نشریه مطالعات مدیریت گردشگری
پیاپی 45 (بهار 1398)

با افزایش سرعت پیری جمعیت جهان و افزایش تعداد سالمندان، یکی از صنایعی که در چند دهه اخیر، این بخش از بازار برای آن ها جذاب به نظر می رسد، صنعت گردشگری است. لذا این پژوهش به دنبال بررسی پیشایندها و پیامدهای رضایت از تجربه سفر گردشگران سالمند است. جامعه آماری، کلیه گردشگرانی هستند که به شهر اصفهان مسافرت کرده و از حداقل سن 60 سال برخوردار هستند. برای جمع آوری داده ها، پرسش نامه ای ساختمند بر اساس پیشینه پژوهش تنظیم شده است که با روش نمونه گیری خوشه ایو در دسترس ، تعداد 346 پرسشنامه، به طور کامل پاسخ داده شده و مبنای تحلیل این پژوهش قرار گرفته است. برای تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های پژوهش از مدل سازی معادلات ساختاری با بهره گیری از نرم افزار پی ال اس استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از مجموع پیشایندهای موثر بر رضایت از تجربه سفر گردشگران سالمند، متغیر تازگی، درگیری و فرهنگ محلی مورد تایید قرار نگرفتند و ارزش ادراک شده، تایید گردید. در بررسی پیامدهای رضایت از تجربه سفر سالمندان، تمام فرضیات ازجمله کیفیت زندگی، رضایت از اوقات فراغت و رفتارهای آینده مورد پذیرش قرار گرفته است.

مقصدهای گردشگری به عنوان کانون اصلی جذب گردشگران، نقش بنیادی را در توسعه صنعت گردشگری دارند زمانی می توان یک مقصد گردشگری را متمایز و موفق جلوه داد که بتوان تجربه های منحصر به فرد و جدیدی را به گردشگر ارائه داد. این وظیفه بر عهده رویدادهای گردشگری نهاده شده است. رویداد در ترکیب با توسعه گردشگری باعث شکل گیری جاذبه در میان گردشگران می شود و از طریق برنامه ریزی، بازاریابیو اجرای اصولی، به عنوان یکی از استراتژی های مهم برای توزیع گردشگری به صورت عادلانه و منظم در مناطق مختلف و در زمان های مختلف در کشور محسوب می گردد. پژوهش حاضر به بررسیمنابع و عوامل موثر جهت توسعه گردشگری رویدادهای فرهنگی در راستای تعدیل فصلی بودن گردشگری شهر همدان پرداخته است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان گردشگری شهر همدان می باشند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه و برایتجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری مبتنی بر حداقل مربعات جزئیاستفاده شده است. نتایج نشان می دهد وضعیت منابع گردشگری، منابع حمایتی، منابع مصنوع و عوامل موقعیتی جهت توسعه گردشگری رویدادهای فرهنگی در شهر همدان به جز منابع حمایتی،جهت تعدیل فصلی بودن گردشگری در وضعیت مطلوبی قرار دارند.

امروزه صنعت گردشگری ورزشی ازجمله صنایع پر درآمد و در عین حال سالم و پاک برای اقتصاد هر کشور محسوب می‎گردد. هدف از انجام پژوهش، بررسی نقش میانجی گری عوامل نهادی در تاثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، محیطی بر توسعه گردشگری ورزشی منطقه آزاد ماکو بود. جامعه ی آماری این پژوهش را گردشگران ورزشی منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو در سال 95، که به علت نامشخص بودن تعداد گردشگران در منطقه مذکور حجم نمونه انتخاب شده 385 نفر گردید که بالاترین حجم نمونه آماری می‎باشد. پژوهش حاضر توصیفی، پیمایشی از نوع همبستگی مبتنی بر معادلات ساختاری است. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه استفاده شد. روایی(محتوی، همگری، واگرا) و پایایی(بارعاملی، ضریب پایایی مرکب و ضریب آلفای کرونباخ) پرسش نامه ها در حد قابل قبول و خوب بودند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها را می توان توسط نرم افزار AMOS23 و با استفاده از ضرایب رگرسیونی نشان داد. یافته های پژوهش نشان داد که تمامی مولفه های مشارکت جامعه محلی (اقتصادی/ اجتماعی/ محیطی / نهادی)، بر توسعه گردشگری ورزشی تاثیر معنی داری داشت که از این میان عامل اجتماعی با اثر کلی %55 بیشترین تآثیر را داشت و از طرفی نقش میانجی گری عوامل نهادی بر توسعه گردشگری ورزشی تایید شد. در مجموع با توجه به اهمیت گردشگری ورزشی مناطق آزاد، مدیران و برنامه ریزان بخش گردشگری و ورزش کشور باید  در زمینه اجتماعی اهتمام لازم را در جهت توسعه و بالندگی این صنعت از خود نشان دهند.

