مجله مطالعات علوم پزشکی
سال یازدهم شماره 4 (زمستان 1379)

خون آلوژن دارای عوارضی هر چند نادر ولی متعدد است. از جمله عوارض ناسازگاری خون، انتقال بیماری های منتقله از راه خون، آلوایمونیزاسیون و GVHD می باشد. تهیه خون سالم از اولویت های اول مراکز انتقال خون دنیاست، چنانچه روز جهانی بهداشت در سال 2000 به نام خون سالم نامگذاری شده است تا افکار عمومی مردم دنیا به آن جلب شده و بدین طریق مشارکت عمومی برای تهیه خون سالم فراهم گردد. در این میان جمع آوری خون اتولوگ از مهم ترین روش های تهیه خون سالم است که می تواند جایگزین مناسب خون آلوژن باشد.
مواد و در این تحقیق 45 بیمار اتولوگ از 19 بیمارستان با درخواست کتبی از پزشک معالج در زمینه های مختلف جراحی از جمله پلاستیک، ارتوپدی، زنان و جراحی عمومی و ENT به مرکز انتقال خون تهران مراجعه نمودند. از بیماران در صورت داشتن هماتوکریت بیش از 30 درصد به فواصل هفتگی خونگیری به عمل می آمد و 72 ساعت مانده به عمل جراحی خونگیری متوقف می شد. خونهای جمع آوری شده بعد از انجام تست های ویرال (Anti-HIV, HBSAg, Anti-HCV, RPR) و در صورت منفی بودن نتایج آنها به طور جداگانه در °C 1-6 نگهداری می شد این خون ها، قبل از عمل جراحی به بیمارستان ارسال می گردید تا در صورت لزوم مورد مصرف واقع شود و در غیر این صورت به سازمان انتقال خون عودت داده می شد.
سن بیماران 13 تا 72 سال و وزن آنها از 40 تا 105 کیلوگرم متفاوت بود. 19 نفر (42.5) یک واحد و 23 نفر (51.5 درصد) 2 واحد دو نفر 3 واحد (4.4) و یک نفر (2.2 درصد) 4 واحد خون هدیه کردند که 75% آن مصرف گردید. از میان 45 نفر، 37 بیمار (82.2 درصد) به خون آلوژن نیاز پیدا نکردند و در هشت نفر دیگر علاوه بر خون اتولوگ خون آلوژن هم مصرف شد که علت آن اغلب ناشی از عدم برنامه ریزی صحیح خونگیری بود به طوری که فرصت کافی برای جمع آوری مقدار کافی خون وجود نداشت. عارضه خونگیری در یک نفر (2.2 درصد) مشاهده گردید. به طوری که تفاوت معنی داری با عارضه خونگیری آلوژن (2.2 درصد) نداشت.
بحث: بررسی فوق نشان داد که خون اتولوگ در کاهش مصرف خون آلوژن به طور قابل توجهی (82.2 درصد) موثر می باشد بنابراین یکی از راه های مهم در سالم سازی خون ها محسوب می گردد.

از آنجایی که آگاهی مادران از ویژگی ها و مشخصات نوزادان و نحوه مراقبت از آنها در تامین حفظ و سلامت آنان بسیار موثر است و با توجه به عدم انجام پژوهشی در این زمینه بر آن شدیم که میزان آگاهی مادران را در زمینه مراقبت از نوزادان را مورد بررسی قرار دهیم.
مواد و این پژوهش یک مطالعه توصیفی است که میزان آگاهی مادران اول زا را در زمینه مراقبت از نوزادان را مورد مطالعه قرار می دهد. در این پژوهش 200 مادر اول زا با روش نمونه گیری آسان مورد بررسی قرار گرفتند. داده های پژوهش در مادران با زایمان طبیعی 12-4 ساعت اول پس از زایمان و در مادران سزارین شده 72-12 ساعت اول پس از زایمان از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه گردآوری شد.
یافته ها نشان داد که 8 درصد مادران دارای آگاهی ضعیف، 82 درصد مادران دارای آگاهی متوسط و 10 درصد مادران دارای آگاهی خوب بودند، میانگین نمره آگاهی از حداکثر 30، 15.67 و انحراف معیار آن 3.45 بود.
بحث: نتایج نشان دهنده پایین بودن سطح آگاهی مادران در این زمینه می باشد، و از آنجا که میزان آگاهی مادران تاثیر مهم و انکارناپذیری بر سلامت کودکان دارد، لزوم توجه بیشتر به ارتقای سطح آگاهی مادران در این زمینه احساس می گردد.

