نشریه پدافند غیر عامل و امنیت
پیاپی 3 (زمستان 1391)

وضعیت ناهمگون و نامناسب پراکندگی زمانی و مکانی بارش ها و میانگین بارندگی سالانه کشور در حدود 240 میلی متر که کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین جهانی است سبب توجه جدی به امر سد سازی گردیده است. در کنار توسعه و ساخت سدها، حفاظت از آن ها به عنوان یکی از زیرساخت های حیاتی کشور دارای اهمیت است. توجه به اصول پدافند غیرعامل در مراحل مختلف مطالعات، طراحی، ساخت و بهره برداری از سدها سبب توانمندی در مواجهه با تهدیدها خواهد شد. این تهدیدها شامل تهدیدهای عمومی مانند خرابکاری تروریستی، حمله های سایبری، انهدام سد و نیز تهدیدهای تخصصی مانند آلودگی آب و ایجاد نقص فنی در سامانه های کنترل و مانور تجهیزات و تاسیسات سد است. هدف از انجام این تحقیق ارزیابی پدافند غیرعامل در سدهای مخزنی است. در این تحقیق ضمن بررسی وضعیت حاضر روند طراحی و ساخت سدها راه کارهای اجرایی پدافند غیرعامل و مقابله با تهدیدها در مراحل مختلف پیش از ساخت، حین ساخت و بهره برداری سد (309 سد مخزنی با ظرفیت 42 میلیارد متر مکعب با اهداف مختلف تولید انرژی برق آبی، کنترل سیلاب و تامین مصارف مختلف شرب، صنعت و کشاورزی) نیز اشاره گردیده است. سوال اصلی تحقیق حاضر این است که «چه اقدام هایی از منظر پدافند غیرعامل در حفاظت از سدهای کشور صورت گرفته است؟». فرضیه در نظر گرفته شده این است که «اقدام هایی مانند ایمنی تاسیسات و کم کردن درجه خطر در سدهای کشور صورت گرفته ولی بهتر است اقدام های بالا افزایش یابد». در انجام تحقیق چون وضعیت موجود اقدام های صورت گرفته پدافند غیرعامل در زمینه سدها به منظور پی بردن به چگونگی اجرای اقدام های پدافند غیرعامل در سدهای ایران مد نظر بوده است بنابراین، روش از نوع توصیفی است و در تجزیه و تحلیل نتایج از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق، فرضیه اصلی را مورد تایید قرار می دهد. همچنین نتایج حاصله مبین آن است که حمله های فیزیکی و تهدیدهای انسان ساخت جزء تهدیدهای اصلی نبوده و نیز وضعیت فعلی اقدام های پدافند غیرعامل متناسب با درجه اهمیت آن در حفاظت از سدها نیست.

