فصلنامه تاریخ
پیاپی 42 (پاییز 1395)

زرتشتیان در ادوار مختلف ایران دورهی اسلامی با فراز و نشیب های گوناگون روبه رو گردیدند که بقایای آنها در رده های میانی به مناطق مختلف ایران، از جمله یزد محدود شد گرچه در کل شباهت هایی در نوع تعاملات مسلمانان یزد با اقلیت زرتشتی وجود دارد. علاوه بر فرامین دربار قاجار و سلیقه حاکمان یزد در چگونگی برخورد با گبرها، نوع اعتقادات مردم یزد در دوره قاجار، در چگونگی شکل گیری این تعاملات نقش داشته است. از آنجا که نویسنده درصدد بررسی تعاملات اقلیت زرتشتیان یزد با مسلمانان میباشد، فرض نگارنده بر این است؛ در زمینه های مختلف تجاری، اجتماعی، دینی و... معاملات زیادی بین اقلیت زرتشتی با ساکنان مسلمان یزد در دوره مذکور صورت گرفته که همگی نشان از روابط حسنه پیروان هر دو دین دارد. با توجه به موضوع و نیاز نگارنده جهت تبیین محتوا، روش کار مقاله حاضر توصیفی تحلیلی و جمع آوری مطالب، کتابخانه ای و میدانی بوده است.

در دنیای امروز، اخلاق، یکی از مسائل مهم و قابل توجهی است که جوامع مختلف، با آن روبه رو هستند، با تاملی در تاریخ فکر و مکاتب، هیچ متفکر و فیلسوف اجتماعی را نمیتوان نام برد، مگر اینکه به دانشی نظری یا عملی در باب مساله اخلاق، نظر داشته و بدان پرداخته باشد. با ظهور اسلام، اخلاق و تربیت، با همان رویکرد و ساختار قبلی دیگر ادیان الهی و البته با دیدگاهی بسیار جامعتر، به حیات خود ادامه داده و برای تزکیه و پالایش نفس و نیل به کمالات و ارزش های انسانی، اهمیت بسیاری داده است نظام اخلاقی و تربیتی اسلام، برای حوزه های اخلاقی(فردی، خانوادگی، اجتماعی)، توجه و اهمیت زیادی داده و متون دینی(قرآن، حدیث و سیره نبوی) و احایث و روایتهای ائمه اطهار(ع) و به ویژه سیره امام صادق(ع)، به ضرورت ارزشگذاری نسبت به اخلاق و تربیت، تاکید فراوان دارد متصدیان امور آموزشی و پرورشی، در همه دوره ها، بسیار ارزشمند است. با این اوصاف، ارزش و اهمیت اخلاق، از سوی متصدیان امور آموزشی و پرورشی، در همه دوره ها، بسیار ارزشمند است.

موضوع اصلی مورد بحث در این مقاله ترسیم نمای کلی از جنگ های رده و پیامدهای آن در جهان اسلام می باشد. با رحلت پیامبر (ص)، جامعه نوپای اسلامی وارد مرحله جدید از حیات سیاسی-اجتماعی خود شد. درک فقدان وجود پیامبر(ص) در جامعه ای که هنوز با افکار جاهلی خود پیوند خورده بود و آشنایی سطحی با مبانی اسلام داشتند، بسیار سخت و در عین حال ناگوار بود. وقوع جریان سقیفه و تغییر مسیر جانشینی پیامبر(ص) سبب ایجاد تردید و سردرگمی در بخش اعظمی از جامعه اسلامی شد که در پی آن زمینه را برای عصیان علیه خلیفه اول فراهم کرد. برای روشن تر شدن موضوع سعی می شود به بررسی وقایع صدر اسلام در دوران پس از رحلت رسول خدا(ص) و نیز حوادث دوره خلیفه اول نظیر شورش قبایل مختلف و اقداماتی که ابوبکر برای جلوگیری از ارتداد به معنای بازگشت از دین انجام داد، مورد بررسی قرار گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است جنگ های رده موجب تثبیت حکومت ابوبکر، اتحاد قبایل عرب و فراهم شدن زمینه برای گسترش سرزمین های اسلامی در قالب فتوحات شد. بنابراین با توجه به مطالب فوق، روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی می باشد که بر پایه مطالعات کتابخانه ای از منابع متقن تاریخی بهره برده شده است.

