فهرست مطالب
نشریه مطالعات فقهی و حقوقی زن و خانواده
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1397)
- تاریخ انتشار: 1397/06/30
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 7-8<p>سخن سردبیر
مهم ترین هدف فقه و حقوق در مکتب اسلام، تامین نظم و ایجاد عدالت برای رسیدن به کمال نهایی تقرب خداوند توسط انسان هاست. اهداف فقه و حقوق در قانونگذاری تجلی می یابد پس قانون هرچه سنجیده تر تدوین شود و حدود حقوق و تکالیف افراد و نهادهای اجتماعی دقیق تر تعیین گردد، اهداف فقه و حقوق نیز بهتر تامین می شود.</p><p>یکی از زیرمجموعه های مطالعات فقهی و حقوقی، مطالعات فقهی و حقوقی در زمینه مسائل مربوط به زن و خانواده است. تاریخچه بحث از حقوق و تکالیف زن و خانواده در اسلام، قدمتی هم تراز با تاریخ فقه اسلامی دارد. نگاهی گذرا به مسائل و احکام مطرح شده در ابواب فقهی مختلف (از کتاب طهارت تا دیات) نشان می دهد که سوال و جواب از احکام اختصاصی زن و خانواده در احادیث و روایات منقول از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.</p><p>از سوی دیگر تحولات دهه های اخیر در زمینه نگرش به شخصیت فردی و جایگاه اجتماعی زن، نگاه اندیشمندان و متفکرین رشته های مختلفی چون روان شناسی، علوم اجتماعی، حقوق و علوم سیاسی را به خود معطوف داشته است.</p><p>تردیدی نیست که در طول سالیان اخیر، در کشور ما، الگوهایی در زمینه شخصیت فردی، خانوادگی و اجتماعی زن تحت تاثیر فرهنگ مدرنیته و فضای حاکم بر جهان، شکل گرفته و به صورت باور عمومی تثبیت گشته است.</p><p>اما سوال اساسی این است که الگوهی پذیرفته شده مذکور تا چه حد با احکام شریعت در مورد حقوق و تکالیف زن و خانواده و همچنین اهداف نهفته در آن در مورد این حقوق و تکالیف سازگار است؟</p><p>سیاست های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه مباحث زن و خانواده به چهار زمینه زیر تقسیم شده است:</p><p>الف- زمینه فقهی حقوقی</p><p>ب- زمینه فرهنگی تربیتی</p><p>ج- زمینه اجتماعی سیاسی</p><p>د- زمینه روابط بین الملل</p><p>دو فصل نامه مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده با انگیزه بررسی فقهی حقوقی مسائل و چالش های نوین مربوط به زن و خانواده، پا به عرصه نشریات علمی و تخصصی کشور نهاده است و اهداف زیر را دنبال می کند:</p><p>1- تبیین نظامند مشکلات فقهی حقوقی در ارتباط با حوزه مسائل زن و خانواده.</p><p>2- ارائه راهکارهای قانونی برای حل مشکلات قانونگذاری در حوزه مسائل زن و خانواده.</p><p>3- اتخاذ رویکرد همه جانبه نگر و جامع در تحلیل مسائل زن وخانواده.</p><p>4- کمک به ایجاد پیوند و همبستگی میان حوزه های کارشناسی دینی و قانونگذاری اجرایی در مسائل زن وخانواده.</p><p>امید آنکه نشریه حاضر، بتواند گامی هر چند کوچک اما موثر در راستای نیل به اهداف مذکور بردارد.</p><p>همکاری تمامی اندیشمندان و فضلای متخصص حوزه و دانشگاه را در ایفای این رسالت الهی خواستاریم.</p><p>والسلام</p><p>تابستان 97</p> -
صفحات 9-38خانواده باسابقه ترین اجتماعی است که منبع تغذیه اجتماعات بزرگ انسانی از جنبه های مختلف است. این نهاد حقوقی، پیچیده و چندساحتی است. نظام های حقوقی بزرگ دنیا، علی رغم تفاوت در بنیانشان، کوشیده اند اهمیت و اقتضائات خاص آن را در منظومه کشورهای متبوعشان در نظر بگیرند و به خانواده در قاموس قوانین خویش توجه کنند. در اسلام نیز حقوق خانواده بخش مهمی از احکام و اخلاق را تشکیل می دهد. بر این اساس، بازخوانی و بررسی ظرفیت های حقوق خانواده در اتحاد حقوقی جهان اسلام مسئله ای ضروری است. در این مقاله می کوشیم ضمن پرداختن به جایگاه حقوق خانواده در نظام حقوقی اسلام، نقش حقوق خانواده را به عنوان یکی از ظرفیت های موجود زمینه ساز اتحاد حقوقی جهان اسلام مطمح نظر قرار دهیم. بر این اساس، پس از تبیین مشترکات محل اجماع در فرآیند پژوهش به مصادیقی طبق فتاوای مشهور فریقین در این زمینه می پردازیم و امکان تقریب در غیرمشترکات با دخالت دادن حقوق اسلامی و لزوم رعایت حق تحفظ را بررسی می کنیم. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی توصیفی و مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای است.کلیدواژگان: حقوق خانواده، نظام حقوق اسلامی، حقوق تطبیقی، اتحاد حقوقی
