فصلنامه روش ها و مدلهای روان شناختی
سال دهم شماره 35 (بهار 1398)

مطالعه حاضر با هدف بررسی متغیرهای سازمانی و روان شناختی مرتبط با انگیزش شغلی کارکنان صورت پذیرفت. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی است و هدف آن، توسعه دانش کاربردی در زمینه مطالعات سازمانی است. از منظر روش توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق، کارکنان بیمارستان کوثر شهر شیراز به تعداد 700 نفر در نظر گرفته می شود. شیوه نمونه گیری، به شکل نمونه برداری تصادفی طبقه ای، تعداد 248 نفر به عنوان حجم نمونه برگزیده شده اند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. فرضیات تحقیق با استفاده از الگوسازی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که خودکارآمدی بالاترین ارتباط با انگیزش شغلی کارکنان را دارد.

اضطراب امتحان نوعی اضطراب موقعیتی(هراس خاص) است که می تواند تاثیر منفی بر روند کیفیت زندگی فرد بگذارد. هدف از این پژوهش بررسی مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و هیپنوتیزم درمانی شناختی رفتاری بر کاهش علایم اضطراب و بهبود کیفیت زندگی دانش آموزان دارای اضطراب امتحان بود. یعنی یک مطالعه تجربی(آزمایشی کامل) از نوع پیش آزمون، پس آزمون و دوره پیگیری سه ماهه به کار رفته که از بین دانش آموزان دوره متوسطه اول بخش چنارشاهیجان از توابع استان فارس50 نفر دارای اختلال اضطراب امتحان به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی قرار گرفته و ابزار جمع آوری داده ها، یکی پرسشنامه اضطراب امتحان فریدمن و جاکوب(1997) و دیگری پرسشنامه فرم کوتاه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی[1](2000)بود. پروتکول درمانی در یکی از گروه ها استفاده از تکنیک های درمان شناختی رفتاری و در گروه دیگر همان تکنیک ها در حالت خلسه هیپنوتیزمی در مدت10 جلسه یک و نیم ساعته هفتگی بود. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر و آزمون های تعقیبی مربوطه از طریق نرم افزار کامپیوتری(Spss22) تجزیه و تحلیل گشته است. نتایج یافته ها نشان داد که هر دو مداخله روان شناختی در پس آزمون و پیگیری منجر به کاهش علایم اضطراب امتحان دانش آموزان در سه بعد تحقیر اجتماعی، خطای شناختی و تنیدگی گشته و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشیده است. بنابراین هرچند هر دو شیوه شناختی رفتاری و هیپنوتراپی شناختی رفتاری می توانند مداخله ای موثر در کاهش اضطراب امتحان و افزایش کیفیت زندگی دانش آموزان باشند. اما روش هیپنوتیزم درمانی شناختی رفتاری بسیار کاراتر از روش شناختی رفتاری بوده و در مقایسه باعث تغییرات معنادارتری(0001/p<  ) در پس آزمون و پیگیری هر دو متغیر گردیده است. لذا این روش می تواند در آینده بخشی از درمان اضطراب بوده و در ارتقاء کیفیت زندگی چنین افرادی نیز موثر باشد. 3. World Health Organization (WHO)

