فهرست مطالب
فصلنامه نقد ادبی
پیاپی 47 (پاییز 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/08/10
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 9-33
از میان آثار نمایشی رضا کمال شهرزاد، سه نمایش نامه «شب هزارو یکم»، «عباسه خواهر امیر» و «حرم هارون الرشید» یا «عزیز و عزیزه» به عنوان اقتباس های او از داستان های هزارویک شب ثبت شده اند. به نظر می رسد تلفیق رمانتیک فرانسوی با ظرفیت های تئاتری تازه ای که در دوره پهلوی اول به وجود آمد، در این آثار به اقتباس هایی انجامیده که با فرم آگاهی و ضرورت توجه به تمهیدات تئاتری (صحنه ای)، آن ها را به آثاری متفاوت تر با اسلاف خود تبدیل کرده اند. در این مقاله تلاش شده است علاوه بر خوانش اقتباس های کمال از داستان های هزارو یک شب براساس روش شناسی اقتباسی لیندا هاچن، سویه های صورت گرایانه این اقتباس ها و توجه آن ها به تمهیدات تئاتری در ایجاد آثار تازه بررسی شوند.
کلیدواژگان: رضا کمال، اقتباس، هزارو یک شب، شب هزار و یکم، عباسه خواهر امیر، عزیز و عزیزه -
صفحات 35-61در این مقاله، با مطالعه ارتباط ادبیات و سینما، یکی از حوزه های غنی و پرمایه ادبیات تطبیقی نوین، مفهوم هراس از نیستی و مرگ و جست وجوی نامیرایی بررسی شده است. یافتن مضمون و بن مایه ای مشترک بین آثار هنری در فرهنگ ها و زبان ها و زمان های متفاوت می تواند از یک سو نشانه جهان شمول بودن این مضمون باشد و از سوی دیگر این امکان را فراهم می آورد تا بازنمود آن در هنرهای مختلف مقایسه شود. هنرمندان به کنه این دغدغه جهانی پی برده و آن را در آثارشان به نمایش گذاشته اند. هراس از مرگ، به عنوان مضمونی جهانی، در آثار هنرمندان مختلف خود را نشان می دهد که درعین تشابهات کلی، تفاوت هایی نیز دارند. به گفته نظریه پردازان حوزه روان شناسی، ازجمله زیگموند فروید، اتو رنک و ارنست بکر، ترس از رها شدن و درپی آن ترس از الفت نشانه های ترس روان فرسا از مرگ است که به گریز از ایجاد ارتباط جنسی و نهایتا خلق همزاد، به عنوان موجود تضمین کننده جاودانگی انسان، منجر می شود. این مقاله به بررسی این مقوله ها در اشعار فروغ فرخزاد و فیلم «نوستالژیا» اثر آندری تارکوفسکی، شاعر و کارگردان معروف روسی پرداخته است. در این تحقیق، با بهره گیری از نظریه های جدید ادبیات تطبیقی نشان داده شده که این دو هنرمند بدون هرگونه اثرپذیری از همدیگر، به طور همسان هراس از مرگ و آرزوی جاودانگی را در دو رسانه مختلف، شعر و سینما، بیان کرده اند. در اشعار فروغ فرخزاد، تمرکز بر دو کتاب شعر آخرش (تولدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد) بوده است؛ فروغ در این دو کتاب هراس از مرگ و میل به جاودانگی را همچون حقیقتی جهانی به تصویر کشیده است. «نوستالژیا» نیز جزو آخرین آثار آندری تارکوفسکی است که همین مضمون را در قالب فیلم به نمایش گذاشته است.کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی نوین، هراس از مرگ، تمنای جاودانگی، فروغ فرخزاد، آندری تارکوفسکی
-
صفحات 63-87این مقاله جایگاه اقتباس فرهنگی آرنولد از داستان رستم و سهراب شاهنامه را در نظامگان ادبی عصر ویکتوریا در انگلستان بحث و فحص می کند. طبق نظریه نظامگان پیشنهادی اون زهر، ادبیات مترجم می تواند بسته به اینکه فرهنگ مقصد جوان، ضعیف، یا بحران زده باشد، نوعا از دو جایگاه اصلی/ برتر و ثانوی/ حاشیه ای در فرهنگ مقصد برخوردار شود. به نظر می رسد ترجمه وفادارانه شاهنامه به زبان انگلیسی از جایگاهی ثانوی برخوردار باشد؛ لیکن اقتباس توانسته پا را از حد اثر اقتباسی صرف فراتر بگذارد. این جستار به این پرسش می پردازد که چگونه