نشریه تغییرات اجتماعی - فرهنگی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 20، بهار 1388)

نابرابری جنسیتی درخانواده یکی از پدیده های اجتماعی جوامع بشری درگذشته و عصر حاضر است که جامعه ی ایران، از جمله شهرستان گنبد کاووس نیز به واسطه ی تنوع ویژگی های قومیتی و مذهبی شرایط خاصی دارد. نابرابری جنسیتی به توزیع نامناسب امکانات و امتیازات در شرایط برابر به جنس مرد یا زن گفته می شود. بعبارت دیگر، در جامعه ی ایران همانند سایر جوامع امتیازات، امکانات و حتی رفتارها، دیدگاه ها و سیاستها نسبت به زن فرودستانه و بالعکس نسبت به مرد فرادستانه است و  البته در دوران معاصر، با افزایش سطح آگاهی خانواده ها بویژه زنان، مقام و منزلت آنها در جامعه تغییرات قابل توجهی نموده است، لیکن برای رسیدن به وضع مطلوب راه درازی در پیش است که زنان باید در این راه مردان را با خود همراه نمایند و در غیر اینصورت برابری را باید در شعارها یا کتابها جستجو کرد. این مطالعه بدنبال بررسی نقش عوامل فرهنگیمانند ایدئولوژی مردسالاری، نقش آموزشی و سرمایه ی فرهنگی بر نابرابری جنسیتی درخانواده می باشد.  این پژوهش با بیشتر با رویکرد کارکردگرائی صورت گرفت، زیرا این رویکرد بیشتر به مباحث اجتماعی و فرهنگی پرداخته و وجود آنها را برای حیات جامعه و خانواده لازم و ضروری می داند،  بنابراین برای تبیین نابرابری جنسیتی از مدل و الگوی نظری دیدگاه های کارکردگرائی استفاده گردید که طبق آن نقش عوامل فرهنگی از طریق متغیرهای ایدئولوژی مردسالاری، نقش آموزشی، سرمایه ی فرهنگی بر نابرابری جنسیتی در خانواده بطور مستقیم سنجش گردید که سهم عوامل فرهنگی7/21 درصد می باشد.

آغاز هزاره ی سوم و انقلاب اطلاعات و ارتباطات، با نفی زمینه های نگرش جنسیتی از قبیل محدود ساختن حضور بر اساس جنسیت در فضای تعاملی، جامعه ی بشری را با چالش مواجه کرده است. رابطه ی مبتنی بر کامپیوتر بین آدم ها روز به روز فراگیرتر می شود. کامپیوترها روز به روز از طریق شبکه های محلی و جهانی و نیز از طریق فناوری بی سیم به یکدیگر پیوند می خورند. فناوری های کامپیوتری امکان تعامل انسان ماشین را به شکلی کاملا جدید و بدیع و مهم تر از آن امکان تعامل انسان انسان در فضایی مجازی را فراهم می کنند. در این پژوهش فرصت های موجود در فضای مجازی برای تعامل اجتماعی زنان ایرانی بر اساس تعدادی از نظریه های ارتباطی و فمنیسمی  مورد بررسی قرار گرفته است. روش مطالعه،توصیفی مبتنی بر پیمایش است به این معنا که تعداد 102 نفر از زنان فعال در فضای مجازی به عنوان نمونه انتخاب شدند و از طریق پرسشنامه نظرات آنها جمع آوری شد. با توجه به یافته های تحقیق مشخص می شود که فضای مجازی،فرصت های ارتباطی و اطلاعاتی مناسبی برای زنان به وجود آورده است، فرصت هایی که در خارج از این فضا دسترسی و استفاده از آنها دشوار خواهد بود. همچنین براساس نتایج، فرصت های ارتباطی موجود در محیط های مختلف فضای مجازی بیشتر از فرصت های اطلاعاتی مورد توجه و استقبال زنان قرار گرفته است.