بصیرت، برنده ترین سلاح برای مقابله با فتنه و فتنه گری و هر آن چیزی که برمبنای عنصر نیرنگ و فریب برای دور کردن مردم از نظام، ساخته و پرداخته شده است. به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب، سلاح بصیرت ملت عامل اصلی شکست دشمن معرفی شده است. در شرایط سخت فتنه، بصیرت بخشی و بصیرت افزایی از مهم ترین کارهایی است که باید ازسوی نیروهای مدافع انقلاب و نظام ولایی انجام شود. بصیرت سیاسی کمک می کند تا ابزارهای جدید هجمه و روش-های نوین جنگ(ازجمله جنگ نرم) را شناخته و با اقتدار و آگاهی لازم به مقابله با آن پرداخته و از کیان نظام اسلامی حراست و پاسداری نمود. هدف اصلی این مقاله شناخت تاثیر اقدام های معاونت سیاسی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در بصیرت افزایی و ارتقای بصیرت سیاسی کارکنان ناجا در جریان حوادث سال 1388 است. از نظر نوع تحقیق کاربردی و از لحاظ روش انجام آن توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق هیئت رئیسه و معاونان محترم ناجا، مسوولان ساعس ناجا و کارکنان تیپ امیرالمومنین یگان های ویژه پاسداران ناجا است که در جریان حوادث سال 1388 نقش های مدیریتی و مستقیم در کنترل حوادث و برقراری آرامش در تهران بزرگ داشته اند. حجم نمونه این تحقیق با استفاده از شیوه نامه کوکران به تعداد 130 نفر محاسبه شد. گردآوری اطلاعات از روش اسنادی و پیمایشی با توزیع پرسش نامه با سوال های بسته پنج گزینه ای طیف لیکرت محقق شده است. اعتبار و پایایی پرسش نامه از طریق بهره گیری از نظر استادان و مطالعه اولیه و با میزان آلفای کرونباخ 93/0 تایید شد. درنهایت ضمن گردآوری اطلاعات و وارد نمودن آنها به برنامه SPSS تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش توصیفی و استنباطی انجام پذیرفت. برای بررسی تاثیر متغیر مستقل عقیدتی سیاسی بر متغیر وابسته ارتقای بصیرت سیاسی که در سه فرضیه مطرح شده گنجانده شده است از روش آماریT استیودنت استفاده شده است. پس از بررسی مبانی نظری و تکمیل پرسش نامه و تجزیه و تحلیل یافته ها از طریق آزمون های معتبر آماری، نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد با سطح معناداری کمتر از 05/0 عقیدتی سیاسی ناجا (معاونت سیاسی) با تبیین ابعاد و ماهیت حوادث انتخابات سال 88 در بصیرت افزایی کارکنان ناجا نقش موثری داشته است. براساس این نتایج از دیدگاه پاسخ گویان، اقدام های معاونت سیاسی ساعس ناجا در ارتقای بصیرت سیاسی کارکنان ناجا در حوادث سال 88 موثر واقع شده است.

پدافند غیرعامل نرم دارای چه ابعاد و مولفه هایی است؟ در سیر تحول مفهومی جنگ و دفاع، مفهوم پدافند غیرعامل نرم چه جایگاهی دارد و چرا هم اکنون به شدت مورد توجه کشورهای جهان قرار گرفته است؟ این ها مهم ترین سوال هایی هستند که مقاله حاضر با هدف پاسخ به آن ها نوشته شده است. واقعیت آن است که امروزه علاوه بر شیوه های سنتی جنگ و دفاع، شیوه های جدیدی از جنگ و دفاع وجود دارد که در آن نیروهای نامرئی هردو طرف و به صورت غیرمستقیم وارد جنگ می شوند. به همین شکل و از همان ابتدا و به موازات پیشرفت راه کار و فنون جنگی، راه کار و فنون تدافعی (پدافندی) نیز رشد و گسترش داشته است. مفاهیمی مانند پدافند عامل، پدافند غیرعامل، پدافند عامل نرم و پدافند غیرعامل نرم از مفاهیمی هستند که کاربرد وسیعی پیدا کرده اند. با وجود این از میان تمامی این مفاهیم تاکنون توجه بسیار کمی بر موضوع پدافند غیرعامل نرم صورت گرفته است. با توجه به این موضوع و همچنین اهمیت فراوان بحث پدافند غیرعامل نرم، هدف مقاله حاضر بیان مفهومی و تجزیه و تحلیل فنون این حوزه از دفاع است.