این تحقیق به هدف تدوین و اعتباربخشی یک الگوی طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل ذهنی انجام شد. نظریه مدل ذهنی، یکی از نظریه های حوزه روانشناسی شناختی است که به تبیین نحوه استدلال و شناخت در انسان می پردازد. در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق آمیخته، الگویی برای طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل ذهنی تدوین شده و سپس مورد اعتباریابی قرارگرفت. در روش تحقیق کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی با طرح استقرایی و همچنین از روش طراحی و تدوین الگو استفاده شد. پس از تهیه چهارچوب اولیه مفهومی و سپس الگوی اولیه طراحی آموزشی، با استفاده از نظر صاحب نظران به بررسی میزان اعتبار درونی آن اقدام گردید و بعد از آن الگوی نهایی تدوین شد. در بخش کمی نیز برای رواسازی و اعتباربخشی بیرونی الگوی تدوین شده از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. آزمودنی ها عبارت بودند از دانش آموزان سال سوم متوسطه که به روش نمونه گیری در دسترس از بین مدارس شهرستان سردشت انتخاب شدند. در هر گروه تعداد 16 نفر به روش همتاسازی قرار داده شدند. درس سوم کتاب فیزیک برای طراحی آموزشی انتخاب شد که پس از طراحی کردن آن براساس الگوی تدوین شده در گروه آزمایش آموزش داده شد. گروه کنترل نیز به روش مرسوم آموزش دیدند. در پایان نتایج آزمون های پیشرفت تحصیلی و آزمون حل مساله در دو گروه با استفاده از آزمون تی وابسته و آزمون تحلیل کوواریانس باهم مقایسه شدند. نتایج حاکی از تفاوت معنی دار نمرات دوگروه در هر دو آزمون بود. بدین معنی که طراحی آموزشی مبتنی بر مدل ذهنی باعث بهبود میزان یادگیری و مهارت حل مساله در دانش آموزان شده بود.

پژوهش حاضر با هدف پیش بینی اضطراب نوجوانان بر اساس ادراک آنها از کنترل والدین با توجه به نقش میانجی باورهای فراشناختی بود. این پژوهش با روش همبستگی انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر شیراز در سال تحصیلی 98-1397 بود. 211 نفر از اعضای جامعه با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه های سبک های فرزند پروری Schaefer، اضطراب کودکان Spence و فراشناخت کودکان و نوجوانانWells، جمع آوری شدند و با روش مدل یابی معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر مستقیم ادراک نوجوانان از کنترل والدین بر اضطراب نوجوانان معنادار نیست، ولی اثر غیر مستقیم ادراک نوجوانان از کنترل والدین بر اضطراب نوجوانان از طریق باورهای فراشناختی معنادار است. باورهای فراشناختی نیز به طور مستقیم قادر به پیش بینی اضطراب نوجوانان بود. اینیافته ها تلویحات کاربردی و پژوهشی مهمی در زمینه ادراک نوجوانان از کنترل والدین و باورهای فراشناختی در پیش بینی اضطراب نوجوانان دارد.

این پژوهش با هدف آزمون و مقایسه مدل رابطه علی ویژگی های شخصیتی با کیفیت زندگی و عملکرد تحصیلی با میانجی گری خودکارآمدی تحصیلی و تنظیم هیجان در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش تمامی دانشجویان دختر و پسر مشغول به تحصیل در دانشگاه شهید چمران اهواز بودند که 350 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای، به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و به ابزارهای پژوهش(خرده مقیاس وظیفه شناسی سیاهه شخصیتی نئو، پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی- فرم کوتاه، مقیاس خودکارآمدی تحصیلی و خرده مقیاس تنظیم هیجان) پاسخ دادند. این مطالعه از نوع همبستگی با استفاده از روش تحلیل مسیر انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه وظیفه شناسی و خودکارآمدی تحصیلی، مثبت و قوی است. رابطه خودکارآمدی تحصیلی و عملکرد تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی و کیفیت زندگی نیز مثبت و معنی دار است. همچنین ضریب مسیر وظیفه شناسی به کیفیت زندگی در دانشجویان دختر و ضریب مسیرهای وظیفه شناسی به تنظیم هیجان و تنظیم هیجان به کیفیت زندگی در دانشجویان پسر بیشتر بوده است. با توجه به رابطه خودکارآمدی تحصیلی با عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی و همچنین و رابطه تنظیم هیجان با کیفیت زندگی، می توان راهکارها یا برنامه های را برای افزایش خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان و همچنین درک، ارزیابی و کنترل هیجان ها و واکنش های هیجانی به شیوه ای سودمند مد نظر قرار داد.

