International Multidisciplinary Journal of Pure Life
Volume:6 Issue: 19, 2019

پیشرفت های شگرف در زمینه فناوری اطلاعات، بسیاری از مفاهیم خرد و کلان را دستخوش دگرگونی قرار داده است تا جایی که محدودیت ها و مشکلات نظام های اجتماعی با نقش آفرینی فناوری اطلاعات قابل رفع است. در این میان، یکی از مقوله هایی که فناوری اطلاعات در آن به ایفای نقشی مهمی پرداخته، یادگیری است؛ فناوری اطلاعاتی- طی سال های اخیر- در بهبود بازده آموزش علمی در مدارس و دانشگا ه ها نگاهی موشکافانه داشته و گام هایی اساسی در تغییر روش های قدیمی تدریس برداشته است؛ به نحوی که به وجود آورنده مفاهیمی هم چون یادگیری الکترونیک یا آموزش وب محور بوده و سعی داشته در توسعه یادگیری گروهی، آموزش انسان هایی دانش مدار به منظور افزایش خزانه معلومات انسان ها و بسترسازی جهت تحقق جامعه علم جو به منظور مستحکم کردن زیربنای آینده کشور، قدم های موثری بر دارد. بر این اساس، آموزش بر پایه فناوری کسب دانش و معرفت از طریق ابزارهای فناوری اطلاعات در یک محیط مجازی صورت می گیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعه منابع کتابخانه ای، جستجویی در ادبیات و مفاهیم یادگیری داشته و با استفاده از شبکه های اجتماعی و اجزای سیستم یادگیری الکترونیک، رویکرد سازنده گرایی و یادگیری الکترونیک، تعاملات، مقایسه یادگیری، آموزش سنتی، آموزش الکترونیک و مزایا و معایب آن را بررسی نموده است.

پژوهش حاضر با هدف بیان ضرورت جهاد در شبکه های اجتماعی فضای مجازی تدوین شده است. در این پژوهش با روش کیفی- توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و ابزار فیش برداری به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است.
یافته های پژوهش نشان می دهد جهاد سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی در شبکه های اجتماعی فضای مجازی ضرورت ویژه ای دارد؛ لذا تمامی کاربران عضو فضای مجازی- به ویژه جوان مسلمان- باید در این فضا به صورت فعال و جهادگونه و به دور از انفعال، فعالیت نمایند و ضمن حفظ خود از تهدیدهایی که فضای مجازی در بر دارد از فرصت های آن نهایت استفاده را برده و نقشه های دشمان را نقش بر آب کند.

جامعه انسانی در هر دوره از حیات خود با پدیده هایی مواجه بوده که- عمدتا- در جهت تسهیل زندگی و افزایش قدرتمندی انسان در اختیار آنان قرار داده است. در عصر حاضر، پدیده فضای مجازی و تکنولوژی اینترنت با چنان شتابی به خدمت بشر آمده که زندگی دیگری برای جامعه انسانی رقم زده است؛ این نحوه زندگی از آن جهت مورد توجه اندیشه وران اسلامی و دغدغه مندان فرهنگ دینی قرار گرفته است که آن را در تعارض با سبک زندگی اسلامی و یا ناهمخوان با شاخص های تعیین شده از سوی پیشوایان دینی دیده اند. مقاله حاضر تلاش نموده با تکیه بر روایات معصومین نسبت- تعارض و تقابل- فضای مجازی و تکنولوژی اینترنت را در محورهای زمان (ارزش عمر)، خانواده و روابط اجتماعی با سبک زندگی اسلامی در نحوه کاربری آن- نه در اصل فضا- نشان داده و در نهایت راهکارهایی در جهت رفع این تعارض و کاهش آسیب های فضای مجازی ارائه دهد.

