدی فرد، جلال ستاره صفحات 35-61
    شناسایی عوامل موثر بر ارتقاء توان رزمی نیروهای مرزبانی برای مقابله با تهدیدات امنیتی یک نیاز اساسی جهت انجام ماموریت های یگان های مرزی است. در این پژوهش به شناسایی عوامل مدیریتی موثر بر ارتقاء توان رزمی نیروهای مرزبانی استان آذربایجان غربی پرداخته شده است. هدف پژوهش شناسایی عوامل مدیریتی (فردی، درون و برون سازمانی) موثر بر ارتقاء توان رزمی کارکنان مرزبانی استان آذربایجان غربی می باشد. پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی - تحلیلی می باشد. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری شامل 70 نفر از نیروهای مرزبانی استان آذربایجان غربی و مسئولین آن ها هستند حجم نمونه آماری تمام شمار می باشد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شده و برای سنجش پایایی پرسشنامه آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید که میزان آن 78% می باشد. نتایج پژوهش پیش رو نشان می دهد که در ارتقاء توان رزم نیروهای مرزبانی؛ عوامل مرتبط با مولفه درون سازمانی موثرترین پارامتر می باشد و مولفه های فردی و برون سازمانی در جایگاه های بعدی قرار دارند. به عبارت دیگر هرچه مولفه های درون سازمانی، فردی و برون سازمانی افزایش یابد، مدیریت به سمت ارتقاء توان رزم پیش می رود و بر اساس آن توان رزم کارکنان مرزبانی استان آذربایجان غربی افزایش پیدا می کند. در این راستا فرماندهان باید ضمن تقویت دانش و اطلاعات تخصصی و به کارگیری تجهیزات نوین کنترل مرز، نحوه تعامل و ارتباطات خود با کارکنان توسعه داده و جو دوستانه ای را بر مجموعه تحت امر خود ایجاد نمایند.
    کلیدواژگان: توان رزم، نیروهای مرزبانی، آذربایجان غربی، مولفه های فردی، مولفه های درون سازمانی، مولفه های برون سازمانی
  • سید خلیل سیدعلی پور صفحات 63-90
    قاچاق کالا بر ابعاد مهم امنیت در مرزها شامل اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی آثار نامطلوبی را برجای می گذارد. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی تاثیر قاچاق کالا بر امنیت مرزها می باشد. با مروری بر مطالعات تجربی و نظری نشان داده است که امنیت مرزها تحت تاثیر قاچاق کالا دارای ابعاد مختلفی شامل؛ امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی، امنیت اجتماعی و فرهنگی و امنیت جغرافیایی مرز، می باشد. هر یک از این ابعاد تحت تاثیر قاچاق کالا، اثرات نامطلوبی را نشان داده است. روش پژوهش، توصیفی – استنباطی و از نوع پیمایشی بوده و ابزار تحقیق نیز پرسشنامه بوده است. جامعه آماری شناسایی شده کلیه کارشناسان در گمرک کل کشور، حدودا 1100 نفر بوده که با استفاده از فرمول کوکران، 284 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. روش تجزیه وتحلیل داده ها نیز با استفاده از مدل معادلات ساختاری نرم افزار لیزرل صورت گرفته که وزن و تاثیر قاچاق کالا بر هر یک از ابعاد امنیتی مرزها را در این تحقیق نشان داده است. نتایج یافته های تحقیق نشان داده است که قاچاق کالا بر تمامی ابعاد امنیتی در مرزها موثر است. به طوری که بیشترین اثرگذاری بر روی امنیت اجتماعی- فرهنگی به میزان 87 درصد، امنیت سیاسی 72 درصد و بر ابعاد امنیت اقتصادی و جغرافیایی هرکدام به میزان 56 درصد، می باشد. بنابراین، قاچاق کالا، امنیت مرزها را تحت تاثیر قرار می دهد به طوری که بر ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بیشتر از ابعاد اقتصادی و جغرافیایی مرزها، اثر منفی دارد. گفتنی است که مهم ترین آثار نامطلوب قاچاق کالا بر ابعاد اجتماعی، فرهنگی مرزهای کشور می باشد.
    کلیدواژگان: قاچاق کالا، مرزها، امنیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
  • حورا سفرگر، عدالت زیبنده کپته صفحات 91-119
    دفاع یکی از دغدغه های مهم تمامی کشورها تلقی می شود. به عبارتی، کشورها در قبال تهدیداتی که متوجه شاخص های قدرت و امنیت آن ها می گردد، درصدد دستیابی به سازوکارهایی هستند که بر مبنای آن ها بتوانند توان دفاعی خود را افزایش داده و قادر به دفع تهدیدات شوند. ازجمله مواردی که برای تقویت سیستم دفاعی یک کشور باید موردتوجه قرار گیرد، بررسی تنگناهای سرزمینی در منطقه موردنظر می باشد. تحقیق حاضر که به لحاظ هدف کاربردی و برای انجام آن از مطالعات میدانی و روش های کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است، بر آن است که با بررسی وضعیت نظامیگری در حوزه دریای خزر و همچنین محدودیت های سرزمینی که در این منطقه جهت توسعه سیستم های دفاعی وجود دارد را شناسایی و ارزیابی کند. بدین منظور 7 ایستگاه سینوپتیک از سه استان سواحل جنوبی خزر انتخاب گردیده و داده های مربوط به پارامترهای اقلیمی ازجمله دما، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد، ابرناکی، میدان دید، بارش باران و برف در طول دوره ماهانه از سازمان هواشناسی دریافت گردید. سپس آستانه های عناصر اقلیمی تاثیرگذار در عملیات نظامی تعیین و احتمالات وقوع پارامترهای تاثیرگذار بر عملیات نظامی محاسبه شد و در نهایت با استفاده از روش AHP وزن دهی و رتبه بندی پارامترها صورت گرفته و شاخص اقلیم دفاعی به دست آمد و سپس با استفاده از نرم افزار Arc GIS نقشه های پهنه بندی متناسب با داده های به دست آمده، فراهم شد. نتایج به دست آمده از سه استان شمالی کشور حاکی از آن است که به جز در فصل بهار و تا پایان ماه تیر، شرایط اقلیمی در نوار ساحلی خزر دارای وضعیت نامطلوبی در تمام طول سال می باشد. ازاین رو شدت این عوامل در هر منطقه با توجه به جنس زمین منطقه موردمطالعه، موجب اختلال در روند و توسعه هرگونه سیستم دفاعی در منطقه خواهد شد.
