فصلنامه تاریخ
پیاپی 18 (پاییز 1389)

در پی جویی مجسم ترین نمود عینی توتالیتاریانیسم علاوه بر حکومت های کمونیستی می توان به حکومت های نازیسم و فاشیسم اشاره کرد که با مولفه هایی از قبیل؛ تک حزبی بودن، بکارگیری پلیس مخفی تروریستی و قتل و کشتار مخالفان، سرکوب آزادی های مدنی، ایدئولوژی فراگیر، انحصار رسانه های گروهی و ستایش جنگ و توسعه طلبی نظامی و تقبیح صلح و دوستی، و بسیاری ویژگی هایی که مورد نفرت و سرزنش بشریت می باشد، بعد از جنگ جهانی اول در برخی از کشورهای جهان همانند روسیه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و ژاپن و برخی از دیگر نقاط جهان، ظهور یافتند.
این مقاله باروش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای بر پایه چنین نگرشی به بررسی عوامل موثر بر ظهور و هژمونی موسولینی و حزب فاشیست ایتالیا پس از جنگ جهانی اول ، از سه دیدگاه؛ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می پردازد.
در این مقاله پس از مقدمه و مفاهیم به بررسی عوامل اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی ظهور و سلطه فاشیسم پرداخته می شود.

استقرار خوارزمشاهیان ترک نژاد در خوارزم و شرق عالم اسلامی، می رساند که این سلسله به کمک کارمندان بومی یعنی کارکنان و دیوانسالاری ایرانی، خود را با رسوم حکومتی، تشکیلات دیوانی و نظام اداری هماهنگ ساختند. از آن جا که این حکومت، برای پیشبرد اهداف خود، نیازمند تشکیلات دیوانی کارآمدی بود، سلاطین خوارزمیه به ویژه اتسز و تگش علاوه بر حفظ دستگاه دیوان سالاری که ماخوذ از سازمان اداری سامانیان بود، اقدام به تاسیس نهادهای جدید و تغییراتی در عرصه مزبور کردند. سازمان حکومتی خوارزمشاهیان، بر دو رکن استوار بود: «درگاه» و «دیوان» . «درگاه» همان تشکیلات دربار سلاطین خوارزمی که مناصب «وکیل در»، «طشت دار»، «حاجب» و... از اجزاء آن بود. «دیوان» که دستگاه اداری خوارزمشاهیان را تشکیل می داد و وزیر در راس آن به عنوان حلقه اتصال سلطان و دیگر دیوان ها، هم چون «انشاء»، «استیفا»، «اشراف»، «عرض» و... انجام وظیفه می کرد. در این نوشتار، برآنیم تا نظام دیوانی و تشکیلات اداری دولت خوارزمی را مورد بررسی قرار دهیم.

در سال 1338ق/1920م.، رفیع امین خان و تقی رفعت از اعضاء حزب دموکرات آذربایجان به رهبری شیخ محمد خیابانی، برای نخستین بار در تاریخ ایران و با تکیه بر مفاهیم کلیدی سنت و تجدد،"مکتب زن- آزاد- خواهی یا فمنیسم آذربایجانی" را بنیان نهادند. هدف متفکران مذکور، توانمند سازی زنان از لحاظ کسب فرصت برابر با مردان در دستیابی به منابع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با هدف ارتقاء منزلت، پایگاه و نقش اجتماعی زنان برای مشارکت مدنی در جامعه بود. با این وصف، مساله پژوهش حاضر عبارتست از اینکه؛ اندیشه های نظام اعتقادی مکتب آذربایجانی طرفداری از زنان پیرامون مقوله جنسیت چیست؟ و با این فرض که؛ جنسیت در ایران مسئله ای است تاریخی که در فرهنگ و نهادهای جامعه در اشکال نابرابری های جنسیتی ساختارمند گردیده است. تغییر جامعه در تمامی ابعاد، به ویژه، ارتقاء آگاهی عمومی عاملیت رسیدن زنان به موقعیت برابر خواهد بود. روش و رویکرد پژوهش حاضر، براساس مطالعات بین رشته ای در پیوند جامعه شناسی و تاریخ بوده و هدف و یافته اصلی تحقیق نیز، تبیین و تایید فرضیه اشاره شده می باشد.

در طی قرن ششم میلادی همزمان با حکومت انوشیروان، به دنبال گسترش رقابتهای تجاری و سیاسی توجه دو کشور ایران و روم معطوف به سرزمین یمن گردید.روم شرقی در آنمقطع زمانی ابتدا کوشید تابا اتحاد با همکیشان مسیحی خود در حبشه حوزه نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در جنوب عربستان فزونی بخشد؛ ازطرف دیگر در پی آن بر آمد تا با اتحاد با ترکان امکانات تجاری خود را توسعه دهد . اما به جهت قدرت روز افزون ایرانیان در حوزه خلیج فارس و دریاهای اطراف آن، و از سوی دیگر شکست ترکان بدست ایرانیان این امر محقق نگردید. به دنبال آن ایران در پی استمداد یمنی ها توانست این سرزمین را جزو مناطق تحت نفوذ خود در آورده و به سلطه حبشیان در آنجا پایان دهد.

