نشریه مهندسی و مدیریت کیفیت
سال هشتم شماره 3 (پاییز 1397)

در دنیای رقابتی امروز توجه به نیازهای مشتریان و درک درست از آن ها به عنوان اولین فاز از توسعه و طراحی مفهومی در چرخه عمر سیستم، موفقیت نهادهای اقتصادی را تضمین کرده و هدف سیستم مورد نظر را مشخص می نماید. در این زمینه می بایست تمامی نیازها در نظر گرفته شده و به صورت صحیح و در تعامل دایمی با مشتری تفسیر شود. تفسیر صحیح مجموعه این نیازها منجر به ایجاد دو دسته از الزامات با نام های الزامات کارکردی و الزامات غیرکارکردی خواهد شد. توجه به هر دوی این الزامات و مقادیر آن ها و در نهایت ارزیابی طرح های در دست احداث بر اساس این مقادیر در مراحل اولیه چرخه عمر منجر به کاهش هزینه ها و مشتری مداری سیستم خواهد شد. هدف تحقیق حاضر که بر روی یک زیردریایی کلاس H صورت گرفته است، انتخاب طرح مفهومی بهینه به منظور طراحی و ساخت محصول، با استفاده از محاسبه شاخص اثربخشی و بر اساس الزامات تعیین شده در مرحله طراحی مفهومی است. در طی انجام این پژوهش، ابتدا تمامی نیازهای مشتریان و سایر ذینفعان شناسایی و پس از تفسیر در دو دسته الزامات کارکردی و غیرکارکردی قرار گرفته است. سپس مقادیر کمی الزامات کارکردی با استفاده از نظر کارشناسان و مقادیر کمی الزامات غیرکارکردی با استفاده از روش های گوناگون و بر اساس فرایندها محاسبه شده است. همچنین از ماتریس مقایسه زوجی به منظور تعیین اوزان هر یک از الزامات استفاده شده و میزان شاخص اثربخشی طرح های مورد نظر بر اساس مقادیر وزنی و مقادیر کمی هر دسته از الزامات برای هر یک از طرح های مفهومی تعیین گردیده است. در نهایت از میان دو طرح مفهومی مورد نظر، طرح مفهومی بهینه و اثربخش انتخاب و به صنعت معرفی شده است.

با رشد روزافزون گرایش به خدمات در اقتصاد جهانی، خدمات، توجه زیادی را به خود جلب نموده است. به عنوان نمونه در بازارهای توسعه یافته مانند ایالات متحده، گزارش شده که بیش از 90 درصد تولید ناخالص ملی حاصل از صنعت خدمات است. پیش بینی های متعدد نشان می دهد که اقتصاد جهانی در نهایت تحت حاکمیت خدمات خواهد بود. خدمات، از لحاظ انتزاعی کردن و اندازه گیری کیفی و کمی، مشکل می باشند و تنوع بخش های خدماتی باعث پیچیده شدن توسعه یک چارچوب منحصر بفرد در زمینه خدمات می گردد. مدیریت زنجیره تامین خدمت، مدیریت اطلاعات، فرآیندها، عملکرد خدمت، پول و جریانرو به جلو و معکوس کالاهای محسوس از تامین کننده اولیه تا مشتری نهایی از جمله بازگشت هر کالاهای محسوس خریداری شده است. به منظور دستیابی به اهداف یا حصول اطمینان از بهبود مستمر کیفیت و بهره وری در یک زنجیره تامین از جمله زنجیره تامین خدمات، عملکرد فرآیندها باید اندازه گیری شود. بعلاوه فرآیند را نمی توان مدیریت نمود اگر عملکرد را نتوان اندازه گیری نمود. بنابراین، توسعه یک چارچوب در جهت افزایش کیفیت و بهره وری برای اندازه گیری عملکرد زنجیره تامین خدمات به منظور ارزیابی تغییرات و ارزیابی عملکرد زنجیره تامین خدمات دارای اهمیت می باشد. لذا در این پژوهش، مدلی نوآورانه جهت ارزیابی عملکرد زنجیره تامین خدمات پیشنهاد خواهد گردید تا با استفاده از آن بتوان عملکرد این زنجیره تامین را اندازه گیری نمود. در ابتدا پژوهش پس از مرور ادبیات و تحقیقات گذشته، یک مدل ارزیابی عملکرد زنجیره تامین خدمات از نوع خدمت - محصول توسعه داده شده است که از جمله نوآوری های پژوهش حاضر می باشد و با روش دلفی فازی توسط خبرگان صحت این مدل تایید شده است و پس از آن یک سیستم اندازه گیری عملکرد با استفاده از شبکه های عصبی- فازی برای این مدل، توسعه داده شده است و درنهایت جهت ارزیابی سازمان های تولیدی - خدماتی صنایع لوازم خانگی مطرح در ایران از جمله شرکت ال جی، سامسونگ، اسنوا و... این مدل بکاربرده شده است و عملکرد این سازمانها مورد بررسی قرارگرفته و تحقیقات و پیشنهادات آتی پژوهش آورده شده است.