    کلیدواژگان: تنگناهای سرزمینی، سیستم دفاعی، شاخص اقلیم دفاعی، دریای خزر
  • فردین پیری، احمد آفتاب، علی مجنونی صفحات 121-146
    در طول تاریخ ایران، جامعه عشایری همواره نقش مهم و تعیین کننده ای به لحاظ تامین مایحتاج اقتصادی، سیاسی، نظامی و اجتماعی داشته است. اما در طی دهه های اخیر و با توجه به تغییر ماهیت تهدیدهای مرزها از بعد تهدید نظامی به تهدید اقتصادی، کارکرد عشایر نیز بایستی به سمت برقراری امنیت اقتصادی سوق یابد. بر این اساس، هدف و سوال اساسی پژوهش حاضر، تبیین کارکردی جامعه امروزی عشایر در امنیت و توسعه پایدار نواحی مرزی ایران است. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانه ای و داده های اسنادی (نتایج عمومی سرشماری عشایر سال 1395) استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به توزیع حدود 98 درصد عشایر در فاصله 250 کیلومتری از نقطه صفر مرزی، جامعه عشایری با رویکرد چند کارکردی، از طریق تامین مواد غذایی، فعال کردن بازارچه های مرزی، تامین زنجیره غذایی، ارزآوری، قطع وابستگی به منابع نفتی، انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی در قالب صادرات محصولات تولیدی به فراسوی مرزها، می تواند نقش مثبت و سازنده ای در برقراری امنیت مناطق مرزی داشته باشد. در نهایت با توجه به یافته های پژوهش، پیشنهادهای کاربردی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: جامعه عشایری، امنیت مرزی، توسعه پایدار مرزی، ایران
  • محسن غلامی رزینی، مسیب داوری، علی مودتی صفحات 147-171
    توجه روزافزون کشورهای توسعه یافته در سه دهه اخیر به مقوله مبادلات مرزی، نشان می دهد که توسعه بازارچه های مرزی محرک خوبی برای پیشگیری از جرائم در مناطق مرزی، ثبات امنیت مردم مرزنشین و درآمدزایی و اشتغال می باشد. بر این اساس ج.ا.ایران نیز همگام با بسیاری از کشورهای جهان، وجود این بازارچه ها را به عنوان یکی از مکانیسم ها و راهبردهای اصلی پیشگیری از جرائم در مناطق مرزی کشور تلقی و در جهت ایجاد امنیت پایدار در این مناطق اقدام به ایجاد بازارچه های مرزی نمود. پژوهش حاضر در جهت پاسخ به این سوال است که فعالیت بازارچه های مرزی به چه میزان در پیشگیری از جرائم مرزی در استان کردستان تاثیرگذار است؟. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن تلفیقی از مطالعات اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل 126 نفر از مرزنشینان شهرستان های بانه و مریوان می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات، منابع کتابخانه ای و پرسشنامه محقق ساخته است که در جهت پاسخ به سوالات از آزمون t و ضریب همبستگی پیرسون و برای رتبه بندی مولفه ها از ضریب فریدمن استفاده شده است. همچنین، حجم نمونه گیری به صورت تصادفی و با استفاده از جدول شماره مورگان و ضریب آلفای کرونباخ انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تاسیس بازارچه های مرزی با سطح معنادار (000/0=sig) که کوچک تر از سطح آزمون (01/0=a) بوده، فرض صفر (H) را رد کرده و با 99/0 اطمینان، در پیشگیری از جرائم در شهرستان های بانه و مریوان تاثیرگذار بوده است. همچنین همبستگی مثبت و رابطه دوسویه معنادار بین فعالیت بازارچه های مرزی و پیشگیری از جرائم در این مناطق در سطح معنادار 01/0 وجود دارد. پیشنهاد می گردد با توجه به وضعیت امنیتی و از طرفی بسترهای واگرایی (با توجه به فعالیت گروهک های معاند)، فعالیت بازارچه های مرزی و مشارکت با مردم مرزنشین در حوزه پیشگیری از جرائم در شهرستان های بانه و مریوان افزایش یابد.
    کلیدواژگان: پیشگیری وضعی و اجتماعی، جرائم مرزی، بازارچه مرزی، مرزنشینان، امنیت، کردستان