جشن‎های 2500 ساله شاهنشاهی در مهرماه 1350ش. برگزار شد. بحث اصلی این مقالهناظر به چرایی برگزاری این جشن ها از سوی حکومت پهلوی است. در این مورد علل مختلفی را می توان بررسی کرد: باستان گرایی و ناسیونالیسم مثبت محمدرضا شاه، کسب مشروعیت برای حکومت از طریق پیوند با گذشته، اسلام زدایی از فرهنگ ایرانی، غرب گرایی، کسب وجهه ی بین المللی برای حکومت، نهادینه کردن نظام شاهنشاهی در ایران، ارضای حس خودبزرگ بینی شاه، معرفی ایران کهن و ایران نو به جهانیان، ایجاد و گسترش مناسبات بین المللی، تجلیل از کوروش کبیر، توسعه ی گردشگری و سرمایه گذاری های خارجی در ایران، رنسانس و تولد دوباره ی کشور تبیین می‎گردند.روش این پژهش توصیفی تحلیلی میباشد وبه شیوه کتابخانه ای گرد آوری شده است.

سپیکو ، نام زن میتراداتس گاوچران است که در روایتی که هرودوت نقل می کند دایه ی کوروش کبیر بوده است؛ البته این تنها روایت موجود نمی باشد. بر اساس روایت دیگری که از طرف دیگر نویسندگان و از جمله هرودوت بیان گردیده، سپیکو، نام سگی ماده است که به کوروش شیر داده است. در زبان مادی، سپیکو به معنی سگ ماده است و همین معنا، عمده ترین عامل اختلاف نظر در این زمینه است.
در اساطیر بسیاری از ملل و از جمله ایرانیان، روایات بیشماری مبنی بر طرد یک کودک برای گریز از پیامدهای ناخوشایند وجود دارد. در این روایات ، عمدتا کودک را به کوه ، دریا و یا درخت سپرده و در آن جا، پرنده یا حیوانی خاص از او محافظت می کند. در تمام موارد می توان ردپای توتم و منطقه ی اسرار آمیز اساطیری را مشاهده کرد. به نظر می رسد که داستان کوروش نیز از جمله روایات اساطیری کودک مطرود باشد که در انتقال به متون تاریخی دچار تحول گردیده و در نتیجه، حیوان توتم به دایه تغییر کرده است.

با روی کار آمدن سلسله پهلوی و در زمان سلطنت رضا شاه ،برقراری امنیت و تشکیل دولت مقتدرمرکزی در ایران در راس امورقرار گرفت و  تمرکزگرایی روح حاکم بر اقداماتی بود که در جهت استقرار نظم در ایران نوین انجام گرفت. این خط مشی در عرصه های فرهنگی بویژه در آموزش و پرورش نیز نمود داشت و این نهاد مهم تحت نظارت دولت فعالیت می کرد و برنامه های آموزشی همانند سایر برنامه ها اهداف خاص دنبال شده از الگوی غربی را پیروی می کرد .زمینه رشد و شکوفایی نهضت های فرهنگی پس از سقوط رضا شاه فراهم و فعالیت نیروهای مذهبی در جهت اسلامی کردن نظام تعلیم و تربیت آغازشد.تاسیس مدارس جامعه تعلیمات اسلامی یکی از نشانه های شروع این حرکت بود ،مدارسی که با همت عباسعلی اسلامی در تهران شروع به کار کرد و با هدایت روحانیون و حمایت بازاریان معتقد و متنفذ در سراسر کشور گسترش یافت.
در شهر اصفهان با کوشش شیخ غلام رضا فیروزیان شعبه هایی از این مدارس تاسیس شد و خیلی زود توانست با ارائه برنامه های آموزشی دینی در کنار مطالب درسی نظر خانواده های متدین اصفهانی را به خود جلب کند و مورد حمایت روحانیون بزرگی مانند آیت الله خادمی قرار گیرد و تا هنگام به اجرا گذاشتن سیاست ملی کردن کلیه مدارس توسط دولت به فعالیت خود ادامه دهد . در تمام مدت فعالیت این مدارس، عملکرد اعضاء آن از نظر نیروهای امنیتی ساواک دور نماندو چهره های شاخص و فعالی مانند شیخ غلام رضا فیروزیان بارها زندانی شدند .در این پژوهش تلاش شده چگونگی تاسیس و عملکرد این مدارس در شهر اصفهان با تکیه بر اسناد و مدارک موجود و با روش توصیفی -تحلیلی ، به عنوان گوشه ای از مبارزات فرهنگی در زمان پهلوی دوم از جانب روحانیون مورد بررسی قرار گیرد.

در این مقاله با عنوان «سیری در فرهنگ و تمدن ایران در دوره ساسانی و روم شرقی (بیزانس) و تاثیر متقابل دو امپراتوری بر یکدیگر» سعی شده توضیحاتی درباره چگونگی تاثیر متقابل و تحقیق در تشابه آثار بجا مانده از این تمدن ها بررسی به عمل آید.بررسی چگونگی روابط فرهنگی و تمدن ایران دوره ساسانی و روم شرقی (بیزانس) و تاثیراتی که دو امپراتوری بر هم داشتند.این مقاله توصیفی، تشریحی و تحلیلی است.
این دو امپراتوری در تعارض های خود به سرزمین های یکدیگر بهانه های مختلفی برای جنگ و درگیری داشتند. بدون شک جنگ های ایران و روم شرقی(بیزانس) به نحو بارزی مهمترین و عامل تاثیرگذار در انتقال تبادلات سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و هنری بین دو کشور بوده است. ایران دوره ساسانی در طی این تماس ها و جنگ ها آنچه را که برای پیشرفت فرهنگ و تمدن خود لازم داشت از روم شرقی (بیزانس) اقتباس کرد و در مقابل نیز بر فرهنگ آنان تاثیر گذارد.