توسعهصنعتگردشگریبهعنوان صنعتی نوپا در جهان، در ردیف یکی از سه منبع درآمدی اول به شمار می آید ولی در ایران به دلایل فراوان هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. در کشورهای توسعه یافته این صنعت، در حال گسترش بوده است. لذا برنامه ریزانبرآنند تاجهتتوسعهفعالیت هایگردشگری به مقوله ارزیابی ظرفیت مدیریت یکپارچه برای توسعه گردشگری شهرستان کاشان توجه کنند. بنابراین،بهره وریهرچهبیشترتوسعهگردشگریوافزایشپیامدهایمثبتآن،نیازمندمدیریتیکپارچه یآنمی باشد. این پژوهشبااستفادهازروش هایتوصیفیتحلیلیوبهره گیریازپرسشنامهوتحلیل هایآماری شامل تحلیل رگرسیون و آزمون T بهارزیابی ظرفیت مدیریت یکپارچه برای توسعه گردشگری شهرستان کاشانپرداخته است، جامعهآماریموردبررسیدراینتحقیق337 نفر که با روش تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شدند، می باشد. در این پژوهش از نرم افزار spss21 و Excel2013 جهت آنالیز داده های پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل از آمار استنباطی انجام شده، میزان معنادار در آزمون T 01/0، نشان دهنده معنادار بودن آزمون است، در نتیجه فرضیه های تحقیق «1) نبود تعامل و هماهنگی بین عناصر و بخش های مدیریتی گردشگری منجر به عدم مدیریت یکپارچه شهرستان کاشان شده است. 2) نبود تعامل و هماهنگی بین عناصر و بخش های مدیریتی گردشگری منجر به عدم توسعه متوازن سیستم گردشگری شهرستان کاشان شده است.» تعامل و هماهنگی در بخش های مدیریتی گردشگری سبب توازن خواهد شد.

در این تحقیق ابتدا نقشه شاخص های گردشگری طبیعت شامل شاخص توزیع حیات وحش،  شاخص جاذبه گردشگری طبیعت، شاخص انعطاف پذیری (مقاومت) محیط ، شاخص تسهیلات زیربنایی و شاخص تنوع گردشگری طبیعت در شهرستان دنا در شمال استان کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی بالغ بر 1577 کیلومتر مربع تهیه شده اند. سپس مناطق بالقوه توسعه اکوتوریسم با استفاده از روش میانگین خطی وزن دار و محاسبه وزن نسبی شاخص ها از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی و اتخاذ استراتژی های تصمیم گیری مختلف شامل تصمیم گیری ریسک گریز، تصمیم گیری ریسک پذیر، تصمیم گیری حداکثر جبران و ریسک میانی، تصمیم گیری ریسک پایین و مقدار اندک جبران و تصمیم گیری ریسک بالا و مقدار اندک جبران و اعمال وزن های ترتیبی، شناسایی و اولویت بندی شده اند. تفاوت در مساحت اختصاص یافته به کلاس های مختلف گردشگری طبیعت نشان دهنده نقش استراتژی های تصمیم گیری مختلف در تعیین قابلیت و اختصاص درجات شایستگی متفاوت به یک منطقه برای توسعه گردشگری است. می توان محدوده بی نهایتی از راه حل های ممکن تعریف نمود که از نظر ریسک پذیری در یک انتهایش روش ترکیب بولی OR (وجود حداقل یک شاخص برای مطلوبیت گردشگری طبیعت) و در انتهای دیگرش منطق بولی AND قرار دارد که برای مطلوبیت یک منطقه برای گردشگری طبیعت باید تمام معیارها برقرار باشند. از نظر جبران پذیری، ممکن است که موقعیتی از نظر یک معیار نامطلوب باشد اما از نظر معیارهای دیگر ارزش فوق العاده ای داشته باشد. بنابراین جبران پذیری نیز در دامنه ای از عدم  جبران تا جبران حداکثر شاخص ها قرار دارد.