اقتباس فرهنگی آرنولد توانسته در عصر ویکتوریا جایگاه آثار برتر را ازآن خود کند. برای پاسخ به این پرسش، به جایگاه آرنولد در مقام مترجم/ اقتباس گر اشاره می شود و سپس، ضمن بررسی تطبیقی اقتباس آرنولد با داستان اصلی شاهنامه و منابع در دسترس آرنولد، وجوه تفاوت و شباهت متمایز میان دو بوطیقای ادبی فارسی و انگلیسی در پرتو نظریه نظامگان بحث و فحص می شود. به نظر می رسد اقتباس آرنولد توانسته از منظر دگرنویسی و نوآفرینی خلاقانه آرنولد و با لحاظ کردن ویژگی هایی بوطیقایی سنن ادبی مغرب زمین، به جایگاه آثار برتر در نظامگان ادبی این عصر ارتقا یابد.کلیدواژگان: بوطیقای ترجمه، اقتباس، دگرنویسی، نوآفرینی، نظریه نظامگان
-
صفحات 89-115
یکی از عرصه های پژوهش در ادبیات تطبیقی بررسی رابطه ادبیات و هنرهاست. کتاب گران سنگ هزارویک شب بر هنرهای مختلف، ازجمله هنرهای نمایشی، تاثیر چشمگیری داشته است و از این نظر شاید کمتر اثری ادبی بتواند با آن همانندی کند. دادلی اندرو میان اثر سینمایی اقتباسی و متن ادبی سه رابطه بنیادین را ممکن می داند: وام گیری، تلاقی، و وفاداری و تبدیل. این پژوهش با رویکردی تطبیقی و براساس نظریه اقتباس اندرو، درپی اثبات این فرضیه است که مجموعه نمایشی «شهرزاد» متاثر از فضای هزارویک شب بوده و از آن اقتباس کرده است. پژوهش در پایان با اثبات این فرضیه، به این نتیجه رسیده است که مجموعه نمایشی «شهرزاد» بیشتر اقتباسی از نوع وام گیری است که ایده و بن مایه های مضمونی متن این کتاب را به عاریت گرفته است. در وام گیری، فیلم ساز در جست وجوی یافتن متنی است که شهرت و اعتباری در مقام اسطوره و نقش کهن الگو در ذهن مخاطب داشته باشد و از این منظر، هزارویک شب دقیقا همان ویژگی هایی را دارد که متن ادبی در این نوع از اقتباس باید داشته باشد.
کلیدواژگان: آفرین، فریده (1391)، پژوهشی تطبیقی درباره ویژگی های هزارویک شب صنیع الملک و وجوه خاص سینمایی، نشریه هنرهای زیبا، ش50، صص3342، افضلی، علی (13 -
صفحات 117-136
در این مقاله، به کمک نظریات نقد زیست محیطی (بوم گرا/ بوم نقد)، داستان کوتاه «درخت گلابی» نوشته گلی ترقی و فیلم «درخت گلابی» (1376) ساخته داریوش مهرجویی که نسخه ای اقتباسی از داستان ترقی است، مطالعه و بررسی شده است. نقد زیست محیطی تلاش می کند تا روابط و وابستگی های فرهنگ و طبیعت را در متون ادبی تحلیل کند. این رویکرد ادبی به مطالعه آثار ادبی و هنری می پردازد و قصد دارد تا جایگاه زیست بوم را در آن ها برجسته کند. به عبارت دیگر، بررسی چگونگی دلالتمندی «مکان» در اثر موضوع توجه این نقد است. در فیلم «درخت گلابی»، شخصیت های فیلم در موقعیت هایی خاص، ارتباطی تنگاتنگ با طبیعت و فضاهای شهری دارند؛ اما در داستان کوتاه ترقی شخصیت اصلی بیشتر غرق در خاطره های خود است. طی این خوانش و براساس استراتژی های نقد زیست محیطی، رابطه بین شخصیت ها و مکان (فضاهای طبیعی و شهری)، تضاد بنیادین بین زمان حال و گذشته، هویت جنسی زمان و مکان، و کارکرد خاطره مطالعه و بررسی شده تا شبکه معنایی که در تاروپود این دو اثر نهفته است، در ارتباط با یکدیگر آشکار شود. فیلم «درخت گلابی»، چونان که داستان کوتاه گلی ترقی، به واسطه تقابل های نام برده و همچنین زنانگی (طبیعت) و مردانگی (فرهنگ) و عشق و عقل است که معنادار می شود؛ درواقع تقابل طبیعت (باغ دماوند) و فرهنگ (فضاهای شهری) به بررسی تطبیقی داستان کوتاه و فیلم از دیدگاه نقد زیست محیطی معنا می دهد. در داستان کوتاه و فیلم «درخت گلابی»، هویت ها نیز تنها در ارتباط با طبیعت (باغ دماوند و درخت گلابی) و فرهنگ (شهر و فضاهای شهری) قابل تعریف هستند.