-
صفحات 39-58به طور کلی بحث مسئولیت مدنی در روابط زوجین از مباحث بکر در حقوق مسئولیت مدنی ایران است. در این مقاله با نگاهی مقدماتی و کلی به این مسئله، اهمیت این موضوع را نشان می دهیم و قابلیت مطرح کردن این موضوع را حتی در خصوصی ترین روابط زن و شوهر تبیین می کنیم. همچنین با معرفی پاره ای از مفاهیم مربوط به بحث، مبانی مسئله را بیان می کنیم. در این خصوص، برای اولین بار «دکترین مصونیت و در واقع، ممنوعیت اعضای خانواده از طرح دعوای مسئولیت مدنی (قهری) علیه یکدیگر» را که میراث حقوق کامن لا است، مطرح می کنیم. به ویژه این نظریه در دو نظام حقوقی آمریکا و انگلستان بسیار مطرح است که نشان دادیم آثار و حتی خود دکترین مذکور هنوز در انگلستان و آمریکا پابرجا است. به هنگام تبیین موضع حقوق داخلی مبنی بر پذیرفته نبودن این نظریه و مبانی آن در عین شناسایی نقش آموزه های اخلاقی در قلمرو حقوق مسئولیت مدنی و معرفی مصادیقی از این تاثیر در فقه امامیه، به ریشه مغفول مانده مسئله در حقوق غربی پرداخته ایم و آن را عبارت از فقدان شناسایی تاریخی مالکیت زن و زوجه دانسته ایم.کلیدواژگان: مسئولیت مدنی، ضمان قهری، مسئولیت غیرقراردادی، حقوق خانواده، خطای مدنی، دکترین مصونیت
-
صفحات 59-78اگرچه عدالت جنسیتی امروزه از سوی گفتمان های رقیب در کشورهای اسلامی و غیراسلامی به کار رفته، نیازمند تدقیق نظری و تحلیلی است. پرسش مقاله این است که «آیا عدالت جنسیتی مفهوم بسنده و مورد اتفاقی برای رسیدن به هدف مشترک رفع ستم علیه زنان است؟». با بررسی مقالات و نوشته هایی که از عدالت جنسیتی برای تحلیل، نظریه پردازی یا راهبرد استفاده کرده اند، این نتیجه به دست می آید که مفهوم مذکور به معنای واحدی استعمال نشده است. تفسیرپذیری گسترده آن، که خود تابعی از تفسیرپذیری و عدم تعین دو مفهوم عدالت و جنسیت در فضای نظری معاصر است، به نبود تفاهم کافی در مطالعات زنان و رویکرد های حقوقی درباره زنان منجر شده است؛ امری که خود را بیشتر در رویکردهای اسلامی و غیراسلامی نشان می دهد. برای اثبات این ادعا دو بعد را بررسی کرده ایم: 1. سابقه کاربست عدالت جنسیتی در اسناد و مکتوبات خارجی و بین المللی مربوط به زنان و 2. تلقی محققان ایرانی از عدالت جنسیتی.کلیدواژگان: عدالت جنسیتی، اسناد بین المللی، نظریه عدالت، جنسیت، برابری
-
صفحات 79-96با عنایت به یکسان بودن ماهیت زن و مرد، زنانگی و مردانگی عنصر تاثیرگذاری در ارتکاب جرم و مجازات مجرم به نظر نمی رسد؛ اما با تامل در متون جزایی اسلام و پیرو آن قانون مجازات ایران، روشن می شود که جنسیت در مجازات، اعم از معافیت های مجازاتی، نحوه اجرای مجازات و حتی میزان مجازات تاثیرگذار است. برای دست یابی به اینکه آیا زنان مشمول معافیت ها یا تخفیفات هستند یا مردان و اینکه کدام یک بیشتر مورد عنایت شارع مقدس اند، احصای تمام مصادیق مجرمانه، که در آنها تفاوت مجازات بین زنان و مردان وجود دارد، لازم است. در این نوشتار معافیت ها یا تخفیفات مجازاتی زنان و مردان به صورت مستقل بررسی و روشن شد که در زنا با محارم، همجنس بازی زنان (مساحقه)، ارتداد و قیادت تخفیفاتی شامل زنان شده و در سرقت از مال فرزند، قذف و قتل او و نیز در زنای همسر، تخفیف شامل حال مردان است. با این همه، حائز اهمیت است که تاثیر جنسیت در مجازات به هیچ وجه ناشی از نگاه تبعیضی قانون گذار یا شارع نیست.کلیدواژگان: جنسیت، مجازات، تفاوت زن و مرد، حقوق جزا، فقه
-