در جغرافبای تاریخی ایران عهد اسلامی ،عراق عجم یکی از مناطق مهم و تاثیر گذار در سیر تحولات اسلامی قلمداد گردیده است.کرج ابودلف یکی از شهرهای این منطقه که در اواخر قرن دوم هجری توسط یکی از سرداران هارون الرشید خلیفه عباسی به نام " ابودلف " به منظور تامین امنیت منطقه بنا شد، از نقش مهمی در این زمینه برخوردار بوده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که بنا این شهر در شکل گیری بسیاری از این تحولات موثر بوده است. این پژوهش قصد دارد با تاکید بر منابع تاریخی متقدم به خصوص منابع تاریخ عمومی و جغرافیای تاریخی اسلامی نقش این شهر را در عرصه های : سیاسی ، دینی ،اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی با رویکردی انتقادی مورد مطالعه قرار دهد.

این پژوهش می کوشد با شناخت چگونگی فرهنگ پذیری مغولان در ایران،علل و نتایج ان را بازشناسد.بی تردید متون تاریخی و اثار مورخان با بزرگ این عصر و سکه های باقی مانده از ان، از حوزه های بسیار مهم بازتاب این مفاهیم و اندیشه ها به شمار می اید.
یافته های این پژوهش نشان می دهد،دوره حکومتی غازان و جانشینان او ،پایان حاکمیت یاسا و اوج گرفتن فرهنگ پذیری مغولان وتفوق فرهنگ ایرانی -اسلامی در قلمرو ایلخانان است ،درحقیقت مغولان در رهگذر حضور میان ایرانیان نه تنها بسیاری از عناصر فرهنگ ایرانی اسلامی را پذیرفتند بلکه در اعتلا و شکوفایی ان کوشیدند ،از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت ،فرهنگ ایرانی نیز در کنار فرهنگ مغولی _ چینی ، از آن تاثیر پذیرفت و برخی از اجزاء آن را در خود جای داد اما هیچگاه در آن مستحیل نگشت بلکه فرهنگ قوم غالب را در خود جذب نمود .
فرایند فرهنگ پذیری مغولان نتایج مهمی در برداشت که مهم ترین آن عبارتند از : کاهش خشونت و قساوت مغولان و تقلیل ویرانگری ناشی از حضور آنان در این سرزمین ،بهبود وضعیت عمومی جامعه ،احیای دوباره نام ایران و به کارگیری آن در متون تاریخی این دوره ،تفوق و برتری دین اسلام در رویاروئی با ادیان دیگر ،رسمی شدن زبان و خط فارسی و گسترش آن از آمویه تا شام ،رشد و رونق شعر فارسی با رویکرد اجتماعی ،رشد تاریخ نگاری به زبان فارسی و در نهایت نجات حیات فرهنگ ایرانی درمقابل تهاجم اقوام بیگانه که قطعا این موفقیت ها نشانگر توانمندی ،پویائی و غنای این فرهنگ در مقابل حضور بلند مدت بیگانگان دراین سرزمین است.