کلیدواژگان: نقد زیست محیطی، درخت گلابی، فرهنگ، طبیعت، هویت های مکانی شده -
صفحات 137-167هر گفتمان متشکل از چندین گزاره و صورت گفتمانی است که با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در هر دوره به وجود می آید. در دوره سلطنت فتحعلیشاه قاجار (11761213ق)، گفتمان مسلط بازگشت ادبی که همان گفتمان سنتی محسوب می شود، براساس نظام ادراکی حاکم بر عصری شکل گرفت که در آن شاه و دربار، در مقام نهاد تولیدکننده گفتمان یادشده، اصلی ترین حامی هنر و ادبیات شناخته می شوند. هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش گفتمان ادبی بازگشت در تصاویر مختص فتحعلی شاه قاجار با توجه به وضعیت سیاسی، اجتماعی، زمینه های معرفتی و سامانه دانایی یا همان روح حاکم بر زمانه است. اگر بپذیریم که تا این دوره، نقاشی ایرانی و ادبیات فارسی کمابیش با یکدیگر در ارتباط و تعامل بوده اند ، باید گفت که با شکلگیری و قدرت یافتن گفتمان ادبی این دوره، هنجارهای تصویری در نقاشی ایرانی نیز دگرگون و ویژگی های تازه ای در آن پدیدار شد که در نگارگری سده های پیشین سابقه نداشته است. نگارندگان در پژوهش حاضر کوشیده اند تا براساس نظریه گفتمان فوکو، به عنوان الگوی روش شناختی و رویکردی بینارشته ای، به این مسئله بپردازند که چگونه گفتمان ادبی بازگشت موجب شکل دهی به تصاویر شاهانه مکتب پیکرنگاری درباری و اثرگذاری بر آن شد. بررسی ها نشان می دهد در این دوره، شعر و توصیفات شعری همچنان به منزله منبع الهام مورد توجه نقاشان بوده است . از این رو صورت های گفتمانی غالب در سبک ادبی بازگشت، یعنی صورت تاریخ و صورت سیاست که به گفتمان قدرت بدل شده بودند، در پرده های نقاشی تصویری جدید از شاه به نمایش گذاشتند؛ به طوری که تصاویر شاه غیرواقعی تر و هاله تقدسش بزرگ تر شد و همچنین پیکره شاه غیرملموس و استعاره ای تر گردید.کلیدواژگان: گفتمان فوکو، بازگشت ادبی، نقاشی پیکرنگاری درباری، فتحعلی شاه قاجار
-
Pages 9-33
Among the plays of Rezā Kamāl, three works, Shab-e Hezār-o Yekom, Abāseh Khāhar-e Amir and Aziz-o Azizeh, are known as his adaptations of One Thousand and One Nights stories. These works aim to introduce a new appraoch to thetrical expression by utilizing the potentialities of the orginal texts. The present study reads Kamāl’s adaptations of One Thousand and One Nights stories in the light of Linda Hutcheon’s adaptation theory in order to show the extend to which his plays provide theatrical affordances in the dramatic texts. As a result, the study shows how far these adaptations have succeeded in articulating the requirements of the stage while being in conversation with the original text.
Keywords: Rezā Kamāl, Adaptation, One Thousand, One Night, Shab-e Hezār-o Yekom, Abāseh Khāhar-e Amir, Aziz-o Azizeh -
Pages 35-61This paper is a comparative study of a modern Persian poet, Forugh Farrokhzād (1935-1967), and a Russian film-maker, Andrei Tarkovsky (1932- 1989). The works of two artists, from two different cultures, across time and space, have been chosen to demonstrate their morbid fear of death and their search for immortality. Following the postulates of comparative cultural studies, as developed by Steven Totosy de Zepetnek, the objective of this search is to find interrelations between two different production of art, namely poetry and film, as communicative acts. To quote Totosy in "the New Humanities," this study "is performed in a contextual and relational construction and with a plurality of methods and approaches…" (60).Benefiting from the main tenets of comparative literature, cultural studies and psychoanalysis, this research show how the concept thanatophobia and the quest for immortality are treated in the artistic works of Forugh Farrokhzād and Andrei Tarkovsky. In Forugh's poetry, the focus would be on her last two collections of poems, Tavalodi Digar [Another Birth] and Imanan Biāvarim be Āghāz Fasle Sard [Let Us Believe in the Beginning of the Cold Season], in which she illustrates the temporality of life and the urge to be remembered. In Nostalghia, Tarkovsky creates characters like Andrei Gorchakov, the Russian researcher, and Domenicos, the Italian who wants to save the world by sacrificing. Andrei lives his death and joins eternity. This intercultural and interdisciplinary study shows how one can owercom the fear of death by substituting the moral time for the actual time.Keywords: _ comparative literature, fear of death, urge for immortality, Forugh Farrokhzād, Andrei Tarkovsky
-
Pages 63-87This paper discusses the prominent position of Arnold's cultural adaptation of the compelling story of Rustam & Sohrab in Shahnameh in the Victorian literary poly-system in England. According to the poly-system theory as proposed by Even-Zohar, the translated literature can typically have primary /central and/or peripheral/marginal positions in the target culture, depending on whether the target culture is young, weak, or in crisis. Meantime, the faithful translation of Shahnameh seems to occupy the peripheral position in English translation, but Arnold’s adaptation has typically exceeded the adaptive effect and obtained the proper position in the literary poly-system of the Victorian. This paper aims to peruse how Arnold's