فهرست مطالب
مجله عرفانیات در ادب فارسی (ادب و عرفان)
پیاپی 39 (تابستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/11/08
- تعداد عناوین: 8
-
صفحات 11-41
آزادگان به مدد جنون نمایی؛ حیاتی جاودانه در ادبیات عرفانی یافته اند. مولانا و بالاخص عطار در پی نشان دادن سیمای شاهان بی نشان و عقلای مجانین، در قالب حکایات و تمثیل های پرمعنا در آثار خود بوده اند. جنون نمایی این آزادگان، امکان رهایی از عقال عقل جزوی، زدودن تارهای نفس و خودبینی و آزادی از اسارت های پست دنیوی را برای شان فراهم می کند؛ تا هوشیاری به عالم والا و بی خبری را به این عالم پیوند زنند. در این پژوهش انواع آزادی های درونی و بیرونی این شوریده سران را از نظرگاه مولانا و عطار به اجمال برشمرده ایم و در ادامه ثمرات جنون نمایی شان از قبیل گستاخی و آزادگی در مقابل معبود و برخوداری از روحیه قدرت ستیزی با عاملان جور و در نهایت، آگاهیشان بر اسرار و معارف الهی که لازمه اش پنهان کردن یوسف جانشان در چاه غربت و دم خورشدنشان با کودکان می باشد؛ به استناد حکایات بررسی نموده و اذعان نموده ایم که عشق این جنون در دل مولانا و عطار موج می زند:عاشقم من بر فن دیوانگی / سیرم از فرهنگی و فرزانگی (مثنوی،6: 573)
کلیدواژگان: آزادگان، آزادی های بیرونی، آزادی های درونی، عطار، مولانا -
صفحات 42-74
بررسی سرچشمه افکار و اندیشه های متفکران و شاعران بزرگ و تعیین میزان و چگونگی اقتباس و دخل و تصرف آنها در آثار پیشینیان ما را در شناخت هرچه بهتر و بیشتر بن مایه های افکار و اندیشه آنان کمک می نماید. جامی یکی از شاعران نامدار قرن نهم ایران است که آثار متعددی را به نظم و نثر از خود به یادگار گذاشته است. ما در این پژوهش حکایات تمثیلی هفت اورنگ، بزرگترین اثر جامی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده ایم و به دنبال رد پای این حکایات تمثیلی در مثنوی های عطار که شامل(منطق الطیر، الهی نامه، مصیبت نامه و اسرار نامه عطار) می باشیم. نتیجه بررسی و مطالعه این اثر نشان داد که از مجموع دویست و یک حکایت موجود در هفت اورنگ، ماخذ و ریشه بیست و پنج حکایت تمثیلی جامی در آثار مورد بحث ما قرار دارد. و ما ضمن بررسی و مقایسه و ریشه یابی این حکایات میزان بهره مندی جامی از مثنوی های چهارگانه عطار را بیان خواهیم کرد.
کلیدواژگان: جامی، هفت اورنگ جامی، تمثیل، مثنوی های عطار -
صفحات 75-94
«تمهیدات» عین القضات همدانی که از آثار و متون معتبر صوفیه به شمار می آید، افزون بر اعتبار عرفانی و معنوی، دارای ارزش های زیباشناختی، بیانی و زبانی ویژه است. نویسنده این کتاب از شگردهای خاصی استفاده نموده تا بتواند آموزه های معنوی خویش را که عمدتا ماهیتی نامتعارف دارند، به مخاطبانش منتقل سازد. او در جهتبازگویی تجربه های روحی، تبیین افکار و روایت الهامات و واقعات خویش از شیوه ها و شگردهایی سود برده که با رویکرد سورئالیست ها همسانی دارد. از این روی تجلی و نمود برخی مولفه های سورئالیسم در متن «تمهیدات» قابل مشاهده است که موضوع بحث و تحلیل این مقاله است. این مولفه ها شامل «شیوه بیان نقیضی»، «لحظه شگفت»، «خواب و رویا»، «طنز و مطایبه» و «عین و ذهن» است. عین القضات با بهره مندی از «شیوه بیان نقیضی» امکانی برای عدول از معهودات و ارایه ترسیم تازه و متفاوتی از واقعیت را فراهم می آورد؛ «لحظه شگفت» یا «لحظه سورئالیستی» زمانی در «تمهیدات» نمود می یابد که وی قصد می کند چگونگی فاصله گرفتن ذهن را از حوزه های شناخته شده، نشان دهد و به موازات آن، درک رخدادهای شگفت و نامتعارف را بر مخاطب میسر سازد؛ او با «خواب و رویا»، زمینه بیان چندوچون تجربه های انحصاری و در عین حال باطنی و شهودی خویش را فراهم می کند؛از طریق «طنز و مطایبه» مجالی می آفریند تا تفسیر خلاقانه و مطایبه آمیز از مفاهیم به دست دهد تا موجب تامل مخاطب در آن ها شود و «عین و ذهن» در «تمهیدات»، زمانی تجلی می یابد که عین القضات می خواهد دریافت های ذهنی و درونی خود را با استفاده از عناصر بیرونی، ملموس و قابل فهم سازد.
