نشریه مطالعات راهبردی جهان اسلام
سال بیستم شماره 2 (پیاپی 78، تابستان 1398)

از آنجایی که امروزه محور مقاومت تبدیل به یک اتحاد تحت رهبری جمهوری اسلامی ایران و با محوریت «امنیت جمعی» و «بازدارندگی چتری» شده است، حشد شعبی نیز به مثابه ضلعی اساسی و نیرویی امنیت آفرین شکل گرفته که در واقع محورهای عمده فعالیت آن، حضور عناصر دین وداوطلبان مردمی در ساختار آن است. می توان ادعا کرد که حشد شعبی نیز با الگوگیری از بسیج ، در واقع خلا ناشی از «ناکارآمدی ساختار چینش شده اشغالگران در دوره پسا صدام »را پر کرده و تبدیل به نیرویی کارآمد در عرصه امنیتی برای جامعه و حکومت عراق گردیده است؛ به عبارت بهتر، حشد شعبی که یک نیروی نظامی عقیدتی با پایگاه های مردمی است، علاوه بر آنکه، تقریبا از همه اقوام و اقشار عراق در آن حضور دارند ، توان بالای خود را در نبرد با جریان های سلفی تکفیری به نمایش گذاشته و توانسته است با تسلط بر مرز مشترک عراق با سوریه با هدف باز نگه داشتن محور ارتباطی تهران، بغداد، دمشق و بیروت طرح خطرناک امریکا برای ایجاد شکاف در محور مقاومت را خنثی سازد.
پژوهش حاضر در پی تبیین این است که تکیه بر مردم در عرصه های امنیتی، همواره کارسازتر از وابستگی به بیگانه بوده و از همین رو، حشد شعبی به مثابه یکی از مهم ترین اضلاع محور مقاومت، نگاه ها را به سمت «سیاست گذاری امنیتی مردم پایه» سوق داده است.

تحولات عراق به عنوان مهم ترین همسایه جمهوری اسلامی ایران همواره حائز اهمیت بوده است. این پژوهش به منظور بررسی جریان ضد ایرانی صرخی در عراق تهیه شده است. پژوهش پیش رو در راستای فهم بهتر افکار و اندیشه های این گروه به توصیف و بررسی آرا و اندیشه های «محمود صرخی»، رهبر این جریان پرداخته و در این مسیر از سخنرانی ها، مصاحبه ها و متن های انتشاریافته در صفحات مجازی متعلق به وی بهره گرفته است. این تحقیق با مشخص کردن نگاه جریان صرخی به سیاست های ایران در عراق، نشان دادن ابزارهای مورد استفاده آنها، بیان چگونگی گفتمان چالش آفرین این گروه نسبت به منافع جمهوری اسلامی ایران در عراق، به دنبال افزایش آگاهی نسبت به خطرات این قبیل جریان هاست. شناخت بیشتر طیف هایی که گرایش های ناسیونالیستی و قومی پررنگی داشته و سهمی در بدنه اجتماعی عراق دارند و غالبا با اهداف جمهوری اسلامی ایران همراهی نمی کنند و همچنین شناخت بیشتر عوامل تهدیدزا نسبت به منافع ملی ایران و بالا بردن حساسیت ها نسبت به این جریانات از اهداف این پژوهش برشمرده می شود.

رونمایی از طرح امنیتی روسیه برای خلیج فارس موسوم به «مفهوم امنیت جمعی در خلیج فارس»، پرسش هایی درباره شیوه نقش​آفرینی مسکو در تحولات آینده، چشم انداز تنش های موجود در خلیج فارس و دورنمای همکاری ها و ائتلاف های منطقه ای بوجود آمده است. با توجه به آنکه ارائه هر طرحی از سوی کشورهای مختلف برای ایجاد ساز و کار امنیتی در خلیج فارس دارای ارتباط مستقیم با امنیت ملی ایران است و طرح روسیه نیز از چنین امری مستثنی نیست، نوشتار حاضر در صدد بررسی طرح امنیتی مسکو برای منطقه خلیج فارس و فرصت های و چالش های ناشی از آن برای ایران است. از این رو در نوشتار حاضر سعی شده ضمن بررسی چالش های موجود در خلیج فارس، به بررسی طرح امنیتی روسیه پرداخته شود و فرصت ها و چالش های آن برای ایران مورد واکاوی قرار گیرد.