معمولا بین سه تا پنج درصد کودکان به تب تشنج که شایع ترین تشنج کودکان زیر شش سال است، مبتلا می شوند. تب تشنج بیماری خوش خیمی است که پیش آگهی خوبی دارد. عدم اطلاع از ماهیت بیماری، گذشته از اینکه موجب اضطراب و رفتارهای غیر عادی والدین به خصوص مادران می شود در مراحل بعدی و عود بیماری نیز که حداقل تا 30% موارد است. آنان را دچار مشکل می کند.
مواد و در شش ماهه دوم سال 1377 به منظور سنجش اولیه آگاهی مادران در مورد تب تشنج و تاثیر آموزش بر افزایش آن، مطالعه آینده نگری بین صد کودک بستری شده در بیمارستان امام خمینی ارومیه انجام گرفت. هنگام بستری کودکان در بخش، مادران آنها با پرسشنامه ای مورد سوال قرار گرفتند و زمان ترخیص، همان پرسشنامه بعد از آموزش های داده شده برای مادران مجددا تکمیل گردید. پرسشنامه شامل مواردی مانند علت تب (به تشخیص پزشک)، علت تشنج از نظر مادر، تاثیر تشنج در تکامل مغز، احتمال عود تشنج، اقدامات حین تشنج، آینده کودک بعد از اولین تشنج، احساس مادر بعد از اولین تشنج کودک نسبت به فرزندش، نحوه برخورد با کودک تب دار، داروی تب بر، نوع دارو و مقدار آن، روش پاشویه و داروی ضد تشنج در پیشگیری از عود تب، بود. نتایج قبل و بعد از آموزش به صورت جداول جمع آوری شدند.
نتایج نشان می دهد که میزان آگاهی مادران از علت تشنج قبل و بعد از آموزش به ترتیب 66% و 89%، در مورد تاثیر تب تشنج بر روی تکامل به ترتیب 55% و 99%، در مورد امکان عود تب تشنج به ترتیب قبل و بعد از آموزش 48% و 100% و همچنین در مورد امکان پیشگیری از تب تشنج به ترتیب 9% و 72% بوده است.
بحث: نتایج این مطالعه، نشان دهنده تاثیر مثبت آموزش بر آگاهی مادران دارای کودکان مبتلا به تب تشنج است. با توجه به نتایج پیشنهاد می گردد که در کلیه مراکز درمانی، آموزش های مناسب به والدین خصوصا مادران، در زمینه تب تشنج داده شود.

اگر چه افزایش آنتی بادی ها بر علیه استرپتوکوک نشانه عفونت با این باکتری است و به طور کلاسیک وسیله تمایز آن از ناقلین می باشد ولی گزارش های متعددی از افزایش عیار آنتی بادی در میان ناقلین استرپتوکوکی وجود دارد که می تواند دلیل عفونت های آرام با این باکتری در بین بیماران باشد که از جهات مختلف بالینی و اپیدمیولوژیک می تواند حائز اهمیت باشد. این مطالعه برای آگاهی از میزان عیار آنتی استرپتولیزین (ASO) در بین دانش آموزان ناقل استرپتوکوک همولیتیک گروه آانجام گردیده است.
ابتدا تعدادی از دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی مدارس نواحی دوگانه آموزش و پرورش شهر ارومیه به صورت تصادفی مورد معاینه اولیه قرار گرفتند و پس از حذف بیماران و دانش آموزانی که در یک ماه گذشته آنتی بیوتیک دریافت کرده بودند تعداد 1001 نفر انتخاب و پس از کشت اختصاصی برای استرپتوکوک گروه آبتا همولیتیک تعداد ناقلین جمعیت مورد مطالعه مشخص گردید و سپس میزان عیار ASO در بین آنان اندازه گیری شد.
22 نفر از 43 نفر از ناقلین مورد مطالعه حاضر به انجام آزمایش ASO شدند که در 9 نفر از آنها (41%) میزان ASO بیش از 333 واحد تود بود. در 7 نفر از ناقلین میزان عیار آنزیم از 500 واحد بیشتر بود.
بحث: این مطالعه نشان می دهد که میزان عیار ASO در بین ناقلین باکتری به طور قابل ملاحظه ای بالا است که می تواند تاییدی بر عفونت های آرام در بین ناقلین استرپتوکوک بتا همولیتیک گروه آو همچنین توجیه مواردی از تب های روماتیسمی در بین بیمارانی باشد که هیچ گونه سابقه گلودردهای چرکی در گذشته خود نداشتند.