امروزه ارقام به دست آمده از اندازه گیری، تحت عناوین مختلف و بسیار بیش تر از گذشته مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین با استفاده از آمار و ارقامی که از فرایند تولید به دست می آید، می توان در مورد کیفیت محصولات اظهار نظر کرد. بنابراین اخذ تصمیم صحیح در این گونه موارد، به کیفیت انداز ه گیری بستگی دارد. همچنین با استفاده از فاکتورهای خطی بودن مشخص می شود که آیا ابزار اندازه گیری در تمام محدوده قابل اندازه گیری ا ش یکسان کار می کند یا خیر. هدف از این پژوهش توسعه مدل فازی برای بررسی رابطه ی خطی بودن برای یک ابزار است که داده ها به صورت فازی مثلثی و ذوزنقه ای هستند در نهایت از داده های تامین کنندگان صنعت خودروسازی استفاده شد و روش پیشنهادی با استفاده از کدنویسی در نرم افزار متلب حل شده است. سپس نتایج بدست آمده را با حالت کلاسیک مقایسه می کنیم. نتایج نشان می دهد که حالت فازی از حساسیت و انعطاف پذیری بیش تری نسبت به حالت کلاسیک برخوردار است.

در کنترل کیفیت آماری، معمولا تمرکز و پراکندگی مشخصه های کیفیت پیوسته در یک فرایند، تواما و با کمک دو نمودار بررسی می شوند. بدین ترتیب تغییر ها در هر یک به صورت هم زمان قابل شناسایی خواهند بود. به علت کارایی بالای نمودار های کنترل توام میانگین و انحراف معیار با نمونه گیری دوگانه در شناسایی سریع تغییر های میانگین و انحراف استاندارد فرایند، بحث و بررسی در مورد این دسته از نمودار ها لازم و ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، بر پایه ی نتایج حاصل از طراحی نمودار های کنترل توام میانگین و انحراف معیار با نمونه گیری دو گانه، نمودار های کنترل توام میانگین و انحراف معیار با نمونه گیری سه گانه معرفی می شوند. طراحی آماری توام نمودار های کنترل میانگین و انحراف معیار با نمونه گیری سه گانه به عنوان مسئله ی بهینه سازی فرمول بندی می شوند و برای حل این مسئله، الگوریتم ژنتیک پیش نهاد می شود.

یکی از مهم ترین نمودار های کنترلی، نمودار کنترلی  است. در شرایطی که اندازه گیری واحدها دشوار و با هزینه بالا ولی در عوض رتبه بندی آن ها با هزینه ای ناچیز انجام پذیرد، طرح نمونه گیری مجموعه ی رتبه ای[1] () مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله برای اولین بار طراحی اقتصادی و آماری- اقتصادی نمودار کنترلی  تحت طرح  بررسی شده است. با ارائه ی نتایج عددی، مزایای طراحی آماری-اقتصادی به طراحی اقتصادی نشان داده شده است. با توجه به این که طراحی آماری-اقتصادی همواره خواص آماری مطلوب تری دارد، نتایج نشان می دهد که هزینه ها در طراحی آماری-اقتصادی نسبت به طراحی اقتصادی با اندک تغییری افزایش یافته است. بنا بر این، با توجه به ویژگی های بهینه ی اقتصادی و آماری نمودار کنترلی  و نتایج مقاله، پیشنهاد می شود که از نمودار کنترلی  با طراحی آماری-اقتصادی، در کنترل میانگین فرایندهای صنعتی و خدماتی استفاده شود.  [1]   Ranked Set Sampling

مهندسی ارزش، تلاشی سازمان یافته است که با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیت های یک طرح از زمان شکل گیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راه اندازی و بهره برداری انجام می شود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم ترین روش های اقتصادی در عرصه فعالیت های مهندسی، شناخته شده است. در این بین پروژه های سدسازی به دلایلی چون پیچیدگی های خاص طراحی و اجرا، هزینه های بالای سرمایه گذاری، حجم بالای منابع مصرفی و اهمیت زمان و هزینه می تواند از پتانسیل بالایی برای به کارگیری مطالعات مهندسی ارزش برخوردار باشد. هدف از این مقاله پیاده سازی مهندسی ارزش در پروژه سد خاکی ایوشان با رویداشت به اقتصاد مقاومتی می باشد. مطالعات مهندسی ارزش سد خاکی ایوشان درحین ساخت و به منظورکاهش حجم بدنه سد، کاهش خاکریزی کوله چپ بدنه سد، بهینه سازی طرح سرریز، حذف جرثقیل اتاق شیرآلات، بهینه سازی و کاهش مسیر انتقال آب بند کیکمدره، کاهش طول دستک های ورودی سرریز و بهینه سازی آرماتورگذاری سازه ها انجام گردید و در نهایت منجر به صرفه جویی مبلغ 39 میلیارد ریالی و همچنین کاهش زمان اجرای پروژه گردید.