فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال چهلم شماره 1 (شهریور 1383)

در بررسی 55 نمونه خاک از مناطق مختلف ایران، 5 نمونه به شرح زیر حاوی نماتودهای آلوده به باکتری بودند:1- اهواز: روی گونه Meloidogyne javanica (جدایه PA)، 2- سراوان: روی گونه M. javanica (جدایه PS) 3- ورامین: روی گونهM.javanica (جدایهPV) 4- اردستان: روی گونه Helicotylenchus pseudorobustus 5- گلپایگان: روی گونه ای H.vulgaris وAmplimerlinius.macrurus براساس مشخصات مرفولوژیکی اسپورها و مراحل رویشی باکتری، جدایه های جمع آوری شده تشخیص Pasteuria penetrans داده شد.
در آزمایش گلخانه ای جدایه های PA و PNG از (گینه نو) به میزان 5 10 اسپور در هر گرم خاک و همچنین گرانول ده درصد نماکور با غلظت 0.04 میلی گرم در گرم خاک به ترتیب 71.1و87.1و79.8 درصد باعث کاهش جمعیتM. javanica در ریشه گوجه فرنگی گردیدند.

درسال 1377-1376 در طول فصل رویشی نخود، چهل جدایه Didymella rabiei از بافت های نخود آلوده به بیماری برق زدگی از مناطق مختلف استان فارس جدا و خالص سازی شدند. هرجدایه برای تعیین تیپ سازگاری جنسی با جدایه های استاندارد منسوب به MAT-1وMAT-2 مورد شناسایی قرار گرفت. نود وپنج درصد از جدایه ها از تیپ سازگاری جنسی MAT-1 و5 درصد MAT-2 بودند. بقایای آلوده طبیعی و مصنوعی مایه زنی شده با جدایه های استاندارد MAT-1وMAT-2 که فصل زمستان را در شرایط طبیعی درسطح خاک مزارع مختلف جهت تشکیل فرم جنسی سپری نموده بودند اسکوکارپ های بالغD. rabiei روی غلافهای آلوده نخود تشکیل گردید. این نخستین گزارش از تشکیل فرم جنسی عامل بیماری تحت شرایط طبیعی از استان فارس می باشد.
نتایج حاصل از تجزیه واریانس خصوصیات مرفولوژیکی مرحله غیرجنسی(میزان رشد پرگنه، اسپوردهی، اندازه پیکنیدیوسپور) و مرحله جنسی(اندازه آسکوکارپ، آسک و اسکسپور) جدایه ها نشان داد که بین جدایه ها از نظر خصوصیات ذکرشده اختلاف معنی داری وجود دارد. جدایه ها بر اساس مناطق جغرافیایی و میزان رشد پرگنه تا حد زیادی با هم خوانی داشتند دو در ده گروه چهار تایی قرار داده شدند. از هر گروه یک جدایه بعنوان نماینده گروه جهت بیماریزایی روی ارقام افتراقی نخود مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصله از برهمگنش میزبان بیمارگر با استفاده از شاخص 9 درجه ای (Jan and Wiese 1991) روی ده رقم افتراقی نخود در شرایط گلخانه و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های تجربی و آماری، چهارگروه بیماریزا(پاتوتیپA-D) از جدایه ها در سطح استان فارس شناسایی شدند، اطلاق نژاد به جدایه ها با تنایج بدست آمده خودداری شده است.

به منظور مطالعه روی گونه های جنس آلترناریا در ایران که از سال 1379 آغاز شده است، بیش از 500 جدایه از میزبان ها و مکانهای مختلف جداسازی و مورد مطالعه تاکسونومیکی قرار گرفتند. دراین مقاله هشت گونه از آنها معرفی و توصیف می شوند. از بین انها، گونه های A. dauci،A. radicina و A. triticina برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. گونه های A. zinniae, A. macrospora, A. nobilis, A. brassicicola, A.alternata که قبلا از ایران نام برده شده اند، براساس مفاهیم جدید گونه ای توصیف گردیده اند.