بررسی میزان آگاهی و بینش کارکنان بهداشتی و مسوولین آنها پیرامون برنامه پایش رشد و افزودن به آن یا (Growth Monitoring and Promotion) GM/P، نخستین گام در ارزیابی این برنامه می باشد. برای روشن شدن این جستار، بررسی حاضر پایه ریزی گردید.
مواد و ارایه دهندگان خدمات پایش رشد، شاغل در چهار مرکز بهداشتی- درمانی شهری و شش مرکز بهداشتی- درمانی روستایی (n=42) و 16 خانه بهداشت تابعه، مربیان و مسوولین آنها (n=26) مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها نشان می دهد که 30 درصد از ارایه دهندگان خدمات در شهر و 59.4 درصد در روستا درباره پایش رشد دارای آگاهی سطح بالا بودند. لیکن هیچکدام از آنها چه در شهر و چه در روستا درباره خوراکیاری دارای آگاهی سطح بالا نبودند. درباره از شیرگیری شیرخوار، 9.4 درصد ارایه دهندگان خدمات در روستا و 50 درصد در شهر دارای آگاهی سطح پایین بودند (PF=0.01). همچنین، 20 درصد از مربیان و مسوولین پزشک و 36.4 درصد از غیر پزشکان درباره پایش رشد، آگاهی سطح بالایی داشتند. دانش ارایه دهندگان خدمات در شهر درباره تفسیر منحنی رشد نمونه، بیشتر از دانش ارایه دهندگان خدمات در روستا و مسوولین و مربیان پزشک است (P<0.002). 34 درصد ارایه دهندگان خدمات در روستا و 20 درصد در شهر، بر این باور بودند که برنامه پایش رشد یک برنامه سودمند نیست.
بحث: پیشنهاد می شود که جهت هر چه کارآتر گردانیدن برنامه GM/P در ارومیه باید هر چند ماه یکبار، دوره های بازآموزی در این باره برای همه کارکنان بهداشتی (به ویژه برای پزشکان) به صورت منظم ترتیب یابد.

در عمل جراحی سزارین می توان از روش های مختلف بیهوشی به منظور تامین بی دردی مورد نیاز استفاده کرد، این روش ها شامل بیهوشی عمومی و رژیونال می باشند. تمامی داروهای بیهوشی اثر تضعیفی بر روی دستگاه عصبی مرکزی دارند. تقریبا تمام این داروها از جفت عبور کرده، می توانند بر جنین تاثیر منفی اعمال کنند. گاز اکسید ازت (N20) نیز از جمله داروهایی است که از جفت عبور کرده، می تواند تحت شرایطی سبب دپرسیون و هیپوکسمی در جنین گردد. آنستزی رژیونال (اسپاینال) نیز از مزایا و معایبی برخوردار است. این مطالعه به منظور مقایسه اثرات این دو روش بر روی نمره آپگار نوزادان در عمل جراحی سزارین الکتیو طراحی و اجرا گردید چرا که برخی مطالعات نشان داده اند که علیرغم میزان بالای اسیدمی نوزاد در آنستزی اسپاینال، نمره آپگار وضعیت بهتری نسبت به موارد بیهوشی عمومی داشته است.
در طی این مطالعه تجربی که از نوعRandomized Clinical Trial می باشد مادران کاندید عمل جراحی سزارین الکتیو بین دو گروه بیهوشی عمومی و بی حسی نخاعی به صورت تصادفی تقسیم شده و نمره آپگار دقیقه اول و پنجم نوزادان ثبت گردید. در بی حسی اسپینال لیدوکائین 5 درصد از فضای بین مهره ای L3-L4 به شکل ساب آراکنوئید تزریق شد و در بی هوشی عمومی از تیوپنتال و سوکسینیل کولین برای القا و از N20، اکسیژن و هالوتان جهت نگهداری بیهوشی استفاده شد.
متوسط آپگار دقایق اول و پنجم کل نمونه ها به ترتیب 8.99±0.61 و 9.89±0.31 بود. این میزان ها به ترتیب در گروه بی حسی اسپینال 9.11±0.67 و 9.92±0.28 و در گروه بیهوشی عمومی 8.76±0.54 و 9.86±0.35 اندازه گیری شد. اختلاف این مقادیر در دقیقه اول بین دو گروه معنی دار بوده(p=0.01) و در دقیقه پنجم اختلاف محسوسی با هم نداشتند (p=0.42). بحث: از آنجا که تقریبا تمام داروهای بیهوشی اثر مضاعف بر روی دستگاه عصبی مرکزی داشته و در حین بیهوشی از جفت عبور می نمایند لذا می توانند سبب نارکوز و تخدیر در جنین گردند. در بی حسی اسپینال که چنین عواملی کمتر دخالت دارند اثرات نامطلوب نیز کمتر بوده و نمره آپگار نوزادانی که از این طریق متولد می شوند بیش از روش بیهوشی عمومی است.