کلیدواژگان: عین القضات، تمهیدات، عرفان، سورئالیسم، ذهنیت، زبان -
صفحات 95-114
سماع، از اصطلاحات برجسته در ادبیات صوفیانه است. این واژه پیش از ادب عرفانی، در ادب غنایی هم جایگاه خود را دارد. از آنجا که این واژه، هم متون غنایی و هم در ادب عرفانی نمود دارد، بررسی بار معنایی اش، می تواند میزانی برای سنجش جهان بینی آفرینندگان آثار ادبی باشد. این جستار به شیوه توصیفی- تحلیلی، بار مفهومی سماع را در دیوان اشعار خاقانی بررسی کرده است. یافته ها نشان می دهد که سماع در بافت معنای دیوان اشعار خاقانی، همواره، معنا و مفهوم یکسانی ندارد. کاربرد این اصطلاحات عرفانی ناشی از گستردگی دانش سراینده است. پیوند ناگسستنی شاعر با طبیعت و علاقه اش به توصیف پدیده ها در تصویرسازی ، جایگاهی درهم تنیده با طبیعت از این واژه ساخته است، از سویی، عرفان خاقانی، عرفانی زاهدانه است که از شور عرفان عملی ناب به دور است؛ بنابراین واژه سماع با گستره معنایی وسیع اش، در شعر و اندیشه خاقانی، بیشتر، در خدمت اندیشه های غنایی اوست تا اندیشه های عرفانی اش.
کلیدواژگان: خاقانی، غنا، سماع، زهد- عرفان، طبیعت گرایی -
صفحات 115-136
در میان اصطلاحات و موضوعات عرفانی عشق از اهمیت وافری برخوردار است که منشاء و مبدا کمال انسان می باشد. از دیدگاه مولانا این آتش محبت و عشق الهی است که «نی» را به صدا درمی آورد و اگر این آتش نباشد شخصیت انسانی توان بروز و ظهور پیدا نمی کند. ابن عربی عشق و حب را مکتب و دین خود می داند و اوج آن را ولایت می خواند که صاحب این ولایت انسان کامل است. جایگاه والای عشق الهی که جاری و ساری در همه عالم وجود است در به ثمر رساندن نفس انسانی به کمال مطلوب آن اهمیت ویژه ای دارد و از سوی دیگر این دو عارف نامی چنان ظریف و لطیف رمزها و حقایق این صفت برجسته را بیان نموده اند که سریع ترین راه را برای ایجاد مکارم اخلاق در روح و جان انسان ارائه می دهند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، اندیشه های ناب این بزرگ مردان عرصه معرفت و عرفان را در باب عشق نشان می دهد. نتایج حاکی از آن است که تجلی معنای مشابه عشق در آثار و اندیشه های این دو متفکر، مسیر خداشناسی را هموار و روشن می سازد.