فراوانی گونه های Phytophthora عامل انگومک(گموز) درختان پسته در مناطق محدودی از استان کرمان و نیریز فارس در ناحیه طوقه و ریشه مورد بررسی قرار گرفت. از 65 جدایه بدست آمده، 43 جدایه به P. drechsleri تعلق داشت که ازطوقه، ریشه، آب و خاک به ترتیب 24، 7، 5و 4 جدایه از منطقه رفسنجان جداسازی گردید که غالبا هموتال بودند. گونه P. cryptogea از منطقه رفسنجان و نیریز فارس از آب، طوقه و خاک به ترتیب 6، 10 و4 جدایه بدست آمد. دراین گونه دو نوع آماس ریسه مشاهده گردید. نوع اول نامنظم و زنجیری و نوع دوم گرد، نامنظم و خوشه ایبود. جدایه های این گروه هتروتال، غالبا تیپ سازگاری جنسیA1 بودند. گونه P. cirtophthora بافراوانی کمتر از ریشه، طوقه و خاک به ترتیب 3، 1و 1 جدایه جداسازی شد. شدت بیماریزایی گونه های فوق روی گیاهچه های سه ماهه پسته رقم سرخس از زیاد به کم عبارت بودند از P. cryptogea, P. drechsleri, P. cirtophthora در شرایط گلخانه مقاومت طوقه و ریشه نهالهای 9 ماهه پسته رقم های سرخس، بادامی و قزوینی به دوگونهP. Citrophthora(pc) و P. drechsleri (pd) مورد ارزیابی قرار گرفت. رقم قزوینی مقاوم ترین و رقم سرخس حساس ترین بود.
مقایسه مقاومت طوقه و ریشه ارقام پسته بطور جداگانه نسبت به pcوpd نشان داد که در ارقام بادامی، سرخس و قزوینی طوقه مقاومتر از ریشه نسبت به pd بود ولی نسبت به pc ریشه در ارقام سرخس و قزوینی و طوقه در رقم بادامی مقاومت بیشتری داشت. بیشترین و کمترین پیشروی در گونه pc وpd روی رقم سرخس و قزوینی بود. پیشروی قارچ روی ساقه بادامی بخصوص در مورد pd بیشتر از ساقه قزوینی بود.

وجود ویروس پیچیدگی (زرد) برگ گوجه فرنگی(T(Y)LCV) پیش از این از چند نقطه ایران از جمله سیستان - بلوچستان گزارش شده است. درتحقیق حاضر جدایه ای از ویروس با نام TLCV-Ir از ایرانشهر مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از آغاز گرهای دژنره برای DNA-A قسمتی از ژنوم TLCV-Ir تکثیر و همسانه سازی شد. آغازگرهای دژنره مخصوص DNA-Bقادر به تکثیربخشی از ژنوم ویروس نبودند درحالیکه همین آغاز گرها توانستند DNA-B را در ویروس موزائیک طلایی لوبیا(Bean golden mosaic virus) تکثیر کنند. ژنوم کاملTLCV-Ir شامل 2763 نوکلئوتید تعیین ترادف شد(شماره AY297924 بانک ژن) و با ژنوم جدایه ایرانی TYLCV(TYLCV-Ir) از همان نقطه که قبلا تعیین ترادف شده بود مقایسه گردید. همانطور که انتظار می رفت جدایه TLCV-Ir نیزمانند TYLCV-Ir حاوی 6 چهارچوب ژنی (2 چهارچوب ژنی روی رشته ویروسی و 4 چهارچوب ژنی روی رشته مکمل) بود. معهذا مقایسه ترادفهای کامل ژنوم مبین تفاوت بارز TLCV-Ir با TYLCV-Ir با تنها 79 درصد همولوژی نوکلئوتیدی بود. مطالعه تبارزایی نشان داد درحالیکه TYLCV-Ir درگروه اسرائیلی ویروس (TYLCV-IS) قرارمی گیرد، TLCV-Ir درگروه TLCV از جنوب هند(جدایه های 2 تا 5 بنگالور) قراردارد. TLCV-Ir شبیه جمینی ویروسهای منتقل شونده با سفید بالک است که گوجه فرنگی و پنبه را در پاکستان، هندوستان و آسیای شرقی آلوده می کنند و تفاوت بارزی با T(Y)LCV منشاء گرفته از خاورمیانه، استرالیا، اروپا و امریکا دارد. وجود دو بگومو ویروس آلوده کننده گوجه فرنگی در یک ناحیه، شرایط رابرای نوترکیبی در این ویروسها فراهم می آورد.

درطول فصل زراعی چهل و هشت گونه علف های هرز مزارع پنبه و همچنین چغندر و گندم در تناوب با پنبه در منطقه پنبه کاری خیر استهبان دراستان فارس جمع آوری شدند و با استفاده از محیط کشت انتخابی الکل آگار حضور Verticillium dahliae در ساقه و ریشه آنها مورد مطالعه قرار گرفت. ضمنا بذور علفهای هرز مزارع منطقه فوق جمع آوری و درخاک آلوده به میکرواسکلروت V. dahliae در شرایط گلخانه کشت گردید. V. dahliae فقط از ساقه قوزک و ریشه علفهای هرز داتوره (Datura stramonium)توق و تاجریزی سیاه از نمونه های جمع آوری شده از مزراع جداسازی گردید. همچنین ازساقه تاجریزی زرد تاجریزی سیاه یونجه زرد و قوزک و از ریشه تاج خروس، داتوره، توق و سلمک درخاک مصنوعا آلوده در گلخانه جداسازی و تشخیص داده شد.

