پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 24، تابستان1383)

بناهای ضروری همانند بیمارستانها، مراکز آتش نشانی، نیروگاه ها و... بناهایی هستند که وقفه در بهره برداری از آنها به طور غیرمستقیم موجب افزایش تلفات و خسارات در نواحی زلزله زده می شود. علاوه بر آن، این بناها باید طوری طراحی شوند که پس از وقوع زلزله های شدید بدون آسیب عمده سازه ای و حتی غیرسازه ای قابل استفاده باقی بمانند.
در استاندارد 2800 ایران به منظور تامین سطح عملکرد بهره برداری، راهکارهایی برای کنترل تنش و تغییرمکان در این بناها در مقابل سطح خطر زلزله سطح بهره برداری (5/99 درصد احتمال وقوع در 50 سال) ذکر شده است. برای تامین سطح عملکرد دوم (قابل استفاده بودن ساختمان بدون آسیب عمده در مقابل زلزله های شدید)، ابزار فراهم شده برای کنترل تنش و تغییرمکان، همان ابزار کنترل سطح عملکرد ایمنی جانی در سایر بناهاست. تنها تفاوت با سایر بناها انتخاب ضریب اهمیت 2/1 در این بناها می باشد که این ضریب، حاشیه ایمنی بیشتری برای سطح عملکرد ایمنی جانی نسبت به سایر بناها فراهم خواهد نمود.
در این مقاله، سطح عملکرد بناهای ضروری در مقابل سطح خطر مختلف، که بر مبنای استاندارد 2800 ایران طراحی شده اند، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در ساختمانهای طراحی شده سطح عملکرد قابلیت استفاده بی وقفه برای سطح خطر 10% در 50 سال و سطح عملکرد ایمنی جانی برای سطح خطر 2% در 50 سال تامین نشده است.

شناسایی رفتار لزره ای سیستم های ثانویه که شامل تجهیزات مکانیکی و برقی و دیگر اجزاری غیرسازه ای می باشند در سه دهه گذشته و بویژه پس از زلزله سن فرناندو در سال 1971، که خسارات گسترده ای به سیستم های ثانویه وارد آورد، مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است. روش های تحلیل و معیارهای طراحی لرزه ای این سیستم ها نیز از اواسط دهه 90 به تدریج در آیین نامه های Eurocode 8 و IBC2000, UBC97 منتشر شده در سال 1998 و استاندارد 2800 ایران، بازنگری شده در سال، 1378، به نقاط ضعف استاندارد 2800 در مقایسه با سایر آیین نامه ها اشاره شده است.

زمین لرزه 8/3/83 فیروزآباد کجور که در بخشهای وسیعی از شمال کشور احساس گردید در ناحیه البرز مرکزی ناپایداری های دامنه ای فراوانی ایجاد کرد. این ناپایداری ها بویژه در محدوده جاده چالوس و روستاهای واقع در محدوده شهرستان کجور، بیشترین تلفات و خسارات را برجای گذاشت. بیشترین تلفات این زمین لرزه ناشی از سقوط بلوکهای عظیم سنگی و اصابت به خودروهای عبوری در مسایر چالوس بوده است. در این مقاله وضعیت زمین شناسی منطقه بررسی و سنگریزشها و انواع زمین لغزشهای ایجاد شده در محدوده تحت تاثیر زمین لرزه بررسی گردیده است. علاوه بر آن، خسارات ناشی از زمین لغزشها یا سنگریزشها روی شریانهای حیاتی و ساختمانها به اجمال مورد بحث قرار گرفته است.

زلزله 21 مه 2003 زیموری در ساعت 19:45:00 به وقت محلی در ناحیه ساحلی دریای مدیترانه (در حدود 75 کیلومتری باختر الجزیره) رخ داد. این زلزله تا تاریخ 5/6/2003 (15/3/1382) بر طبق آمار مرکز ملی مدیریت بحران الجزایر 2268 کشته، 10455 مجروح و حدود 15،000 نفر بی خانمان بر جای گذاشت. در استان بومرداس برآوردهای اولیه نمایانگر تخریب بیش از 4000 ساختمان بوده است. زلزله مذکور با سازوکار فشاری و روند غالب خاور، شمال خاور، باختر، جنوب باختر (بر اساسا سازوکار ژرفی لرزه اصلی) موجب خسارتهای فراوان به شهرهای زیموری، تنیا، بومرداس، رویبا، روقیا و دللس و خسارتهای نسبی به محدوده ای به قطر بزرگتر حدود 80 تکیلومتر در قطر کوچکتر حدود 25 کیلومتر شده است.

مخازن هوایی ذخیره مایعات در زلزله های گذشته رفتار لرزه ای مناسبی نداشته اند. در این پایان نامه به رفتار و تحلیل لرزه ای مخازن هوایی تحت اثر سه مؤلفه زلزله پرداخته شده است. در فصل اول پایان نامه ضمن معرفی انواع متداول و رایج مخازن هوایی آب بتنی و فولادی، چگونگی گزینش شکل هندسی سازه و راهکارهایی برای طرح اولیه آنها ارائه شده است. در فصل دوم رفتار لرزه ای مخازن هوایی فولادی با پایه های مهاربندی شده و مخازن هوایی بتنی با پایه های قابی و شفتی شکل بررسی گردیده است.

با ارتقاء دانش بشر، راهکارهای جدیدی از جمله تحلیل ساختمان بر مبنای تحلیل غیر خطی استاتیکی برای افزایش ایمنی ساختمانها در برابر زلزله پیشنهاد شده است. برای انجام این تحلیل، سازه تحت اثر بار جانبی رو به افزایش قرار می گیرد، تا آنجا که به تغییر مکان مشخصی برسد. نیروی جانبی که به سازه اعمال می شود و تغییر مکان هدفی که سازه برای رسیدن به آن هل داده می شود بر اساس این فرضها به دست می آیند که مد اصلی سازه، کنترل کننده پاسخ و شکل مد سازه بعد از جاری شدن تحت بار جانبی ثابت باقی بماند.

مشاهدات صورت گرفته از مخازن LPG آسیب دیده بر اثر زلزله های گذشته نشان می دهد که بیشتر آسیبهای وارده به اجزای الحاقی نظیر لوله ها، فلنج ها و شالوده این مخازن بوده است. این مخازن محتوی گاز مایع LPG (ترکیبی از محصولات نفتی) می باشد. این ترکیب مخلوطی از هیدروکربنهای C3 و C4 حاصل از گازهای طبیعی خالص (با عملیات پالایش نفت خام) است. معمولا سازندگان این گروه مخازن آنها را به صورت طرح و اجرا برای سیستم های پالایشگاهی و پتروشیمی انجام می دهند. به همین دلیل، بررسی این مخازن از اهمیت خاصی برخوردار است.

وجود بازشو در اعضای بتن مسلح فرضهای ساده کننده طراحی را تغییر می دهد؛ لذا طراحی به شیوه های معمول در مورد این اعضا مناسب به نظر نمی رسد. از سوی دیگر، در دیوارهای برشی بتن مسلح به دلایل معماری و یا سازه ای بازشوهایی ایجاد می شود. دلیل سازه ای ایجاد این بازشوها می تواند ایجاد ضعف در عملکرد برشی قسمتهای فوقانی و در نتیجه استفاده از مکانیزم خرابی برشی دیوار در کنار خرابی خمشی در پایه دیوار برای ایجاد شکل پذیری دو گانه در دیوار باشد. این تحقیق با هدف مقایسه روش های مختلف طراحی دیوارهای برشی بازشودار انجام پذیرفت.