کلیدواژگان: عشق، حب، کمال، مولوی، ابن عربی -
صفحات 137-154
بررسی سرچشمه افکار و اندیشه های متفکران و شاعران بزرگ و تعیین میزان و چگونگی اقتباس و دخل و تصرف آنها در آثار پیشینیان ما را در شناخت هرچه بهتر و بیشتر بن مایه های افکار و اندیشه آنان کمک می نماید. جامی یکی از شاعران نامدار قرن نهم ایران است که آثار متعددی را به نظم و نثر از خود به یادگار گذاشته است. ما در این پژوهش حکایات تمثیلی هفت اورنگ، بزرگترین اثر جامی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده ایم و به دنبال رد پای این حکایات تمثیلی در مثنوی های عطار که شامل(منطق الطیر، الهی نامه، مصیبت نامه و اسرار نامه عطار،) می باشیم. نتیجه بررسی و مطالعه این اثر نشان داد که از مجموع دویست و یک حکایت موجود در هفت اورنگ، ماخذ و ریشه بیست و پنج حکایت تمثیلی جامی در آثار مورد بحث ما قرار دارد.
کلیدواژگان: جامی، هفت اورنگ جامی، تمثیل، مثنوی های عطار -
صفحات 155-171
یکی از راهکارهای روان شناسانه مولوی ، برای تبدیل وضعیت امیال درونی انسان، به شکل مطلوب و جامعه پسند، فرآیند تصعید یا والایش است. از آن جایی که ساحت وجود انسان، محل تعارض و تخالف امیال علوی و سفلی است، مولوی می کوشد در قالب فرآیند تصعید، امیال سفلی و تمایلات غیرقابل قبول را به مجاری و کانال های مقبول در جامعه رهنمون و هدایت کند و آن را تعالی و تکامل ببخشد و با تغییر شکل و هدف، به صورت عقاید لاهوتی و تجلیات ارزنده و فعالیت های خلاق در آورد. این مقاله به روش تحلیلی ، ضمن تبیین نگرش مولوی به میل جنسی به تحلیل فرآیند تصعید، در اندیشه های آفرینشی و معرفتی مولوی درباره میل جنسی می پردازد؛ با این هدف که انسان ها، جهت رسیدن به مطلوب راستین و حقیقی، نباید میل جنسی را سرکوب کنند یا آن را از بیخ و بن بر کنند؛ بلکه در قالب فرایند تصعید، باید میل جنسی را در مجاری روحانی به کار گیرند، تا موجب بقای نسل، قوام و دوام عالم، سبب رشد فردی و اجتماعی و خودشکوفایی شوند.
کلیدواژگان: مولوی، روان کاوی، میل جنسی، فرآیند تصعید -
صفحات 172-188
مقاله پیش رو ناظر به معرفی نخستین آثار مکتوب ادبی عرفانی در بستر مسیحیت و عرفان مسیحی در سرزمین ایران است. ازاین رو نخست نویسنده مقاله مروری می کند بر ادوار تاریخی زبان های ایرانی و در این راستا به معرفی زبان سغدی از گروه زبان های ایرانی میانه شرقی به عنوان نخستین زبان ایرانی که آثار مسیحیان ایران بدان نگارش یافته می پردازد. در ادامه ذکر توضیحاتی درباره مکتب نسطوری به عنوان مکتب رایج مسیحیت در ایران و مضامین و عناصر عرفانی این مکتب زمینه ساز درک بهتر نمونه ای از این آثار می شود که ترجمه فارسی آن از زبان سغدی در مقاله حاضر ارائه می گردد.
کلیدواژگان: عرفان مسیحی، ادبیات و زبان های ایرانی، زبان سغدی، مکتب نسطوری
-
Pages 42-74
The study of the source of the thoughts of great intellectualist and poets, and the extent to which they are adapted and manipulated in the works of our predecessors, helps us to better understanding and further the fundamentals of their thoughts. Jami is one of the famous poets of Iran ninth-century who has devoted numerous works to his poetry and prose. In this study, we have studied Haft Ovrang the biggest work of jami; we are looking for a trace of these stories in Attar؛ Masnavies which include (Mantegh ol Teyr, Elahi Nameh, Mosibat Nameh and Asrar Nameh) The result of this study and investigation demonstrated that of two hundred and one stories available in HAFT Ovrang, the source and roots of twenty-five allegorical stories which are available in Attar Masnavies are discussed in our study. By analyzing and comparing these narratives, we will discuss the extent of how much Jami benefitted from Attar Quad Masnavas.