نقش نباتات تناوبی و علفهای هرز مزارع جالیز استان فارس در پایداری Phytophthora drechsleri عامل بوته میری کدوئیان مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از محیط کشت انتخابی، جدایه های قارچ عامل بیماری از ریشه خارشتر، شیرین بیان، ترب وحشی، یونجه زرد و گونه های سلمک جدا گردید. از گیاهان فوق فقط یونجه زرد در شرایط مزرعه دارای علائم بوته میری و پوسیدگی ریشه بود. قارچ مذکور از ریشه سایرعلفهای هرز غالب مزراع جالیز مانند تاج خروس، تاجریزی، گلرنگ وحشی، پیچک صحرائی، مرغ، فرفیون، آفتاب پرست، ازمک، پنیرک، عروسک پشت پرده، خرفه، ترشک، چسبک و از ریشه های گیاهان زراعی مانند گندم، جو، سیب زمینی، یونجه، و فلفل که غالبا در تناوب با جالیز کشت می شوند جدانگردید.تمام جدایه های P. drechsleri از گیاهان میزبان و علفهای هرز قادر به رشد در دمای 37 درجه سانتی گراد بودند و روی طالبی قدرت بیماریزایی داشتن دبیشتر علفهای هرز کشت شده در شرایط خاک بکر سترون و غیر سترون با زئوسپور جدایه های قارچ P. drechsleri آلوده شدند. برخی از علفهای هرز از جمله عروسک پشت پرده، ازمک، جغجغک، گلرنگ وحشی و پنیرک درمایه زنی مصنوعی آلوده نشدند. حضور هردو تیپ سازگاری جنسی در P. drechsleri درریشه برای تشکیل ااسپور درتمام گیاهان ضروروی بود. کلامیدوسپور در ریشه های مایه زنی شده مشاهده نگردید.

به منظور بررسی روند توسعه بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم ناشی از قارچ Fusarium graminearum درمزرعه، از مدلهای اپیدمیولوژیک بهره گرفته شد. آزمایشها در دو سال متوالی طی سالهای زراعی 79- 1378 و 80- 1379 در ایستگاه تحقیقاتی عراقی محله واقع در گرگان، با استفاده از ارقام فلات، تجن، زاگرس و لاین مقاوم SHA3/SERI/NANJING 833/Lira و درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. آزمایشها زیر سیستم میست و خارج از ان با دو تیمار اسپورپاشی و بدون اسپورپاشی انجام شد. اسپورپاشی پنج بار به فاصله یک هفته و یادداشت برداری از ازمایشها حداقل در پنج نوبت به فواصل سه روز صورت گرفت. دراین تحقیق از مدلهای تک مولکولی، لوجستیک، گومپرتز، لوگ- لوجستیک و ویبول برای بررسی روند پیشرفت بیماری نسبت به زمان (Temporal analysis) استفاده شد. نکویی برازش مدلها با استفاده از ضریب همبستگی R2 و میانگین مربعات و خطا(Mse) ارزیابی شد. در آزمایشهای خارج از سیستم مه پاش در سال 79-1378 آلودگی مشاهده نشد. ازطرفی در ازمایشهای زیر میست، R2 به دست آمده برای اغلب مدلها پایین و کمتر از حدی بود که بتوان گفت این مدلها کارایی بالایی در توصیف پیشرفت بیماری دارند. با این وجود با درنظر گرفتن R2 در ارقام فلات و تجن مدل لوگ - لوجستیک و دررقم زاگرس مدل گومپرتز مناسبترین مدل در توصیف روند پیشرفت بیماری تشخیص داده شد. در آزمایشهای سال زراعی 80-1379 درشرایط زیر میست و با اسپورپاشی درارقام فلات و تجن، مدل تک مولکولی به ترتیب با R2 برابر با 0.966 و 0.828 بیشترین کارایی را در توصیف پیشرفت بیماری داشت و در رقم زارگرس مدل ویبول (c=2) با R2 0.744 بهتر از بقیه ارزیابی شد. در آزمایشهای تحت شرایط میست و بدون اسپورپاشی، در رقم فلات مدل لوگ - لوجستیک با R2 0.774 و در رقم تجن مدل تک مولکولی با 0.597 R2 بیشترین کارآیی را درتوصیف پیشرفت بیماری داشتند. در رقم زاگرس نیز مدل لوجستیک با R2 0.679 کارآیی بیشتری نسبت به بقیه نشان داد. در آزمایشهای خارج از میست با اسپورپاشی، در رقم فلات مدل گومپرتزبا R2 0.679 نسبت به سایر مدلهای مناسبترین مدل تشخیص داده شد. در رقم تجن R2 تمامی مدلها بسیار پایین بود و هیچ یک کارآیی لازم را نداشت. با این وجود مدل ویبول(C=2) نسبت به بقیه وضعیت بهتری داشت. در رقم زاگرس مدل لوگ - لوجستیک با R2 0.667 از نکویی برازش بالاتری برخوردار بود. درکلیه آزمایشها بیماری در لاین مقاومت پیشرفت چندانی نداشت، لذا در این لاین هیچ یک از مدلها برای توصیف پیشرفت بیماری مناسب نبودند.