صفحات 97-116تفاوت نقش نسب پدری و مادری در اعطای تابعیت ایرانی «تولدی» و «تبعی» به فرزندان در قوانین تابعیت ایران سبب شده کسانی که مسائل حقوقی را بیشتر از منظر جنسیتی می نگرند، قانون تابعیت ایران را به طور کلی، یا دست کم در موارد مذکور، به تبعیض جنسیتی متهم و محکوم سازند و با جهت گیری تساوی گرایانه (بیشتر فمینیستی)، خواستار اصلاح قوانین موجود شوند. این مقاله با تحلیل منطقی مواد قانونی مربوط و تامل در دیدگاه فوق، به این نتیجه می رسد که 1. نظام قانونی تابعیت ایران بر تفاوت استوار نیست و در بسیاری از موارد تساوی حاکم است. 2. در موارد اختلاف و تفاوت، از جمله در موارد مذکور، تفاوت صبغه و ماهیت جنسیتی ندارد. 3. تفاوت های مذکور پشتوانه منطقی و قانع کننده ای ندارند، بنابراین اصلاح قانون با استفاده از راه حل های منطقی حقوقی ضروری به نظر می رسد.کلیدواژگان: حقیقت تابعیت، تابعیت و جنسیت، تساوی جنسیتی در تابعیت، تفاوت جنسیتی در تابعیت
-
صفحات 117-140در بیشتر مباحث فقهی، ولایت ولی در ازدواج دختر باکره رشیده، بدون تفکیک بین عقد دائم و موقت مطرح شده است. ولی با مراجعه به روایات این باب، که دلیل اصلی و منشا اختلاف نظر فقها است، روشن می شود که حدود و گستره ولایت ولی در عقد موقت، محدودتر از عقد دائم است. این روایات بر پنج دسته اند و از مجموع آنها فهمیده می شود که اگر چنین دختری در مدیریت شئون زندگی و تصمیم های مهم خود مستقل باشد و به تعبیر روایات، مالک امر و نفس خود باشد، در ازدواج هم مستقل است، چه دائم و چه موقت، و اگر در امور مذکور مستقل نباشد و به تعبیر روایات، «بین الابوین»، یعنی تحت اختیار و نظارت آنها باشد، اگر ازدواج او به قصد دخول و ازاله بکارت باشد، اذن ولی به عنوان حکم تکلیفی لازم است و ولی فقط در صورتی می تواند به چنین ازدواجی رضایت دهد که احراز کند چنین ازدواجی برای دختر مصلحت دارد. اما اگر این ازدواج به قصد نزدیکی و ازاله بکارت نباشد، اذن ولی در آن معتبر نیست و دختر رشیده، می تواند مستقلا به چنین ازدواجی اقدام کند.کلیدواژگان: اذن ولی، عقد موقت، باکره رشیده، ازدواج موقت، ولی قهری، ولایت
-
صفحات 141-170در این مقاله سعی شده است تعریف حضانت از لحاظ فقهی روشن، و زوایای مختلف آن بررسی شود. این مسئله که حضانت حق است یا تکلیف و اسقاط پذیر است یا خیر، از مباحثی است که در این مقاله درصدد پاسخ به آن بوده ایم. به زعم نگارنده، حضانت برای مادر حق و برای پدر حق توام با تکلیف است. به همین دلیل از جانب مادر اسقاط پذیر و از جانب پدر اسقاط ناپذیر است؛ مدت حضانت برای هر یک از پدر و مادر طفل، یکی دیگر از مباحثی است که بیشترین حجم این مقاله را به خود اختصاص داده و به این نتیجه منتهی شده است که برخلاف دیدگاه مشهور فقها، حق حضانت تا هفت سال بدون تفکیک میان پسر و دختر به مادر اختصاص دارد و بعد از آن با پدر است، مگر اینکه مصالح طفل طور دیگری ایجاب کند. در ضمن، روشن شده است که این فتوای مشهور که حق حضانت مادر با ازدواج او از بین می رود از پشتوانه استدلالی محکم و استواری برخوردار نیست.کلیدواژگان: حضانت، حق، تکلیف، ولایت
-
Pages 9-38Family is the oldest community that is the origin of large human society fromdifferent aspects. This large institution that is influenced by its complex topic, and isconstituted of human communities, is a complicated category that legal systems ofthe world, despite their disagreements in the basics, have considered its importancein their countries’ principles. In Islam, family law constitutes an important part oflaws and ethics. So it is necessary to study and reread the capacities of family law inlegal unity of Muslim’s world. In the present article, we are to examine the status offamily law in Islam and its role in unifying Muslim’s world. So after clarifying thecommonalities, we deal with the evidence of both sects, and seek to approach thenoncommonalities by using the Islamic law and observing reservation right. Themethod of the research is analytical-descriptive and is based on library informationKeywords: encounter, Family Law, Islamic Law System, Comparative Law, Legal Unity