مسئولیت حکومت دینی در فضای مجازی را می توان به دو بخش اقدامات مرتبط با پیشرفت اقتصادی و پیشرفت علمی، معنوی و اخلاقی تقسیم نمود؛ در بخش نخست که تردیدی نیست و ادله فقهی- هم چون وجوب جلب مصلحت و منفعت، وجوب دفع ضرر- و قوانین برنامه توسعه و شورای عالی مجازی، حکومت را مسئول می داند تا اقدامات توسعه ای در زمینه گسترش دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک انجام دهد و نیز از باب دفع ضرر، اقدامات تدافعی در مبارزه با هکرها و حمله های سایبری انجام دهد؛ لذا در این خصوص، دیدگاه مشترکی میان اندیشه وران وجود دارد و همگی بر لزوم توسعه فضای مجازی در این ساحت ها تاکید دارند. آن چه محل بحث و مناقشه از سوی برخی است، بخش دوم- لزوم مسئولیت دولت در حوزه های معنوی و اخلاقی و علوم اسلامی- است؛ مطابق با مسمای حکومت اسلامی، یکی از وظایف ذاتی و اولیه آن ترویج مبانی دینی و حفظ و حراست از آن هاست که برای این مهم نیز شیوه های مختلف و متنوعی وجود دارد؛ در عین حال، برخی هنوز در این که آیا حفاظت از مرزهای عقیدتی از وظایف ذاتی حکومت است، تردید دارند که این مسئله، طرح این پرسش را الزامی می کند که: آیا از منظر فقه و حقوق اسلامی، حکومت دینی وظیفه ای در حفظ و حراست از مرزهای عقیدتی شهروندان در فضای مجازی دارد؟ بر این اساس، فرضیه این پژوهش عبارت است از این که: با توجه به فلسفه تشکیل حکومت دینی و ادله فقهی- امربه معروف و نهی از منکر، وجوب تعلیم و تربیت، ادله ولایت فقیه- و نیز اصول موجود در قوانین موضوعه ایران، یکی از وظایف حکومت دینی حفظ و حراست از مرزهای عقیدتی است که یکی از مصادیق آن، حراست و حفاظت از فضای مجازی برای جلوگیری از آسیب رسانی به اعتقادات شهروندان به عنوان وظیفه سلبی- مثل فیلترینگ- و ترویج و تبلیغ اعتقادات صحیح دینی در فضای مجازی به عنوان وظیفه ایجابی است. برای اثبات این فرضیه در پژوهش حاضر، از روش توصیفی- تحلیلی بهره گرفته شده است.

چارچوب نظری راهبردهای مدیریتی فضای مجازی برگرفته از اندیشه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، پشتیبان نظری مباحث مطرح شده در این پژوهش است که فرضیه آن عبارت است از این که: کشف راهبردهای مدیریتی فضای مجازی در اندیشه مقام معظم رهبری میسر است. بررسی این فرضیه منوط به روش توصیفی- تحلیلی با استناد به اندیشه های معظم له است و بدین منظور راهبردهای مدیریتی فضای مجازی در اندیشه ایشان به تصویر کشیده می شود. بر این اساس- در فضای مجازی- هر گونه مطلب و اندیشه در قالب متن، تصویر و فیلم می تواند بین کاربران مبادله شده و به صورت جدی ابعاد مختلف زندگی و حیات بشری را تحت تاثیر قرار داده و بسترساز تحولات اساسی در زندگی انسان شود؛ لذا مقام معظم رهبری از فضای مجازی به عنوان قدرت نرم یاد می کند که دارای اثرگذاری بالایی در عرصه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، سبک زندگی، ایمانی، اعتقادات دینی و اخلاقی است. یافته های پژوهش نشان می دهد با نگاه کلی به اندیشه های راهبردی مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی، می توان عرصه های مختلف آن- از جمله آموزش دینی- را با بکارگیری راهبردهایی هم چون شناخت فرصت ها و تهدیدها، برنامه ریزی هدفمند، مقاوم سازی فرهنگی، بکارگیری روش های تبلیغاتی کارآمد، نظارت و پایش و قانون و اخلاق مداری مدیریت کرد.