امروزه استفاده از افکار و ایده های نوآور کارکنان می تواند منشا تحولات عظیمی در سازمان ها گردد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر رابطه حمایت سازمانی ادراک شده و جو خلاقانه سازمانی با توسعه کارآفرینی با واسطه گری خلاقیت و توانمندسازی روان شناختی در کارکنان کتابخانه در نظر گرفته شد. جامعه آماری پژوهش 410 نفر از کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی استان خوزستان هستند که به روش نمونه گیری طبقه ای ساده انتخاب شده و به پرسشنامه های جو خلاقانه سازمانی، حمایت سازمانی ادراک شده، توانمندسازی روان شناختی، خلاقیت سازمانی و پرسشنامه رفتار کارآفرینانه پاسخ دادند. جهت تحلیل داده ها علاوه بر استفاده از روش های توصیفی(میانگین انحراف معیار و ماتریس همبستگی) برای ارزیابی الگوی پیشنهادی از روش الگویابی معادلات ساختاری(SEM) و با استفاده از نرم افزار aAAMOS ویراست 21 انجام گرفت. روابط واسطه ای در الگوی پیشنهادی با استفاده از روش بوت استراپ آزموده شدند. شاخص های برازش مانند(GFI، CGI،RESMA)از حدنصاب لازم برخوردار بوده و حاکی از آن است که مدل پیشنهادی پژوهش با داده ها برازش دارد. نتایج حاکی از معنی داری تمامی مسیرهای مستقیم حمایت سازمانی ادراک شده و جو خلاقانه سازمانی به توسعه کارآفرینی بود و با حذف مسیرهای غیر معنی دار، الگو اصلاح شد. شاخص های برازندگی الگویانی معادلات ساختاری، برازش مناسب الگوی اصلاح شده را نشان دادند. همچنین نتایج روابط غیرمستقیم معنی داری این روابط را تایید نمودند.

هدف این مطالعه بررسی اثربخشی درمان گروهی طرحواره های هیجانی بر میزان درد و افسردگی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید بوده است. جامعه آماری شامل تمامی بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید مراجعه کننده به درمانگاه های روماتولوژی و بخش های روماتولوژی بیمارستان های شهر شیراز بود. 45 بیمار مبتلا به بیماری آرتریت روماتویید که مبتلا به افسردگی هم بودند،    به صورت تصادفی در 3 گروه آزمایشی، پلاسیبو و کنترل قرار گرفتند. پرسشنامه های  مورد استفاده در این مطالعه، پرسشنامه های درد مک گیلو  افسردگی بک بودند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های تحلیل کوواریانس و واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده گردید. نتایج نشان داد که درمان گروهی طرحواره های هیجانی برمیزان درد(مولفه های حسی، عاطفی، شناختی و نمره کل) و افسردگی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید اثر معناداری داشت و موجب کاهش آنها گردید و این اثر پس از پیگیری 3 ماهه ماندگاری داشت(p<0/05). با استناد به یافته ها میتوان نتیجه گرفت که درمان گروهی طرحواره های هیجانی میتواند یک مداخله روانشناختی اثربخش جهت کاهش درد و افسردگی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید باشد.

هدف پژوهش حاضر تبیین بهزیستی روانی در گونه های مختلف خانواده براساس مدل فرآیند و محتوای خانواده در دانش آموزان دوره متوسطه شهر شیراز بود. در این پژوهش دانش آموز دبیرستانی به شیوه نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند. دراین پژوهش از سه مقیاس خودگزارشی فرآیند خانواده(SFD)، مقیاس خود گزارشی محتوای خانواده(SFC) و مقیاس بهزیستی روانی آکسفورد(OHI) استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره نشانگر تفاوت معنادار گونه های مختلف خانواده در ابعاد رضایت از زندگی، خلق مثبت، سلامتی و بهزیستی روانی بود. بدین ترتیب که خانواده های سالم از بهزیستی مناسب تری نسبت به دیگر خانواده ها برخوردار بودند. همچنین این تفاوت در ابعاد بهزیستی روانی نیز ملاحظه گردید. این مطالعه نشان داد که بعد فرآیند ها در مدل بافت نگر فرآیند و محتوای خانواده نقش بسزایی در بهزیستی روانی نوجوانان دارد.