امروزه جنگ و کشمکش به صورت خواسته یا ناخواسته با زندگی و حیات جوامع بشری آمیخته شده و به نظر می رسد در بسیاری از موارد هیچ راه گریزی از آن وجود ندارد. در عین حال روش ها، قواعد و اصول جنگ با توجه به امکانات و توانمندی ها و دانش موجود در هر جامعه و عوامل موثر دیگر دچار تغییر و تحول اساسی گردیده است. در شرایط کنونی پدافند غیرعامل جز اصول جدایی ناپذیر جنگ ها محسوب شده به طوری که در جهان امروز، بسیاری از کشورها که در عرصه فن آوری نظامی صاحب نام هستند به موازات پیش برد تحقیقات و تولید سامانه های هوشمند و پیشرفته نظامی، توجه ویژه ای به اقدام های دفاع غیرعامل داشته و در اشاعه فرهنگ آن در جامعه تلاش مستمری داشته اند. با این توصیف اجرای پدافند غیرعامل و توجه به اصول و اقدام های آن برای کشورهایی که دسترسی به فن آوری ساخت جنگ افزارهای پیشرفته را ندارند، اهمیتی مضاعف دارد. با عنایت به آنچه که گذشت، " میزان اشاعه فرهنگ پدافند غیرعامل در ایران و مقایسه با کشور سوئیس"، به عنوان موضوع مقاله حاضر، مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد. هدف اصلی این مقاله تعیین میزان اشاعه فرهنگ پدافند غیرعامل در سطح کشور اسلامی ایران در مقایسه با کشور سوئیس بوده و روش اجرایی تحقیق از نوع توصیفی- مقایسه ای است. برای دست یابی به نتیجه، اطلاعات مربوط به پدافند غیرعامل در پانزده کشور جهان از جمله کشور سوئیس مورد مقایسه قرار گرفته است. همچنین برای نشان دادن میزان اشاعه فرهنگ پدافند غیرعامل در ایران پرسشنامه ای حاوی پانزده سوال به بیست نفر از مدیران میانی سازمان های مختلف اجتماعی مانند: نیروهای مسلح، شرکت نفت، قطار شهری تهران، شهرداری، راه آهن جمهوری اسلامی ایران، شرکت مخابرات ایران، سازمان آب و فاضلاب و توانیر ارائه و پاسخ دریافتی از آنان با بهره گیری از فنون آمار توصیفی و استنباطی و استفاده از روش پژوهش در عملیات، شیوه تحلیل پروژه (AHP) و با روش مقایسه میانگین وزنی ساده، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه حاصل از تجزیه وتحلیل محتوایی و آماری نشان می دهد که اشاعه فرهنگ اجرایی اقدام های پدافند غیرعامل و رعایت اصول و اقدام های اساسی آن در سطح مدیران میانی سازمان های اجتماعی که مروجان این فرهنگ در کشور جمهوری اسلامی ایران هستند هنوز در مراحل مقدماتی و ابتدایی است.

اطلاعات در سازمان ها، موسسه های پیشرفته و جوامع علمی، شاهرگ حیاتی محسوب می گردد. دست یابی به اطلاعات و عرضه مناسب و سریع آن، همواره مورد توجه سازمان هایی است که اطلاعات در آن ها دارای نقش محوری و سرنوشت ساز است. از طرفی کنترل دست یابی و نحوه استفاده از این اطلاعات از چالش های مهم این عرصه است. در این راستا لازم است هر سازمان برای حفاظت از اطلاعات ارزشمند خود و تامین امنیت آن به یک راهبرد خاص پایبند باشد و براساس آن، نظام امنیتی خود را پیاده سازی و اجرا نماید. امروزه به علت اهمیت روز افزون اطلاعات و تمایل افراد و سازمان ها به امنیت بیشتر آن به ویژه در رایانه ها، ابزارهای قدیمی مانند استفاده از گذرواژه به تنهایی جواب گو و قابل اعتماد نیست. در این راستا متخصصان به دنبال راه هایی مطمئن تر هستند که یکی از موفق ترین راه های یافته شده، استفاده از علم و فن آوری های بیومتریک است. در این مقاله با توجه به هدف اصلی تحقیق، ضمن معرفی فن آوری بیومتریک و روش های معمول آن، نیازمندی به کارگیری این فن آوری برای ارتقای امنیت اطلاعات از منظر پدافند غیرعامل استخراج و مورد تاکید قرار گرفته است.