cultural adaptation of Shahnameh’s passionate story has marked a primary position in the English literary poly- system of the Victorian era. To this aim, Firstly, Arnold's position as an interpreter/adaptor is sketched out. Then, having compared Arnold’s adaptation with the primary sources to which Arnold has typically had access to become familiar with the Persian native story, mention is reasonably made of the marked differences between the two Persian and English literary poetics under the umbrella of poly-system theory as proposed by Even-Zohar. Due to the innovative way (s) Arnold has uniquely adapted, recreated, and re-written the native story with specific regard to the peculiar features of the literary tradition of the Western poetics, it seems that the local story of Shahnameh has found the prime position in the Western literary poetics of the Victorian.Keywords: Translation poetics, Adaptation, Re-writing, Re-creation, Poly-system theory
-
Pages 89-115
One of the areas of research in comparative literature is the study of the relationship between literature and arts. Hezaro Zek Shab is one of the works that have had a dramatic effect on various arts, including performing arts, and perhaps less literary work can be similar in this regard. Dudley Andrew believes that there are three basic relationships between the adaptive cinematic effect and the literary text: borrowing, convergence and conversion and loyalty. This research, in a comparative approach based on Andrew's theory of adaptation, seeks to prove the hypothesis that Shahrzad's film has been influenced and adapted from the space of one thousand one nights. The research concludes by proving this hypothesis that Shahrzad's film is more adapted to the type of "borrowing" because the filmmaker has taken the ideas and thematic or textual contributions to the text of the Hezaro Zek Shab. This book is exactly the same as those literary texts in this type of adaptation; in "borrowing," the filmmaker is looking for a text that has a reputation as a myth and an ancient role of the pattern in the mind of the audience.
-
Pages 117-136
Practicing Ecocriticism, this research attempts to study a movie, Pear Tree, by Dariush MehrJui, adapted from the short story by Goli Taraghi with the same name. Ecocriticism tries to highlight the interrelations between culture and nature in literary texts. This approach tends to analyze texts by studying the importance of the environment in them. In other words, the subject of this approach is surveying the importance of the space in the process of signification. In the movie Pear Tree characters have close relation with the nature or urban spaces, while in the story the main character is mostly drowned in his thoughts. In this study, we try to find the connection between the characters and the space, the conflict between the past and the present, time and space’s gender, and the function of memory. The contradiction between nature (feminine) and culture (masculine) is what actually gives meaning to both texts. The characters cannot be analyzed without considering their relation to the nature (Damavand Garden) or urban places.
Keywords: Culture, Ecocriticism, Nature, Pear Tree, Space-oriented characters -
Pages 137-167Any discourse constitutes of several propositions and discursive formations that are created by focusing on the political, cultural and social conditions of each era. During the rule of Fath- Ali Shah Qajar (1772- 1834), the dominate literary review discourse; which is considered the very traditional discourse, was formed based o the perception system that was governing an era in which, the royal court was recognized as the producing institute of the mentioned discourse. The main purpose of this study is to investigate the role of the literary discourse of return in images specific to Fath Ali Shah Qajar with regard to the political, social, epistemic contexts and the system of knowledge or spirit of the time.If we admit that until then, Iranian painting and Persian literature have been more or less intertwined; it must be said that as the literary discourse of this period was formed, visual norms in FathAli Shah’s portraits also changed and new features emerged that were not unprecedented in past centuries. In the present study, the authors have attempted to examine how literary discourse led to the formation and influence of king's icons in court, based on Michel Foucault's theory of discourse as a methodological model and an interdisciplinary approach.Studies show that during this period poetry and poetic descriptions continued to be a source of inspiration for painters.Therefore the images of the King became more unrealistic and his aura of holiness grew larger. The king's body also became more intangible and metaphorical.Keywords: _ Foucault discourse, literature return, courtly portrait style, Fath- Ali Shah Qajar
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.