رسانه ها در دنیای امروز، فکر، فرهنگ، رفتار و هویت فرهنگی جوامع را شکل می دهند و می توانند در بهبود وضعیت زندگی انسان و گسترش صلح و امنیت جهانی موثر بوده و زمینه ساز ارتقای اخلاق و معنویت باشند. در این میان، حوزه علمیه در شرایط کنونی و در عرصه جنگ رسانه ای با ایجاد تعامل با رسانه ها می تواند به عنوان چشم و زبان انقلاب اسلامی برای انتشار پیام انقلاب و اندیشه اسلام ناب محمدی قلمداد شود.
هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی عرصه های تعامل حوزه علمیه و رسانه ها در سخنان مقام معظم رهبری و ارائه الگوی مطلوب و راهکارهای تحقق این تعاملات است. آن چه از بررسی اسنادی سخنان مقام معظم رهبری درباره تبیین وظایف حوزه علمیه و رسانه ملی به دست می آید، این که به طور مستقیم و غیر مستقیم به 3 مقوله اصلی حمایت، هدایت و نظارت و زیرمقوله های آن اشاره شده است.
در مجموع، 3 مقوله و 33 زیرمقوله شناسایی و احصا شد که ناظر به آن ها 373 راهکار و روش برای تعامل حوزه و رسانه ها بیان شده است؛ این راهکارها در قالب جدول به عنوان راهکارهای بالقوه در نتیجه گیری تحقیق بیان شده است که با روش مصاحبه عمیق با 9 نفر از استادان حوزوی متخصص در عرصه رسانه صورت گرفته است.

شبکه های اجتماعی مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با این که عمر زیادی ندارند؛ اما توانسته اند در زندگی مردم جا باز کنند تا جایی که مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در شبکه های اجتماعی مجازی کنار هم آمده و از فاصله های دور در دنیای واقعی- از طریق شبکه های اجتماعی- با هم ارتباط برقرار می کنند. بنابراین، شبکه های اجتماعی نقش پررنگی در دنیای امروز دارند؛ به نحوی که این تارنماها بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی افراد و در سطح کشورها و حتی بین الملل تاثیرگذارند و به همین دلیل در حال گسترش هستند و در آینده نقش به مراتب بیشتر و مهم تری در زندگی ارائه خواهند کرد. بر این اساس در پژوهش حاضر، به بررسی تاثیرات شبکه های اجتماعی ناظر به تاریخ و تمدن اسلامی ایران پرداخته شد؛ هم چنین به بیان برخی از آسیب های اجتماعی این شبکه ها در ابعاد مختلف زندگی اشاره شده است.

با پیشرفت فناوری و استفاده از رایانه در تمامی امور اقتصادی، نظامی و اجتماعی، جرایم مختلفی می تواند در حوزه رایانه حادث شود؛ لذا قانونگذار برای پیشگیری و مبارزه با این جرایم- در سال 1388- اقدام به تصویب قانون جرایم رایانه ای در 56 ماده و 25 تبصره نمود که از کامل ترین قوانین در زمینه جرایم مربوط به فضای مجازی و رایانه به شمار می رود؛ البته در قانون تجارت الکترونیک و قانون جرایم رایانه ای جمهوری اسلامی ایران، تعریفی از جریم رایانه ای ارائه نشده است که احتمال می رود دلیل آن، اختلافات مبنایی میان حقوقدانان از این مفهوم باشد. به طور کلی، آن دسته از جرایمی که با سوء استفاده از یک سامانه رایانه ای و برخلاف قانون واقع می شود، جرایم رایانه ای نام دارند؛ هر چند این دسته از جرایم را می توان شامل جرایم سنتی که به واسطه رایانه صورت می گیرد- از قبیل کلاهبرداری و سرقت- و نیز جرایم نوظهوری که با تولد رایانه پا به عرصه حیات گذاشته اند- مانند جرایم علیه صحت و تمامیت داده ها- دانست. در این پژوهش، مصادیق، ارکان قانونی، مادی و روانی و نیز مجازات هر یک از جرایم رایانه ای مورد بررسی قرار گرفته است.