در دولت پهلوی دوم، تفکرات نوسازی در شهرهای مختلف ایران من جمله کرمانشاه ادامه یافت. پس از کودتای سال 2331 و تحولات نفتی، دولت منبع مالی مطمئنی را برای انجام الاالاحات به دست ورد و ساب شاک گیاری نهادهای اجتماعی-فرهنگی و بخش های خدماتی در شهر کرمانشاه شد. میزان تاثیرگاری نوسازی دولات پهلاوی در ایجاد تحولات اجتماعی و فرهنگی در شهرکرمانشاه پرسش الالی پژوهش است. به نرار مایرساد حوادس سیاسی کشور و بهبود شرایط مالی دولت و ایجاد نهادهای اجتماعی جدید و بخش های خدماتی در شک گیری تحولات نقش موثری داشته است. این نوشتار بر ن است، تحولات فرهنگای و اجتماعی ناشای از ناوگرایی دولات پهلاوی در شاهر .کرمانشاه را مورد بررسی قرار دهد و عوام تغییرات سیمای فرهنگی و ورود عنالار مدرنیزم به شاهر را بررسای کناد .مقاله پیش رو با روشی تحلیلی-تولایفی به بررسی داده های کتابخانه ای خویش می پردازد.

جریان سیال ذهن که مبتنی بر یک راهبرد نوین روان شناختی است در پی آن است تا به لایه های درونی و لایه های پیش گفتاری ذهن شخصیت ها برسد وآن را به مخاطب برساند.خلسه را شاید بتوان حالت خاصی دانست، که انسان در آن میتواند با ابعاد ماورائی و الهی وجود خود ارتباط برقرار کند . در رساله خلسه اعتمادالسلطنه تحلیل رفتار،گفتار و متن به شیوه جریان سیال ذهن به ذهن و روان نویسنده نمود یافته و جایگاه روحی و روانی شخصیت نویسنده را در متن پیدا کرد .ناآگاهانه بودن روایت، اهاله ی اطلاع رسانی توسط اشخاص داستان به جای مولف از طریق تک گویی درونی، روایت نگارش برای مخاطب نامعلوم، عدم نظم فکری مشخص در بیان خاطرات شخصیت ها، نبود رابطه ی علی و معلولی درروساخت و ژرف-ساخت روایت،گسستگی در زمان و مکان و نفی زمان خطی، درهم ریختگی در روساخت زبانی و دستوری و بیپرده گویی شخصیت ها در روایت؛ از برجسته ترین ویژگی های متن خلسه نوشته اعتمادالسلطنه (1313-1259ق) میباشد.مقاله در پی پاسخ به این پرسش برآمده است که؛ از برجسته ترین مولفه های شیوهی جریان سیال ذهن با رویکرد شیوهی جریان سیال ذهن در « زمان » در متن خلسه اعتمادالسلطنه کدامند؟ و در ضمن برشمردن این مولفه ها، نکاتی در مورد به کارگیری عنصر متن خلسه بیان شود.

بهبود مناسبات تجاری، فراهم ساختن تسهیلات مالی برای تجار و پیشرفت و توسعه اقتصادی از جمله برنامه ها و دغدغه های اولیه مجلس شورای ملی بود. این نهاد در دوره های چهارم و پنجم فعالیت خود علیرغم تغییر فضای سیاسی کشور بعد از کودتای 1299ش. و ترکیب ناهمگون نمایندگان حاضر در مجلس، در زمینه اقتصادی گام های مثبتی را برداشت. در این دو دوره از مجلس، به اکثر خواسته های تجار که از آغاز مجلس شورای ملی به دنبال آن بودند پاسخ داده شد. در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، به واکاوی عوامل موثر در عملکرد اقتصادی مجلس دوره چهارم و پنجم پرداخته شده است.نویسندگان در این مقاله با بررسی مصوبات اقتصادی مجلس به این نتیجه دست یافته اند که تحولات ساختار سیاسی کشور بعد از کودتا، تغییر رویکرد دولت و نگرش دولتمردان نسبت به امور اقتصادی، افزایش قدرت عمل مجلس در رد یا تصویب لایحه ها، بهبود تعاملات تجار با مجلس و عملکرد رضاخان از جمله عناصر تاثیرگذار در روند فعالیت این نهاد و به تصویب رسیدن بسیاری از لایحه های اقتصادی بوده است.