-
Pages 39-58In general it seems that the topic "civil liability in the relations of couples" is one of the new areas of Iranian law studies. In this article I have provided a preliminary look to this issue, while demonstrating the importance of subject, especially in sex relations between couples, and with referring to the sources of Shiite jurisprudence and foreign articles it have been introduced some subjects to improved researches on civil liability in family law. Then I took a look at some important terms and principles that are concerned with this topic. So i have introduced at the first time, an important common law Doctrine that called the" Doctrine of inter spousal tort immunity" with the reflect of this doctrine in English and American legal systems until present days. During the explaining of Iranian law system approach to this theory I have mentioned critically the root of doctrine in Western law.Keywords: Civil Liability, Torts Law, Family Law, Common Law, Doctrine Of Immunity
-
Pages 59-78Although the gender justice has been employed by opponent discourses in Islamic and non-Islamic countries, it is in need of alyzingly scrutinizing. There is raised a question mark over if gender justice is a comprehensive term to arrive at a common ground of ending up the oppression againts women. Investigating articles and texts having been utilizing that word so as to analyze, theorize or make strategies, it can be inferred that the term is not used in the same sense, but indicate variant concepts. its expansive interpretability subject to the interpretability and indeterminacy of thetwo terms, justice and gender, in the theoretical contemporary age, has led to the lack of adequate understanding in women' studies and legal approaches toward women, what can be more observed between Islamic and non-Islamic atittudes. To prove the statement, the paper is to deal with the following two aspects:1. the background of applying "gender justice" in international and foreigndocuments about women.2. Iranian researchers' perception of "gender justice".Keywords: Gender Justice, International Documents, Justice Theory, Gender, equality
-
Pages 79-96At first glance, due to the identicalness of the nature of men and women, it doesn’t seem that feminity and masqulinity have any important efffect on commiting crime and punishment. However, studying the Islamic criminal texts and Iran’spunishment law reveals that gender plays a role in punishment: punishment exemption, way of punishment, and even the degree of punishing. To find out whether women are exempted or mitigated, or men are also exempted, and which ones are suported by Shariah, it is necessary to reckon al the criminal cases that differ in men and women. The present article studied the exemption and mitigation of punishment in men and women separately. It comes to the conclusion that ere are some mitigations of punishment for women in crimes such as incest, lesbianism, apostasy, and there are some reduced punishments for men in the crimes such as theft of children, qazf, murder of the children, and adultery. The important point is that gender has not any role in different legislation of punishmentKeywords: Gender, Punishment, Differences of Man, Woman, Criminal law, Jurisprudene
