پژوهشنامه مددکاری اجتماعی
پیاپی 5 (پاییز 1394)

هدف اصلی مقاله حاضر بررسی جامعه شناختی سیاست های جمعیتی، از طریق شناخت تحول گفتمان ها و پارادایم های توسعه، و شکل گیری گونه های مختلف توسعه اجتماعی، با توجه به تغییرات ایجاد شده در نهاد خانواده در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در خلال سال های 1357 تا سال 1385 می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه ای بوده و متناسب با بخش های مختلف مقاله، از روش های کمی و کیفی استفاده شده است. مقاله حاضر، با بهره گیری از یک نگاه کلان، غلبه و چرخش گفتمان های توسعه (مربوط به کشورهای توسعه یافته مرکز و توسعه نیافته پیرامون)، در شکل بخشیدن به توسعه اجتماعی، سیاست های جمعیتی و در نتیجه تاثیر آن بر نهاد خانواده را به تصویر کشیده و نشان می دهد که در فاصله سال های 1357 تا 1385 در ایران بعد از انقلاب، نظام سیاسی جمهوری اسلامی و دست اندرکاران سیاسی آن، چگونه با توجه به شرایط قرارگرفته در وضعیت یک کشور درحال توسعه، منطبق با گفتمان های توسعه کلان، با اتخاذ گونه های مختلفی از توسعه اجتماعی و سیاست های جمعیتی، زمینه را برای تغییر در ساختارهای اجتماعی  فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... و در نتیجه ظهور انواع مختلفی از آسیب ها در نهاد خانواده، فراهم ساخته اند.

مقاله مزبور به ارتباط فلسفه با رویکردها، مدل ها، و نظریه های مددکاری اجتماعی می پردازد. هدف مطالعه مزبور شناخت ارتباط فلسفه با رویکردها، مدل ها و نظریه های مددکاری اجتماعی است که با روش "روایتی" صورت گرفته است. مواد و منابع مورد مطالعه، افزون بر جستارهای فلسفه علم، مقاله های خارجی "فلسفه شما از مددکاری اجتماعی" و همچنین "مقدمه ای بر حرفه مددکاری اجتماعی و پایه های فلسفی آن" بوده است. فلسفه به عنوان راهنمای اصلی در حرفه مددکاری اجتماعی است که مقدم بر رویکرد، مدل و نظریه هاست، زیرا مجموعه مفاهیمی را در بر می گیرد که ذهن مددکار اجتماعی را درباره انسان و محیط پیرامونش به خود مشغول داشته و مشکلات ناشی از ارتباط بین آدمی و محیط بیرون، دغدغه اوست. همچنین مفاهیم است که شیوه های مداخله او را در سازگاری مردمان با طبیعت بیرونی هدایت می کند. نتیجه این که مفاهیم فلسفی، نگاه مددکاری اجتماعی به آدمی و جهان پیرامونش را شکل بخشیده، از نظریه ها بهره برده و با در نظر گرفتن تفکر نقدی به مداخله های گوناگون می پردازد.

مقاله حاضر به بررسی تجربه زیسته زنان شاغل در کارگاه های تولیدی (خیاطی) و مسائل و مشکلاتی که آنان مواجه هستند پرداخته است. این مطالعه به روش تحقیق کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. مصاحبه های باز و بدون ساختار با زنان صورت گرفته که در طی آن تجربیات آن ها از موضوع بیان شده است. حجم نمونه 15 نفر می باشد و تعداد این حجم، با رسیدن به اشباع نظری پایان یافت. داده های به دست آمده با روش تماتیک تحلیل و تفسیر شد. از تجزیه وتحلیل یافته های پژوهش از طریق روش تماتیک، چهار تم اصلی پیرامون مسائل و آسیب های زنان شاغل در کارگاه های تولیدی استخراج شد که درواقع تصویری سازمان یافته از تجربیات آنان است. این تم ها عبارتند از: عدم احساس امنیت، نبود امنیت شغلی و حمایت های اجتماعی کارآمد، تعدد مسئولیت ها و نقش ها و ضعف مهارت های اجتماعی و زندگی. نتایج تحقیق بیانگر آن است که اکثریت زنان مرتبط با موضوع تحقیق دارای شرایط ابتدایی دشواری بوده و به گونه ای در معرض آسیب هستند و زمانی که زمینه های اشتغال مناسب و مشارکت اجتماعی اصولی آنان در مکان هایی نظیر کارگاه های تولیدی، فراهم نمی شود مسائل و مشکلات آنان مضاعف می شود. درواقع شرایط و ویژگی های حاکم بر محیط کار به گونه ای است که زمینه شکل گیری تنش و آسیب پذیری هرچه بیشتر زنان را موجب می شود.

 هدف این پژوهش شناخت تاثیر سلامت اجتماعی و زیر مقیا سهای آن بر کیفیت زندگی می باشد. این مطالعه از نوع همبستگی است که بر روی 330 نفر که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند صورت گرفته است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش شامل دو پرسشنامه SF36 کیفیت زندگی و سنجش سلامت اجتماعی کییز و یک چک لیست اطلاعات دموگرافیک کارکنان بود. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی، و آزمون های آماری 2</sup>chi و یو مان ویتنی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که بین سلامت اجتماعی و میزان کیفیت زندگی کارکنان رابطه مثبتی وجود دارد. همچنین در بررسی رابطه بین ابعاد سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی از5زیر مقیاس سلامت اجتماعی فقطبین دو زیر مقیاس انسجام اجتماعی و شکوفایی اجتماعیبا کیفیت زندگی ارتباط معناداری وجود دارد . وجود ارتباط مثبت بین سلامت اجتماعی و بعد روانی کیفیت زندگیحاکی از اهمیت مسائل روحی و روانی و احساس رضایت مندی در بالا بردن سطح سلامت اجتماعی می باشد. وجود ارتباط معنادار بین انسجام اجتماعی و کیفیت زندگی نشانگر تاثیر مستقیم تعلقخاطر به جامعه بر روی کیفیت زندگی جسمی و روانی افراد استو ارتباط بین سطح تحصیلات، جنسیت و رسته شغلی با میزان کیفیت زندگی می تواند تا حدی بیانگر کم اهمیت بودن این عوامل در مقایسه با سن و سنوات خدمت که توام با تجربه و کسب مهارت های بیشتر در محیط کاری است، باشد.  