سالمندی فرایند طبیعی و غیر قابل اجتناب است، که هیچ کس نمی تواند منکر آن شود. اما حقیقت موضوع این است که بعضی مواقع این مرحله در زندگی با مشکلات زیاد جسمی و روانی همراه می گردد. هدف از این تحقیق تعیین میزان رعایت اصول ایمنی در جلوگیری از حوادث برای بیماران سالمند بستری در بخشهای مختلف مراکز آموزشی- درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه می باشد.
در این پژوهش پرسشنامه ای مشتمل بر 77 سوال بر اساس اهداف طرح تهیه گردید. پس از تعیین اعتبار علمی آن وضعیت بیمارستان ها از نظر میزان رعایت اصول ایمنی در پیشگیری از حوادث بیماران سالمند ارزیابی گردید. روش مطالعه به صورت توصیفی- مقطعی و مشاهده ای بوده و جمعیت مورد مطالعه کلیه بخش های بستری کننده، بیماران سالمند می باشد. اطلاعات جمع آوری شده از طریق چک لیست ها و مشاهدات توسط نرم افزار کامپیوتری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
خلاصه یافته های تحقیق نشان داد که تمام بخشهای بیمارستان ها بیماران سالمند را بستری می کنند. میزان رعایت اصول ایمنی در بیمارستان امام خمینی (ره) 5/62%، در بیمارستان مطهری 5/54% و در بیمارستان طالقانی 2/36% بوده است. بیمارستان امام خمینی بیشترین ایمنی و بیمارستان طالقانی کمترین ایمنی را دارا می باشد. در بررسی جز به جز بخشها میزان رعایت اصول ایمنی وضعیت حمام، دستشویی، راه پله ها، کف اتاق ها، پنجره ها، زنگ خطر، آسانسور و وسایل حمل و نقل در هر یک از بخشهای بیمارستانها تعیین گردید.
بحث: نتایج نشان داد که وضعیت ایمنی در بخش های مختلف بیمارستانهای آموزشی- درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه که بیماران سالمند در آن بستری می شوند به جز بیمارستان امام خمینی بقیه در حد پایین تر از استاندارد قرار دارند. بعضی پیشنهادات در مورد رعایت اصول ایمنی به منظور پیشگیری از حوادث برای سالمندان بستری در بیمارستان ها توصیه شده است.