هدف پژوهش تدوین مدل احساسات شرم و گناه بر اساس شیوه های فرزندپروری با نقش واسطه ای اسناد علی منفی بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 به تعداد 124083 نفر بودند. با روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی چند مرحله ای یکی از مناطق جغرافیایی (16،1،2،6،4) انتخاب و از هر منطقه یک دبیرستان دخترانه و پسرانه و از هر دبیرستان دو کلاس انتخاب شدند. نمونه شامل 394 نفر به همراه پدر یا مادر آنها بودند. داده ها از طریق پرسشنامه های احساسات شرم و گناه کوهن و همکاران 2011، سبک های فرزندپروری بامریند 1991 و اسنادهای علی کودکان و نوجوانان پترسون و سلیگمن 1984 جمع آوری شد. نتایج نشان داد که الگوی پیشنهادی برازنده داده ها است. مسیر مستقیم سبک فرزندپروری مقتدرانه بر احساس گناه مثبت و معنادار  و مسیر مستقیم سبک فرزندپروری سهل گیرانه بر احساس گناه منفی و معنادار بود. مسیرهای غیرمستقیم فرزندپروری مقتدرانه بر احساس گناه از طریق سبک اسناد در موقعیت منفی و فرزندپروری مقتدرانه بر احساس شرم از طریق سبک اسناد در موقعیت منفی، منفی و معنادار بودند. مسیرهای غیر مستقیم فرزندپروری سهل گیرانه بر احساس گناه از طریق اسناد در موقعیت منفی، فرزندپروری سهل گیرانه بر احساس شرم از طریق اسناد در موقعیت منفی، فرزندپروری مستبدانه بر احساس شرم از طریق اسناد در موقعیت منفی و فرزندپروری مستبدانه بر احساس گناه از طریق اسناد در موقعیت منفی، مثبت و معنادار بودند.

پژوهش حاضر به منظور مقایسه همجوشی فکر- عمل، سبک های اسناد و کنترل توجه در افراد مبتلا به اختلال وسواسی- جبری و افسردگی صورت گرفت. این پژوهش از نوع پس رویدادی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی افراد مبتلا به اختلال وسواسی- جبری و افسردگی بود که به کلینیک های روان پزشکی و درمانگاه های تخصصی اعصاب و شهر شیراز مراجعه کرده و از طرف متخصصین تشخیص اختلال وسواسی - جبری یا افسردگی اساسی دریافت کردند. از جمعیت آماری فوق دو گروه 30 نفری مبتلا به اختلال وسواسی - جبری و افسردگی اساسی با روش نمونه گیری هدفمند به عنوان آزمودنی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از ابزارهای مقایس تجدیدنظر شده همجوشی فکر - عمل، پرسشنامه سبک های اسناد و مقایس کنترل توجه استفاده شد. داده های پژوهش به وسیله تجزیه و تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که همجوشی فکر - عمل اخلاقی در افراد مبتلا به افسردگی و همجوشی فکر - عمل احتمال برای دیگران و خود در افراد مبتلا به اخلال وسواسی - جبری بیشتر بود. سبک اسناد برای رویدادهای مثبت در افزاد مبتلا به اختلال وسواسی - جبری درونی، پایدار و کلی اما در افراد مبتلا به افسردگی بیرونی، ناپایدار و اختصاصی بود. همچنین سبک اسناد برای رویدادهای منفی در هر دو گروه (گروه افسرده به میزان بیشتری) درونی، پایدار و کلی بود. به علاوه بین گروه های وسواسی - جبری و افسردگی از لحاظ کنترل توجه و  ابعاد آن تفاوت معنی داری وجود نداشت. از سوی دیگر با توجه به میانگین ها هر دو گروه کنترل توجه کمی داشتند.