عمده ی تحقیقات در مورد سازمان ها در کشور ما تقریبا منحصر به مطالعه ی داخلی سازمان بوده و به نقش سازمان ها، در شکل دهی محیط پیرامون اشاره نشده است.یکی از مهم ترین پیامدهای دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک سازمان اجتماعی، تغییر در بافت اجتماعی و فرهنگی شهرهایی که دانشگاه در آن تاسیس شده است، می باشد. این مساله با وجود اهمیت فراوان کمتر بدان پرداخته شده است. این تحقیق به بررسی تاثیرات اجتماعی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خنج، به عنوان یک سازمان مدرن، از دیدگاه مردم خنج می پردازد.روش مطالعه این مقاله پیمایش می باشد و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شد. برای انتخاب جامعه ی آماری 45 درصد از جمعیت بالاتر از هجده سال خنج به صورت تخمینی انجام گرفت. جمعیت شهرستان خنج تقریبا برابر با 20 هزار نفر می باشد. که با کم کردن افراد زیر 18 سال به رقمی در حدود 9 هزار نفر می رسیم. پس از تعیین مناطق، به صورت تصادفی پرسشنامه ها در میان مناطق توزیع شد. از اعتبار صوری برای روایی و آلفا کرونباخ برای پایایی ابزار تحقیق استفاده به عمل آمد و با توجه به این که سطح سنجش اکثر متغیرها ترتیبی بود لذا از روش آماری ضریب کی دو استفاده به عمل آمد.نتایج تحقیق نشان می دهد که دانشگاه آزاد اسلامی توانسته است در افزایش مشارکت زنان در جامعه، بهبود روابط اجتماعی در بین مردم و افزایش گرایش به ادامه تحصیل در بین دانش آموزان گردد. به طور کلی از زمان تاسیس دانشگاه آزاد در شهرستان خنج امید به بهبود وضعیت زندگی در بین مردم افزایش یافته است و به نظر می رسد که این عامل باعث کاهش مهاجرت شهروندان به شهرهای دیگر به امید زندگی بهتر، گردیده است. چرا که مردم شهر خنج معتقدند، مهاجرت شهروندان از شهر خنج از زمان تاسیس دانشگاه آزاد کاهش یافته است.

این مقاله به دنبال استخراج فصل مشترک نظرات کنشگران و مخاطبان رسانه ای در خصوص الگوی اخلاقی مطلوب رسانه ای است. بدین منظور ابتدا کلیه ملاکهای اصلی اخلاق رسانه ای مورد استخراج قرار گرفتند. با استفاده از تکنیک دلفی در دو مرحله 13 ملاک اصلی مورد شناسایی قرار گرفتند. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد. نمونه آماری شامل 300 نفر از کنشگران و مخاطبان رسانه های نوشتای بود. داده های حاصله با استفاده از نرم افزارهای SPSSو LISRELمورد پردازش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که از بین 13 ملاک اصلی در تدوین الگوی ارزیابی اخلاق ریانه ای بایستی به ترتیب به رعایت ملاکهای زیر اولویت قایل شد: مسئولیت پذیری، حفظ هویت ملی، پرهیز از افشای حریم خصوصی، حفظ عفت عمومی. به سخن دیگر، هر چه این ملاکها، در مقایسه با سایر ملاکها، بیشتر رعایت شوند فاصله بین وضع موجود رعایت اخلاق رسانه ای از وضع مطلوب کاهش بیشتری پیدا می کند.

این مطالعه با هدف رتبه بندی مناطق روستایی شهرستان های استان فارس بر اساس سطح توسعه یافتگی صورت گرفت. مجموعه شاخص های مورد استفاده در شاخص تلفیقی توسعه یافتگی شامل شاخص های جمعیتی، بهداشت و سلامت، ارتباطات، آموزش  تسهیلات عمومی و تفریحی و شاخص های اقتصادی و رفاهی است. گروه های یاد شده مشتمل بر چند شاخص جزیی می باشد. اطلاعات مورد استفاده مربوط به سرشماری سال 1385 در استان فارس است.در میان مناطق روستایی استان بالاترین تفاوت به شاخص های اقتصادی و رفاهی مربوط بود که بیش از 37 درصد از وزن شاخص تلفیقی را شامل شد. در مورد ویژگی های جمعیتی و آموزش نیز تفاوت بالایی دیده شد. به گونه ای که این دو گروه بیش از 36 درصد از وزن شاخص تلفیقی را به خود اختصاص دادند. اما از نظر شاخص های بهداشت و سلامت، ارتباطات و تسهیلات عمومی و تفریحی تفاوت میان مناطق مختلف اندک بود.