آپاندیسیت حاد از شایع ترین فوریتهای جراحی شکم را می باشد، نسبت های درستی تشخیص بر پایه امتحانات بالینی 80%-75% است. در کودکان، دختر خانم ها و در دوره حاملگی نسبت درستی تشخیص از نسبت های فوق به مراتب پایین تر است، بنابراین با نسبت بالایی از لاپاراتومی غیر ضروری همراه است. هدف از این بررسی، درستی تشخیص و جلوگیری از عارضه آپاندیسیت حاد و لاپاراتومی غیر ضروری با استفاده از سونوگرافی است که با کیفیت بالای تصویری همراه است.
در سال 1378 در مرکز آموزش درمانی پورسینا رشت، 430 بیمار که 208 نفر (60%) زن و 172 نفر (40%) مرد با میانگین سنی 23±7 و رده سنی 75-2 سال پذیرفته شدند و به طور آینده نگر مورد بررسی قرار گرفتند که یافته های سونوگرافی، تاریخچه و امتحان فیزیکی در هنگام پذیرش ارتباط داشت.
سونوگرافی قادر بود آپاندیسیت را با یک حساسیت 7/89% و یک ویژگی 2/98% و یک ارزش پیشگویی مثبت و کاذب 3/89% و 97% و درستی تشخیص 3/96% را به ترتیب تشخیص دهد. استفاده معمول از سونوگرافی قبل از تصمیم گیری درمانی نسبت لاپاراتومی غیر ضروری را از 3/20% به 3/11% تقلیل داده است.
در 24 مورد (7/24%) از 97 بیمار که تشخیص آپاندیسیت حاد به اثبات رسیده بود، بیماری پیشرفت نموده و پارگی آپاندیس در هنگام لاپاراتومی دیده شد. تاریخچه امتحان فیزیکی هنگام پذیرش 15 نفر (62%) از بیماران به طور یقین و در 5 نفر (7/20%) به عنوان مظنون و 4 نفر (3/17%) به عنوان احتمال ضعیف تقسیم بندی شدند. تنها نیمی (48%) از بیماران آپاندیسیت سوراخ شده شمارش گلبول های سفید خون بیش از13000 mm3 و تب بالای 38 درجه سانتیگراد در 50% نشان داد.
بحث: در نتیجه گیری سونوگرافی توان آن را داشت آپاندیس ملتهب یا آبسه آپاندیس سوراخ شده را در 22 (7/91%) نفر از 24 بیمار تشخیص دهد. بنابراین بروز بالای آپاندیس عارضه دار (7/24%) در مطالعه جمعیت بیماران حاد مربوط به پیشرفت بیماری قبل از پذیرش و تاخیر تشخیصی قبل از بالینی بوده است.

عفونت های ناشی از H.pylori با وجودی که از انتشار وسیعی برخوردار می باشند، ولی نحوه انتقال بیماری های ناشی از آن هنوز به درستی شناخته نشده است. از آنجا که میزان مقاومت باکتری در آب بیان کننده اهمیت نحوه انتشار باکتری از آن طریق می باشد. این تحقیق به منظور بررسی میزان بقا باکتری در آب انجام گرفت.
برای کشت باکتری از محیط آگار شکلاته و محیط Brucella Brain-heart infusion agar آگار استفاده شد. باکتری پس از شمارش و تخمین تعداد آن، به آب با دمای 4 درجه سانتی گراد، انتقال داده شد و در فاصله های زمانی متفاوت میزان آن اندازه گیری گردید. همچنین در مطالعه پیش بینی گردید جهت بررسی آلودگی آبهای محیطی، برای شناسایی ارگانیسم از نمونه، علاوه بر کشت از روش PCR نیز استفاده گردد.
نتایج حاصله نشان داد که تعداد باکتری پس از یک هفته انتقال به آب، اندکی افزایش یافت ولی به تدریج از تعداد آن کاسته گردید. هر چند تا چهار هفته توانست در آب زنده بماند و پس از انتقال به محیط کشت مجددا رشد و تکثیر پیدا نمود. همچنین سرعت تغییر شکل باکتری از اسپیرال به کوکوییدی در محیط کشت به مراتب بیشتر از آب بود.
بحث: نتایج حاصله گر چه هنوز احتیاج به بررسی بیشتری دارد اما می تواند موید نقش قابل توجه آب در انتشار ارگانیسم باشد.

کربن فعال به دلیل داشتن نسبت بالای مساحت به جرم، به عنوان جاذب سطحی در حذف آلاینده های مقاوم در برابر فرآیندهای متداول بیولوژیکی، ترکیبات بودار و رنگی و فلزات سنگین پسابها به صورت پودر و دانه ای، از کاربرد گسترده ای برخوردار است.
کربن های فعال بسته به نوع ماده اولیه و روش فعال نمودن، متفاوت می باشند. در حالت کلی کربن های گرانولی از نوع زغال سنگ بیتومینی دارای منافذ ریز، سطح تماس بزرگتر و ظرفیت بالا هستند و بیشتر از سایر کربن ها مورد استفاده قرار می گیرند.
مقدار کربن مورد نیاز بر اساس سنجش آزمایشگاهی، قابل محاسبه است و برای استفاده از کل ستونهای کربن فعال به عنوان ناحیه جذب آلاینده ها معمولا از حالت های موازی و یا سری آنها استفاده می شود. کربن های اشباع شده، در درجه حرارتهای 650-980 °C احیا می شوند و دوباره به عنوان جاذب به کار می روند. برآورد مشخصات هیدرولیکی ستونهای کربن فعال به کمک روابط بوهرت و ادامز و منحنی های مربوطه انجام می گیرد.