العلم هو ذلک الإعتقاد الجازم المطابق للواقع مع تکوین صوره للشیء فی العقل وإذا کان العلم هو ادراک الشیء عندئذ فإنه یشمل العدید من المجالات والمعارف التی تکون بشکل او بآخر متناسقه ومتجانسه ومترابطه علی النحو القریب والبعید، والعلم بمثابه عالم ملئ بالمفاجئات والعجائب والغرائب والغموض وهذا ما دفع البشر من فلاسفه وعقلاء ونظریین الی دراسه مفهوم العلم ووضع اسس له بعدما کان موجودا منذ نزول النبی آدم و لکن بدون عنوان.
-       لماذا ترید هذا؟
سوال یکتنز جواب فی الاصل هو کلمه واحده ولکن قد تکون بمثابه سر من اسرار الله عز وجل کلمه واحده تختصر آلاف النصوص والعبارات هی الرغبه، فالرغبه هی الدافع الاول للنفس البشریه للسعی وراء ای شیء، الرغبه فی الدخول للجنه، الزواج، المال والثراء، عدم المعصیه، النجاح، تعزیز الصداقات، القیاده، التدخین، المکانه الاجتماعیه، المعرفه،وغیرها من الاشیاء التی لا یمکن تحقیقها وانجازها إذا لم تکن الرغبه موجوده، فما علاقتها بالعلم اذا؟
الرغبه فی التعلم و المعرفه هی التی تدفع الباحث او الطالب وتحثه علی البحث عما هو مجهول وعلی ما هو غیر متاح وهنا یجوز الاشاره الی اختلاف نسبه الرغبه مع اختلاف المرغوب به، فقد نجد عند شخص ما ان نسبه الرغبه فی المال والثراء اکبر بکثیر من رغبته فی تعزیز الصداقات وهذا ما سیعمل علیه جسده وروحه وفکره وشغفه تلقائیا وهو البحث عن المال والثراء فی شتی الانحاء لیجد فیما بعد الترابط الجزئی بین المال وتعزیز الصداقات، فکیف اذا کان عنده الرغبه فی التقرب من الله؟
عندها سیجد ایضا ان روحه وجسده وفکره وشغفه یعملون تلقائیا علی جمیع الصعد للوصول الی المبتغی، ومن بین هذه الاعمال، کتابه هذه المقاله إلی الموتمر الدولی لجامعه المصطفی رغبتی فی التقرب الی الله والتعلم الدینی تدفعنی للبحث فی شتی الانحاء عن طریق یودی لمبتغای، التکلم هنا لیس عن الرغبه وانما عن الطرق التی تودی الی تحقیق الرغبه، فعلی سبیل المثال کیف کان لی ان اصل إلیکم من افریقیا بغیر ما توصل الیه اولو الالباب الفضاء الالکترونی، ففی ایامنا هذه بات هذا الفضاء صله الوصل الاساسیه بین الشعوب وبالتالی بین العقول لتبادل المعلومات وتسهیل تحقی الرغبات.

الفضاء الإلکترونی وما ادراک ما الفضاء الإلکترونی، به تقترب من الله وبه تبتعد عنه، کل حسب رغبته، لهذا الفضاء حسنات وسیئات وعند الحدیث عن التعلم الدینی عبر هذا الفضاء، نصادف السیئات.
فالعدید من اعداء الله یقومون بنشر المغالطات فی المعادلات الدینیه لدین معین بهدف الطعن بالمعتقدات والمناهج، ولکن مع وجود العدید من الصفحات الموثوق بها والتی تستمد شرعیتها من السلطات المعنیه کجامعه المصطفی یمکن عندئذ تفادی هذه المشکله، وهذا یتطلب ایضا الوعی عند الباحث، والجدیر بالذکر هنا، انه من خلال هذا الفضاء یمکن  نشر الوعی المطلوب لدی الباحث.
الفضاء الالکترونی، فضاء جمیل به تحصل علی مبتغاک حسب رغبتک، تبحث، تطالع، تقرب البعید، تحصد ما ترید، ترسو علی ای مجره ترید، کن واعی واطلب ما ترید.

