مجله زبان و ادبیات فارسی
سال پانزدهم شماره 2 (تابستان 1398)

این جستار پاسخی است اندیشه ورزانه بدین پرسش بنیادین که : چرا در روزگارما که روزگار دانش و آزمون های دانشورانه وپیشرفت های شگرف درفناوری و ابزارسازی است، به گونه ای شگفتی انگیز و پرسمان خیز، بازگشتی پرشور به اسطوره و جهان اسطوره ای دیده می شود. برترین وآشکارترین نمود این بازگشت را در هنرسینما   می بینیم که هنری است به یکبارگی پدیدآورده روزگارنو.دراین جستارکوشیده شده است که پاسخی ژرفکاوانه بدین پرسش داده شود:چرا در روزگاری که می توانیم آن را روزگار درخشندگی درخود آگاهی بدانیم، بگونه ای ناخوداگاهانه ،جهان فسون بار راز را می جوییم و به سده های میانین بازمی گردیم که آنها ر ا سده های تاریکی می دانند و می خوانند

الهیات وادبیات در برآوردن نیازهای فطری بشر، نیزآگاهی او در انتخاب مسیر درست موثر بوده اند درون مایه اغلب آثار کهن فارسی با تاثیرپذیری از قرآن و احادیث دینی همواره پیغام رسان مفاهیم اخلاقی و تعلیمی بوده است. درحقیقت شعر عرفانی را نمی توان بدون در نظر گرفتن جنبه های تعلیمی آن بررسی کرد.عطار به عنوان نماینده روشنفکر جامعه خویش، در اوضاع نابسامان زمان خود به دنبال دنیای آرمانی خود است.از آنجاکه دینداری او توام با توجه به فلسفه واقعی عبادت است، این نوع گرایش به روح واقعی مذهب و نیز رعایت اخلاق از جانب همه مردم را می توان آرمان او در ساختن جامعه ایده آل دانست.
   در این پژوهش به بررسی برخی جلوه های دینی و اخلاقی عطار وتاثیر نیایش در تربیت و اخلاق، پیش شرط او برای ورود سالکان به دنیای آرمانی اش و اشاره مختصری به تاثیر پذیری مولانا از این شیوه، پرداخته شده است.

روایت شناسی رویکردی نوین در مطالعه ادبیات داستانی است و در پی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت و نظام حاکم بر روایت ها است. روایت شناسانی چون ژرار ژنت، پراپ، گریماس، برمون، تودورف و...با ارایه نظریه هایی در این عرصه تلاش کرده اند تا به الگویی منسجم و موثر برسند که به کمک آن بتوان ساختار روایت ها را شناسایی کرد. امیرحسن چهل تن از نویسندگان معاصر ماست که در دهه اخیر آثار او موردتوجه مخاطبین بسیاری قرارگرفته است، مساله اصلی این پژوهش، آن بوده است تا با رویکرد به مقوله تکنیک های روایت شناسی بر اساس نظریات نظریه پردازان روایت شناسی ژنت و بارت و به یاری مفاهیم و اصطلاحات این نگره ها، رمان های «مهرگیاه» از این نویسنده معاصر را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و ساختار روایی آن را با تکیه بر این نظریه دریابد. در این تحقیق که بر اساس شیوه تحلیل قیاسی انجام یافت، روشن شد که زمان در مقام جزیی از روایت و به عنوان یک ابزار ادبی موثر، موردتوجه نویسنده قرار دارد؛ به طوری که به کمک آن و بر اساس تغییراتی که در نظم خطی آن ایجاد می کند پیرنگ دلخواه خود را می سازد. نویسنده با در نظر داشتن قوانینی مانند اصل معناداری و علیت کنش ها، در ترتیب نقل وقایع و کنش های داستان دست به گزینش و انتخاب می زند و به این صورت زمانمندی خاص داستانش را ایجاد می کند

بدون شک خرافات و باورها بخشی از فرهنگ و ادبیات فارسی به شمار می آیند.معماران کاخ ادب فارسی از این باورها به عنوان یکی از درون مایه های شعر و نثر خویش بهره ها برده اند. این آثار آیینه تمام نمای جامعه عصر آ نان است.باورها ، خرافات در هر دوره ای رواج داشته ،شاعر یا نویسنده در آن باورها و خرافات فراگیر پیرامون خود پرورش یافته، آنهارا دیده، با آنها زیسته و سرانجام –به خواست یا ناخواست –در اثر ادبی خویش آورده است.این گونه مطالب در زمان خود شاعر قابل فهم عارف و عامی بوده و همگان آن مطلب را در می یافته اند، ولی با گذشت زمان و علل گوناگون این مطالب از ذهن مردم پاک و برای نسلهای بعد مساله ای غریب و دور از ذهن شده   است .        این پژوهش در نظر داردیک طرح کلی از باورها و خرافات باز تاب یافته در آثار منظوم و منثور فار سی تا قرن هشتم که کمتر به آنها پرداخته شده–در حد حوصله این پژوهش- مورد بررسی قراردهدتا علاقه مندان به زبان فارسی را به دقایق فکر و هنر آنان، عظمت هویت ملی و فرهنگی آشنا سازد و در حل دشوارها وفهم دقیق ترآثار منظوم و منثور یاری رساند

نقد روانکاوانه کتاب محاکمه انسان و حیوان و یافتن مکانیسمهای دفاعی روانی در متن کتاب .