امروزه در بسیاری از درگیری های نظامی و انتظامی، هدف به قتل رساندن و از بین بردن نیروهای متخاصم نیست؛ ممکن است اهداف دیگری مانند متفرق نمودن، زمین گیر کردن، ناتوان نمودن، زنده ماندن افراد دنبال شود. در این میان، سلاح های ناتوان ساز قادرند با کاهش تلفات جانی و صدمه های دائمی به افراد و خسارت ناخواسته به تاسیسات و محیط زیست بسیاری از اهداف مدنظر این خصومت ها را فراهم نمایند. در این تحقیق هدف اصلی محقق تبیین نقش سلاح های ناتوان ساز در انواع درگیری های نظامی و انتظامی بوده و وی به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است که سلاح های ناتوان ساز در زمان بروز این درگیری ها چه نقشی می توانند داشته باشند. روش تحقیق، توصیفی است و برای جمع آوری داده های تحقیق از منابع اسنادی با روش مطالعه کتاب های تخصصی، مجله ها، فصلنامه ها و نیز بهره برداری از کتابخانه های دیجیتالی و سایت های اینترنتی استفاده شده است. بنابراین ضمن شناسایی و معرفی سلاح های ناتوان ساز، راه کارهایی را برای مقابله با آنها معرفی می نماید. یافته های تحقیق مبین آن است که اکنون موارد کاربرد این سلاح ها در دنیا روبه گسترش است و همچنین مسائل جدیدی مطرح می شود که باید پیش از به کارگیری آنها از سوی طرف های درگیر و قدرت ها حل شوند. در این میان می توان به مسائل حقوقی، فنی و عملیاتی استفاده از آنها اشاره نمود.

جنگ هایی که درحال حاضر در جهان و به خصوص در منطقه افغانستان، عراق، فلسطین، گرجستان و حزب الله لبنان به وقوع پیوسته است نشانگر تغییر شیوه های رزم از سنتی به نبرد ناهمگون است. نبردی که در آن دو نیروی نابرابر و فرامنطقه ای، که یک طرف دارای امکانات و تجهیزات پیشرفته بوده و طرف مقابل آن از لحاظ نیرو، امکانات و تجهیزات، در وضعیت پایین تر است، در مقابل هم قرار گرفته اند. کشور عزیزمان ایران از دیرباز تاکنون به علل مختلف ازجمله موقعیت جغرافیایی، منابع عظیم انرژی و...، همواره مورد توجه قدرت های بزرگ جهان، به ویژه استکبار جهانی بوده و هست. با عنایت به تهدیدهای موجود احتمال درگیر شدن کشورمان در جنگ ناهمگون با قدرت های استکباری وجود دارد. در جنگ های ناهمگون یکی از اهداف اصلی دشمن، شناسایی و انهدام تجهیزات و وسایل راهبردی به منظور کاهش توان رزمی نیروهای مقابل با استفاده از سلاح های پیشرفته است. از این رو ضروریست متناسب با این شیوه از جنگ ها (ناهمگون) برای حفاظت از تجهیزات اقدام های لازم به عمل آید. در این راستا محقق در مقاله حاضر سعی دارد امنیت تجهیزات را در این گونه از نبردها بررسی نماید. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و محقق از ارائه فرضیه خودداری نموده است. به منظور دست یابی به هدف پژوهش و پاسخ به سوال اصلی تحقیق با عنوان «امنیت تجهیزات در جنگ ناهمگون چگونه باید باشد؟»، ابتدا با جست وجوی کتابخانه ای، ادبیات تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته و سپس با تحقیق میدانی(انجام مصاحبه) اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید. پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده ها، این نتیجه حاصل شد که با به کارگیری اقدام های متناسب با شرایط رزم ناهمگون، می توان از شناسایی تحرک ها و تجهیزات نیروهای خودی در مقابل ماهواره ها، هواپیماها و حس گرهای دشمن جلوگیری کرده و از انهدام تجهیزات به وسیله دشمن ممانعت به عمل آورد.