-
Nationality and Gender: A Gender-Based Perspective on the Children's Nationality in the Iranian LawsPages 97-116The difference between the patrilineal and matrilineal roles in terms of granting theIranian nationality by birth and subordinate nationality to the children in the Iraniannationality laws has led those whose perspective on the legal issues is a genderbased view to condemn the Iranian nationality laws to the gender discrimination, asa whole, or at least, in the mentioned cases and they are seeking a modification ofthe current laws with an equality-based orientation (often feminist orientation). Aftera logical analysis of related logical materials and thinking of mentioned perspective,this article concludes: First, the legal system of Iranian nationality is not based onthe difference and in many cases, it is based on the equality; second, in the cases ofdifference, such as mentioned cases, the difference does not have a gender nature;third, the mentioned differences are not based on logical and convincingfoundations, so it is important to modify the laws by logical-legal solutionsKeywords: Truth of Nationality, Nationality, Gender, Gender Equality in Nationality, Gender Inequality in Nationality
-
Pages 117-140In most of the juridical debates, the guardianship of the father in the marriage of anadolescent’s virgin maid has been considered necessary without any distinctionbetween temporary marriage and permanent marriage. Examinig the relatedtraditions that are the main causes of differences in ju rists’ views, however, revealsthat the domain of guardianship is more limited in temporary marriage thanpermanent marriage. The traditions can be classified into five group and they allshow that when a maid is capable of managing her affairs independently, she isindependent in getting marriage, whether temporary or permanent. But if she is notable to, and is under the control of his father (Bayn ul Abavayn) and defloration isgoing to be done in marriage, the permission of the father is necessary; he shouldconsider the interests of the maid. Yet when penetration is not going to happen inmarriage, the guardian permaiion is not necessary and the virgin maid can marry onher own choice.Keywords: Guardian Permission, Temporary Marriage Contract, Virgin maid, Temporary marriage, legal guardian, guardianship
-
Pages 141-170The present article tries to define custody clearly and specify its different aspects.The researcher is to clarify whether the custody is right or is responsibility or is itwaiver or nonwaiver. The author maintains that custody is a right for mother andis right and responsibility for father; so it is waived from mother and is not waivedfrom father. Period of time of the custody of mother and father is another subjectthat has been dealt with in detail. The conclusion is that despite the common ideaof jurists, the right of custody is for mother up to 7 years, be a boy or a girl and afterthat it is with the father, unless the interests of the child requires different decision.Also it has been revealed that the claim that after mothers’ marriage her custody islost is undocumentedKeywords: custody, Right, Responsibility, guardianship
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.