Keywords: Jami, Haft Orang of Jami, Allegory, Masnavies of Attar -
Pages 95-114
The mystical dance is one of the most prominent terms in Sufi literature. This term has its place in the gospel before the mystical literature. Since this term has both lyric texts and mystical literature, Examining its semantic load can be a measure of the worldview of literary creators. In this descriptive-analytic study, the conceptual load of the mystical dance was examined in the Khaghani poem. The findings show that the mystical dance does not always have the same meaning and meaning in the context of the meaning of the poem of Khagani. The use of these mystical terms is due to the broadness of the knowledge of the Creator. The poet's unbreakable bond with nature and his interest in describing the phenomena in the image of a place mixed with nature has made this term. On the one hand, Khaghani's mysticism is a mystic, which is far from pure practical mysticism; Therefore, the mystical dance, in its broad sense, in Khagani's poetry and thought, is more in the service of his rich thoughts than his mystical thoughts.
Keywords: mystical dance, lyric, naturalism, religion, mysticism, Khaghani -
Pages 115-136
Among mystical expressions and topics, love has a great importance that is the origin and starting point of human perfection. From Molana viewpoint this is the fire of divine love and affection that sounds the pipe and if this fire doesn’t exist, human personality cannot have any manifestation and will not have any result. Ebne Arabi knows affection and love as his ideology and religion, and knows the culmination and acme of love as “Velayat” that the owner of this “Velayat” is the perfect man. The reason of selecting this topic and the importance of this topic is the high situation of love from one hand and the viewpoints of these two popular mystics in the area of love on the other hand, they consider love as the fastest way to establish moral characteristics in the soul of the human. This article has concentrated on two mystical books “Masnavi of Molana” and “Ebne Arabi poems” and has analyzed them with the descriptive method. This article is responsible to show the unique thoughts of the men of mystics and knowledge in the area of love. Regarding that the main purpose of this research is “Love in Ebne Arabi and Molavi school”, first love and then the viewpoints of these two poets are analyzed and the results indicate that the manifestation of the similar meanings of love in their thoughts has always cleared and paved the way of theology.
Keywords: affection, love, culmination, Molavi, Ebne Arabi -
Pages 155-171
One of Mawlawi’s psychological approaches is the process of Sublimation or Catharsis which is used to change and turn the inner desires of mankind to suitable desires that are acceptable and favourable to society and social constitutions. Since the nature of human-being is the best cradle for conflicts or oppositions of The Upper and Lower Desires (i.e. the former known as spiritual desires and the latter known as mundane desires), Mawlawi tries to conduct and lead the unacceptable inner desires of mankind in a specific way which is known as Psychological Sublimation. In other words, he tries to elite up human’s inner desires and ambitions and finally turn and change them into the favourable shapes which definitely results in manifestation, creative activity and Lahooti Ideas that are advantageous and beneficial for both mankind and society. This article investigates Mawlawi’s point of view and perspective upon human’s sexual desires considering the process of psychological sublimation and states that there is no need to eradicate or extinguish human’s instinctive sexual desire in order to achieve the mentioned goals, on the contrary, the accurate use of sexual desire under the influence of psychological sublimation and spiritual training would result in self-development, sustainability of the universe, development and further fruitful generations.
Keywords: : Mawlawi, Psychology, Sexual Desire, Sublimation, Catharsis, Self-fulfillment, Excellence, Epistemic attitude -
Pages 172-188
In this article the first christian written literary theosophical works will be synoptically brought forward. To this end the writer first runs over the historical eras of Iranian languages. Then Sogdian language from the Eastern Middle Iranian languages category will be introduced as the first language in which christian works have been written. Lastly Nestorianism the prevailing school of christianity in Iran and a sample of its theosophical works along with its Persian translation will be represented.
Keywords: Christian theosophy, Iranian languages, literature, Sogdian language, Nestorianism
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.