با توجه به شرایط در حال گذار جامعه و دگرگونی سریع ارزش ها و هنجارها، آگاهی از ابعاد مختلف دینداری جوانان و تاثیر عوامل مختلف بر آن و همچنین مقایسه آن با وضعیت دینداری والدین به منظور درک تفاوت های ارزشی در دو نسل، از اهمیت بسزایی برخوردار است. دینداری (سلامت معنوی) با سلامت روان و اجتماعی افراد رابطه مستقیم دارد و ارتقای بهزیستی و سطح سلامت افراد یکی از اهداف مددکاری اجتماعی است. در پژوهش حاضر از نظریه های یادگیری اجتماعی و نقش اجتماعی برای تبیین تفاوت جنسیتی، از نظریه های وبر و مارکس برای تفاوت میزان دینداری در بین طبقات مختلف اقتصادی و اجتماعی و از نظریه اینگلهارات برای تبیین شکاف نسلی به عنوان چارچوب نظری بهره گرفته شده است. روش پژوهش، پیمایشی و جامعه آماری آن، جوانان 15 تا 29 ساله شهر سنندج و والدین آن ها است. روش نمونه گیری از نوع تصادفی ساده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه خودساخته و سنجش دینداری کلاک و استارک استفاده شده است. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون های t و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که بین متغیرهای پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده، میزان دینداری والدین و سن، با میزان دینداری جوانان رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که بین مردان و زنان از نظر میزان دینداری تفاوت معناداری وجود دارد اما بین تحصیلات و میزان دینداری جوانان رابطه معناداری به دست نیامد.  

 حدود نیمی از جمعیت کشور ما را زنان تشکیل می دهند که به نوبه خود سهم بسزایی در توسعه و تحولات جامعه بر عهده دارند. در این میان مطالعه اثربخشی کار گروهی در بین زنان در قالب طرح اجتماع محور بهبود کیفیت زندگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. مطالعه حاضر از نوع ارزشیابی و به روش پیمایشی در بین 132 نفر از زنان، به عنوان نماینده کار گروهی در مناطق هادی شهر تهران (2، 4، 6، 15 و 18) انجام گرفته است. برای سنجش اعتبار مفاهیم از روش محتوایی و سازه، و نیز برای کسب روایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که میزان دستیابی به اهداف فردی و کارکردی طرح، بیش از اهداف گروهی است. در بحث از مراحل کار جمعی، نتایج بیانگر آن است که فعالیت های گروهی بیشترین تاثیر را بر رسیدن به اهداف گروهی دارند. به طور دقیق تر نتایج حاصل از آزمون تحلیل رگرسیون نشان می دهد که مرحله «پایان کار گروهی» تاثیر بیشتری بر میزان رسیدن به اهداف کار گروهی دارد (بتا برابر با 27/0). در مجموع با تاسی از نظریه های پویایی گروهی برای بهبود اثربخشی کار گروهی در بین زنان می توان دو اقدام اساسی را مد نظر داشت: نخست، برنامه ریزی فرایندی برای کار گروهی و دوم، برنامه ریزی چرخه ای برای کار گروهی.

تجارب اجتماعی زندگی؛ گرایش های فرهنگی، فلسفی و حتی جهان بینی و ایدئولوژی، همگی در شکل گیری دیدگاه های انسان نسبت به مسائل مختلف نقش ایفا می کنند؛ ازاین رو نحوه مواجهه با پدیده های یکسانی چون اعتیاد در جوامع گوناگون به سبب تفاوت در زمینه های فرهنگی-اجتماعی قاعدتا باید اشکال متفاوتی به خود گیرد. در همین راستا این نوشتار بر آن است که به بررسی عناصر فرهنگی موثر در روش های درمان اعتیاد در ایران بپردازد. روش مورد استفاده تطبیقی- کیفی از نوع مورد محور است. داده های مورد نیاز بامطالعه اسنادی جمع آوری شده است. تجزیه وتحلیل داده ها با رویکرد توصیفی- تفسیری صورت گرفته است. ظاهرسازی در موقعیت های بیرونی به عنوان یکی از مولفه های فرهنگی ایرانیان، که در غالب موارد ملازم با روابط سلسله مراتبی است، موجب کم اثر ساختن مداخلاتی می گردد که بر خود افشایی و صداقت مخاطبین تاکید دارند. علاوه بر این افراد وابسته به مواد و خانواده های آن ها حسب پیشینه فرهنگی، تاریخی، اجتماعی به درمان هایی که برای آن ها احساس تعلق درونی نسبت به گروه ارائه دهنده خدمات ایجاد نمی کنند و یا روش بکار گرفته شده توسط آن ها با قالب های آشنای ذهنی شان سازگار نیست، اقبال چندانی نخواهند کرد. احساس برابری، شکل گیری روابط صمیمانه و درونی، قهرمان پروری و تقدیرگرایی از جمله مولفه هایی هستند که امتیاز فرهنگی بیشتری به گروه های همتا - به خصوص گروه های دوازده قدمی- به نسبت کلینیک های درمان سوءمصرف مواد می دهند.