همگام با تغییرات شگرف تکنولوژی و ارتباطات در قرن حاضر، گردشگری نیز شاهد پیشرفت های زیادی بوده است. از طرف دیگر، دنیای پرمشغله امروز فرصت کمی را برای تفریح و لذت افراد باقی گذاشته است و مصرف کنندگان خدمات گردشگری مایل اند به راحتی و سرعت هرچه بیش تر به اطلاعات مورد نیاز خود برای سفر دست پیدا کنند. به همین منظور تحقیق حاضر که از نوع تحقیقات کاربردی است و از دسته پژوهش های توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی به شمار می رود، با هدف بررسی تاثیر برند گردشگری در شبکه های اجتماعی جهت ایجاد انگیزه سفر به شهر تهران با در نظر گرفتن نقش میانجی نگرش نسبت به مقصد انجام گرفته است. پرسشنامه ای شامل 28 گویه به روش تصادفی ساده در شبکه های اجتماعی توزیع و 313  نمونه جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج این آزمون ها نشان داد که برند گردشگری و نگرش نسبت به مقصد تاثیر مثبت و معناداری بر ایجاد انگیزه سفر دارد؛ همچنین نگرش نسبت به مقصد در رابطه برند گردشگری و ایجاد انگیزه سفر نقش میانجی را ایفا می کند.

در صنعت گردشگری حفظ و نگهداری مشتری برای رشد سازمان امری حیاتی محسوب می شود. به گونه ای که کاهش هزینه های بازاریابی، کسب سهم بیشتر در بازار و قدرت نفوذ تجاری را به همراه دارد؛ از این رو هدف پژوهش، بررسی رابطه بین سه متغیر کیفیت خدمات، رضایت مشتری و ارزش مشتری به عنوان متغیر مستقل و وفاداری مشتری به عنوان متغیر وابسته که با نقش میانجی متغیر کیفیت مدیریت ارتباط مشتری بررسی می شود. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و با ماهیت پیمایشی است. داده های مورد نیاز با روش نمونه-گیری تصادفی نظام مند از مشتریان مجتمع تفریحی توریستی میزبان بابلسر و با ابزار پرسشنامه جمع آوری شده است و نتایج تجزیه وتحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری نشان داد رابطه ی بین کیفیت مدیریت ارتباط مشتری بر وفاداری مشتری و همچنین رابطه ی بین کیفیت خدمات، رضایت مشتری و ارزش مشتری با توجه به نقش میانجی کیفیت مدیریت ارتباط با مشتری مثبت و معنی دار است و به عبارتی فرضیه های پژوهش پذیرفته شد.