با برگزاری 9 دور از گفت وگوهای رسمی صلح میان نمایندگان طالبان و زلمی خلیل زاد طی ماه های گذشته، مقامات آمریکایی درحالی همواره از پیشرفت در این مذاکرات و دستیابی به چارچوب کلی توافق داده اند اما تاکنون نه تنها طرفین به سند رسمی تحت نام توافق دست نیافته اند، بلکه اختلافات بر سر موضوعاتی نظیر اعلام آتش بس، زمان بندی خروج نیروهای خارجی از افغانستان، مذاکره طالبان با دولت کابل در خصوص آینده صلح افغانستان و... تداوم دارد. از سوی دیگر در کنار روند مذاکرات صلح و در حوزه میدانی، درگیری های طالبان با نیروهای امنیتی افغانستان و نیروهای خارجی شدت یافته است. دستور تعلیق مذاکرات آمریکا با طالبان از جانب ترامپ در شهریور ماه 1398 و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان بر پیچیدگی شرایط بیش از پیش افزود. با توجه به عزم آمریکا و طالبان برای ادامه روند مذاکرات صلح و نیز ادامه برگزاری مذاکرات بین الافغانی و تاثیر آن بر آینده سیاسی افغانستان، نوشتار حاضر درصدد تبیین و تحلیل مذاکرات صلح طالبان در مسکو، ابوظبی و دوحه روند صلح در افغانستان و نیز ارائه چشم انداز مذاکرات صلح با طالبان می باشد.

عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در دو سال اخیر گام های مهمی را در مسیر عادی سازی روابط با یکدیگر برداشته اند. از آنجا که این دو کشور، دشمنان منطقه ای جبهه مقاومت محسوب می شوند همگرایی منطقه ای و همکاری های استراتژیک آنها تهدیدها و فرصت هایی را برای ایران ایجاد می کند. این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای در جمع آوری داده ها و روش توصیفی  تحلیلی در تحلیل یافته ها به دنبال پاسخ به این سوال است که «تهدیدها و فرصت های عادی سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی برای جبهه مقاومت چیست؟» نتایج این مقاله نشان می دهد اگر چه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی برای دولت های عربی و اسلامی دارای هزینه می باشد و این هزینه برای سعودی ها به دلیل وجود حرمین شریفین در این کشور بیشتر است تمایل عربستان برای نزدیکی و بهبود روابط با رژیم صهیونیستی ناشی از تلاش این کشور برای تغییر موازنه قدرت در منطقه به نفع خود و موازنه سازی در مقابل تهدیدها می باشد. افزایش ضریب تهدید علیه جبهه مقاومت، افزایش سطح منازعه به دلیل ناتوانی عربستان و رژیم صهیونیستی در مدیریت منازعه و سرعت گرفتن روند سازش سه تهدید عمده ای هستند که عادی سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی برای جبهه مقاومت به وجود آورده است. در مقابل، افزایش نفوذ گفتمان مقاومت در جهان اسلام به عنوان تنها راه حل مسئله فلسطین، همگرایی بیشتر جبهه مقاومت و جنبش های مقاومت فلسطینی و بطلان اتهامات وارد شده به جبهه مقاومت در خصوص طایفه گرایی فرصت های جبهه مقاومت در این روند هستند.

رشد گروه های مقاومت و جهادی با رویکرد نا متقارن نشان داده تاب و توان رژیم اسرائیل را به شدت گرفته و محیط امنیتی داخلی این رژیم را دچار چالش های عدیده ای ساخته است. نقاط ضعف محیط امنیتی داخلی و خارج نزدیک رژیم صهیونیستی در برابر دکترین «نبرد نزدیک» جبهه مقاومت این رژیم را به یک اختناق ژئوپلیتیکی رسانده است. تغییرات ژئو استراتژیکی که رژیم صهیونیستی شاهد بوده است بعلاوه تهدیداتی که محیط امنیتی داخلی و خارج نزدیک رژیم صیونیستی را در بر گرفته ، باعث شده تا این رژیم با کابوسی روبرو شود که موجودیت آن را هم تهدید می کند به عبارت دیگر اختناق ژئوپلیتیکی رژیم اسرائیل به خفگی ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. این مقاله در صدد تبیین نقاط تهدیدات محیط امنیتی داخلی رژیم صهیونیستی و بررسی وضعیت این رژیم در« نبرد نزدیک» به روش توصیفی تحلیلی می باشد.