روش تحقیق در این مقاله به شیوه توصیفی است. کتابهای روانشناسی متعددی مورد مطالعه قرار گرفته است. تعاریف و تعابیر روان شناسان از مکانیسمهای دفاعی روانی فیش برداری شده است. سپس این مکانیسمها از دل گفتگو میان شخصیتهای داستان یعنی انسانها ، جن ها و حیوانات بیرون کشیده شده است.

مکانیسم های دفاعی روانی قطعا در رفتار و گفتار تمامی انسانها دیده می شود. به طورقریب به یقین می توان گفت که هیچ انسانی وجود ندارد که حداقل از تعدادی از این مکانیسمها استفاده نکرده باشد. ازآنجاکه در کتاب محاکمه انسان و حیوان، حیوانات، شاکیان اصلی این پرونده اند و انسانها مدام تلاش دارند تا اعمال و رفتار خویش را توجیه کرده و خود را برتر از حیوانات نشان دهند بنابراین متن کتاب جولانگاه خوبی برای یافتن مکانیسمهای دفاعی است چرا که این مکانیسمها به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه مخصوصا درمواقعی که پای از بین بردن اضطراب و استرس و رسیدن به آرامش در میان باشد آشکار می شوند. در این تحقیق داغ ننگ و مکانیسمهای دفاعی سرکوبی، دلیل تراشی ، بی ارزش سازی ، باز سازی واقعیت، جبرانی برای نقص ها، فرافکنی، تعمیم، آرمانی ساختن، دروغ گویی، دغل بازی و باطل سازی یافت گردید.

یکی از ویژگی های مشترک بسیاری از شخصیت های شاهنامه «سرکشی ونافرمانی» است. دلایل و انگیزه های این سرکشی ها و نیز فرجام کار سرکشان با یکدیگر تفاوت دارد .در این میان نافرمانی وزیران و موبدان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که این دو گروه همواره به عنوان عناصر « قدرتمند و قدرت آفرین» جامعه  نقش تعییین کننده ای در امور کشور داشته اند. هم چنین با توجه به اعتقاد تاریخی ایرانیان باستان مبنی بر «فریضه بودن اطاعت» و «اهریمنی بودن نافرمانی» از شاه، این سرکشی ها در برابر شاه قابل تامل می نماید. در این مقاله با استفاده از روش داده کاوی و استفاده  از نرم افزار وکا به بررسی آماری جامعه وزیران و موبدان و تحلیل نتایج حاصل از آن پرداخته ایم.  براین اساس دریافتیم که سرکشی در میان موبدان بیشتر از وزیران وجود داشته و نیز موبدان متمرد خوش فرجام تر از وزیران نافرمان بوده اند. در مقابل اختلاف آماری اندکی میان «وزیران مطیع خوش فرجام» و «وزیران مطیع بدفرجام» وجود دارد. و این حاکی از قدرت بالای پیشوایان مذهبی و هم چنین نوعی  وزیرستیزی در میان شاهان ایران باستان است

بوستان سعدی یکی از جامع ترین آثار تعلیمی در حوزه ادب فارسی محسوب می شود. شاعر در این اثر دنیای آرمانی مبتنی بر اخلاق خود را به تصویر کشیده است. هنرمندی سعدی در تحقق این امر، باعث شد ده ها چهره ادبی ، آثاری به سبک و سیاق بوستان پدید بیاورند و به تقلید و تتبع از موازین آن بپردازند. در این بین، حکیم نزاری قهستانی آن گونه که خود نیز، اشاره کرده، در دستورنامه تحت تاثیر بوستان سعدی بوده است. یکی از جنبه های اصلی تاثیرپذیری، موضوعات اخلاقی و تعلیمی است. از این رو، در مقاله حاضر، به روشی توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، مهم ترین وجوه مشترک تعلیمی در دو اثر مذکور، بررسی و کاویده خواهد شد. به نظر می رسد نزاری در طرح و شرح مباحث تعلیمی همچون توکل به خدا، مهمان نوازی، عفو کردن گناهکاران، بخشندگی و سخاوت، ستایش فروتنی و نکوهش غرور، خلوص نیت، رازداری، احترام به دیگران و نکوهش عیب جویی به سعدی عنایت داشته است.