هنگامی که گردشگران اقدامبهتبلیغاتدهانبهدهان و تعریفوتمجیددرموردمقصدگردشگریمی کنند، به آن مقصد وفادار هستند. هدف از انجام این پژوهش طراحی مدل بومی شده وفاداری به مقصد گردشگری بوشهر با استفاده از روش داده بنیاد است. به منظور اجرای پژوهش از رویکرد پژوهش کیفی استفاده شده است و بر مبنای روش داده بنیاد و با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاری از متخصصین حوزه گردشگری در شهرستان بوشهر تبیین کننده های وفاداری به مقصد گردشگری متناسب با شرایط اقلیمی و فرهنگی شناسایی شده است. حجم نمونه با منطق نمونه گیری نظری و قضاوتی و تا حصول اشباع نظری در مجموع 16 نفر را در برگرفت. کدگذاری داده ها با استفاده از نرم افزار NVIVO8 به انجام رسید و پیش بینی کننده های وفاداری به مقصد گردشگری شناسایی و دسته بندی شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد وفاداری به مقصد گردشگری با پنج عامل و 45 مولفه شامل: ارزش ادراک شده(5 مولفه)، کیفیت خدمات(5 مولفه)، شرایط میزبانی(3 مولفه)، آگاهی و شناخت(11 مولفه) و ادراک از تنگناها(21 مولفه) تببین می شود.

این پژوهش پیمایشی با هدف ارزیابی اثرات توسعه ی گردشگری بر نواحی روستایی هدف گردشگری بخش مرکزی شهرستان فیروزآباد، صورت پذیرفته است. از جامعه ی آماری 437 خانوار ساکن، با استفاده از جدول بارتلت، 155 سرپرست خانوار به روش نمونه گیری تصادفی ساده مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه ای محقق ساخته بود. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که در حیطه ی اثرات اقتصادی از ترکیب 21 متغیر، 4 عامل فرصت های اقتصادی، هزینه های زندگی، اشتغال و شکاف اقتصادی 301/63 درصد از واریانس را تبیین نمود. در حیطه ی اثرات اجتماعی 7 عامل تثبیت جامعه، آسیب اجتماعی و ارتقاء فرهنگ، مبادلات فرهنگی، فرهنگ پذیری، الگوپذیری و تغییر سبک زندگی به ترتیب از 33 متغیر بارگیری شد و در مجموع 646/65 درصد از واریانس را تبیین نمود. مهم ترین آثار کالبدی- زیست محیطی نیز به ترتیب شامل چهار عامل مشکلات بهداشتی، اثرات کالبدی، تخریب چشم انداز و تغییر محیط طبیعی بود که از ترکیب 27 متغیر بدست آمد.

توریسم سلامت، صنعتی بسیار حساس است. از آن جا که سلامتی بزرگترین سرمایه هر فرد است، هیچ شکی نیست که انتخاب یک کشور مقصد بهعنوان جایی که قرار است سلامت فرد را بهبود بخشد، فرآیندی بااهمیت و نیازمند بررسی شاخص های گوناگونی است. اینپژوهشبا هدف شناساییعوامل موثر بر بازاریابی خدمات توریسم سلامت انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف توصیفی و از نظر نتایج کاربردی است. با توجه به نوع داده ها این مطالعه نوعی روش تحقیق آمیخته است، چرا که با استفاده از روش دلفی و تاپسیس فازی، مهمترین عوامل تعیین شدند و به منظور نهایی کردن عوامل موثر بر توسعه ی گردشگری سلامت از مصاحبه با خبرگان و جهت رتبه بندی و بررسی ارتباط مفهومی بین شاخص ها، از پرسشنامه استفاده شده است. در این تحقیق با استفاده از روش تاپسیس فازی، مهمترین عوامل موثر بر توسعه ی صنعت گردشگری سلامت استخراج گردید. نتایج نشان داد که 13 عامل قیمت و هزینه ها، برنامه ریزی مدون و اجرایی، کیفیت فنی و اجرایی خدمات درمانی، سیستم اطلاعاتی، فرآیند پذیرش و نوبت دهی، وفاداری مشتری، پایداری و تداوم،قوانین و مقررات، حضور در سطح بین الملل، برند پزشک، خدمات اقامتی، مکان جغرافیایی، برند مرکز درمانی، سرعت ارائه خدمات  به ترتیب بیشترین تا کمترین  اهمیت را در جذب توریسم سلامت در شهرستان مشهد  دارند.