موضوع تحقیق حاضر بررسی نقش دینداری نوجوانان در میزان هم نوایی آنان با هنجارهای اجتماعی می باشد. مساله ای که مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته این است که آیا میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی در میان نوجوانان دختر و پسر (19-12 ساله) با توجه به متغیر پیش بین دینداری دارای تغییرات خاصی است یا نه؟به عبارتی آیا بین دینداری و میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی در میان نوجوانان دختر و پسر (19-12 ساله) رابطه ای وجود دارد؟ جامعه ی آماری در این تحقیق تمامی نوجوانان دختر و پسر (19-12 ساله) شهر آذرشهر است که تعداد کل آنها 9083 نفر بوده است و از این تعداد طبق فرمول کوکران، نمونه آماری به تعداد 370 نفر از طریق نمونه گیری خوشه ایانتخاب گردید. روش مورد استفاده در این تحقیق از نوع پیمایشی بوده و جمع آوری داده ها و اطلاعات با استفاده از تکنیک پرسشنامه ای گردآوری شده است. در آزمون فرضیه ها از آزمون های آماری rپیرسون، F-testT-testو رگرسیون استفاده شده است. بر اساس یافته های تحقیق از میان شاخص های اساسی متغیر پیش بین دینداری یعنی اعتقادات، عبادات و تشرع (انجام تکالیف فردی و جمعی) با هم نوایی با هنجارهای اجتماعی رابطه مستقیم و مثبتی داشتند. همچنین بین متغیر جنسیت با میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی تفاوت معنی داری دیده می شود به طوری که در بین نوجوانان دختر میزان هم نوایی بیشتر از پسران است. و نیز بین متغیر رشته ی تحصیلی و پایه ی تحصیلی با میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی تفاوت معنی داری به دست آمد. بطوری که بین پایه ها و رشته های متفاوت تحصیلی میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی متفاوت می باشد. بین متغیر پایگاه اجتماعی نیز و میزان هم نوایی با هنجارهای اجتماعی تفاوت معنی داری بدست آمد.در نتیجه تحلیل رگرسیونی نیز بعد عملی دینداری یعنی تشرع بیشترین تاثیر را در هم نوایی نوجوانان داشته است

در این تحقیق به بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهای باروری در قومیت در محدوده جغرافیایی شهرستان ایذه پرداخته شده است. فرض اصلی این است که بین اقوام کرد، ترک، عرب، لر و بلوچ ساکن در قلمرو جغرافیایی این پژوهش در زمینه ی رفتارهای باروری تفاوت معنی وجود ندارد. روش این پژوهش  روش کیفی است و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته باز پاسخ استفاده شده است.جمعیت آماری پژوهش حاضر زنان لر،عرب،کرد، ترک و بلوچ 20 تا40 ساله ی  متاهل ساکن در شهرستان ایذه در سال 1388 است. نمونه ی آماری 40 نفر است که به صورت تصادفی انتخاب شده اند.درباره ی آمار جمعیتی قومیت های مختلف ساکن در شهرستان ایذه اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما آنچه مسلم است اکثر قریب اتفاق مردم شهرستان ایذه از قوم لر(لر بزرگ) هستند و قومیت های عرب، ترک، کرد و بلوچ به ترتیب در رده های بعدی قرار می گیرند. قبل ذکر تعداد افراد قوم بلوچ در شهرستان مذکور بسیار محدود هستند. به طور خلاصه نتایج این تحقیق نشان داده که در حال حاضر نگرش و رفتار باروری در همه گروه های قومی به هم نزدیک شده است و تفاوت قابل توجهی در نگرش و رفتار در زمینه ی باروری زنان قوم های مختلف وجود ندارد به عبارتی، تحقیق حاضر همگرایی رفتارهای باروری در جامعه مورد مطالعه را تایید می کند.