تتنوع اسالیب الدعوه الإسلامیه وتختلف حسب تنوع واختلاف الزمان والمکان، وهذا الامر من الامور البدیهیه التی لا مناص للعاقل منها، وقد مشت الرسائل السماویه وکتبها علی ذات النهج؛ إضافه إلی انها قد راعت المستوی العقلی والإدراکی لاممها، وهذا ما یدعونا إلی اختیار مفهوم «الظرف الموضوعی» للامم، وهو اشمل من الاختلاف والتنوع الزمکانی والنوعی.
إن الغرض والاهداف السامیه لها مدخلیه فی اختیار الطرق والآلیات المتنوعه والمختلفه فی سبیل تسویق بضاعتها، فکیف إذا کانت البضاعه تمس الاحتیاج الذاتی للإنسان، فإن التسویق عندئذ یصبح فی غایه الاهمیه، ومن اهم ما یقوم علیه التسویق والنشر والدعایه والدعوه هو عنصر الجذب، وهو یولد بطبیعته عنصرا آخر وهو: عنصر الدفع، وبناء علی هذا فإن عنصر الجذب لا بد وان یتمتع بمکونات تمکنه من الدخول إلی اعماق نفس وعقل الشخصیه المستهدفه، ولا یتصور ان المراد من الدخول هنا هو التمتع بالمکونات فی ذات العناصر وشخصیه الرساله والدعوه فإن هذا الامر مفروغ عنه، بل المقصود منه هو قدرته علی اخذ زمام المبادره فی التوجه إلی الآخرین، وهذا یعنی ان تکون عناصر شخصیه الرساله موهله وقادره علی استلام زمام المبادره والقیاده.
والیوم وما یحدث فی العالم من التغیرات الهائله شملت کل مناح الحیاه، واصبح التحدی کبیرا لاستقطاب النفوس البسیطه الساذجه إلی حضیره الحق، نظرا إلی کثره المدرس والطرق التی تقدم نفسها کحاضنه علمیه ومعرفیه وسلوکیه صحیحه للبشریه، ولم یقتصر الحال علی مستوی تقدیم المواد التجاریه بصور مختلفه، وباسالیب مختلفه، وبطرق جاذبه، تحاول فی ها الشرکات تقدیم بضاعتها علی اجمل صوره، م صنع هذا من تنافس عال بین تلکم الشرکات العالمیه والاقلیمه والمحلیه، ولم یقتصر التنافس فی العالم علی مستوی البضاعه التجاریه المتعارفه بل ودخل إلی عالم المعنویات، فاصبحت المدارس التی تعنی ب الذات تنمیه وتطویرا وإداره وقیاده تتکاثر وتکثر، حتی اصبحت لها ما للتجاره من التسویق والدعایه بمختلف الطرق والاسالیب.

ونحن اصحاب المدرسه الإسلامیه حیث نتمتع بحقیقه الحقائق ونفتخر بهذا، یفرض علینا جمال تلکم الحقائق تحمل مسوولیه نشرها والتسویق لها فی سوق التحدی العالمی بالشکل الذی یتناسب وطبیعه جمال تلکم الحقائق، وبحمد الله تعالی فإن ما تتمتع به المدرسه الإسلامیه من روح جذابه للجمال وللکمال ودفاعه للشر والنقص یجعلها المتصدره فی عالم القبول لمعارفها بل ویوهلها لان تکون الاول علی وجه الکره الارضیه فی سباق ومضمار المقبولیه لدی جمیع البشر، وذلک لما علیه نفسیه وعقل وروح البشر من الشوق والرغبه الفطریه للتحلی بمعارف حقه جمیله کامله، وبهذا لا یمکن لاحد من البشریه بما اوتیت من اسلیب تسویقیه لما لدی ها من الثقافات والمعلومات من الوصول إلی مستوی حقیقه الحقائق، وإلی مستوی الجمال الحقیقی للمعارف.
لقد ظهرت فی القرن السابق وسائل الاتصال والتواصل بین الناس، ما جعل العالم مترابطا بشکل شبکی مذهل، تکاد تشعر انک فی بیت واحد یفصل بینک وبین الآخرین جدار وباب، بل وصل الحال تکاد تشعر انک بحضور الآخرین فی جوارک، وهذا الامر لا ینبغی ان یشکل امرا غریبا علی الحاملین لمسوولیه الدعوه الإسلامیه، لان مثل هذا الجو من ذاتیات الرسائل السماویه حیث الترابط شبکه السماء من اوائل بدء الخلیقه بعالم الیوم والغد، إضافه إلی شمولیه هذا الترابط الشبکی الوجودی بکل مکونات الوجود، وهذا کله یترابط بشکل رائع وجمیع بخالق الوجود، غایه ما فی الامر ان علی الداعیه ان یکون قادرا علی توظیف تلک الرساله السماویه الطاهره فی عالم مادی تتفاوت فیه الادراک العقلیه، وتزید عناصر التحدی لها ما قد یظن المرء الذی لا خبره لها فی عالم الرسائل السماویه باستحاله القدره علی النجاح، إلا ان المرتبط بالسماء یعلم ان هذا لا یشکل امامه ای تحد لانه یملک زمام النجاح والانتصار فی سوق المعارف الوجودیه الحقه.
وهذا البحث یحاول تسلیط بعض الضوء علی المسائل التی تقدمت، علی امل التوسعه فی ها إن شاء الله تعالی لاحقا.