فصلنامه تعاون و روستا
پیاپی 26-27 (بهار و تابستان 1395)

شاخص تولید اقتصاد روستایی یکی از ابزارهای مناسب برای برنامه ریزی و سیاست گذاری منطقه ای، در راستای توسعه روستایی ایران اسلامی می باشد. منظور از اقتصاد روستایی سلسله فعالیت های اقتصادی است که در حوزه روستایی انجام می شود. بنابراین هر فعالیت اقتصادی که در محیط آبادی انجام شود، درحیطه اقتصاد روستایی قرار می گیرد. حساب تولید اقتصاد روستایی برگرفته از الگوی حسابداری جامع و هدفمند برای مطالعه کمی و منظم فعالیت های اقتصاد درحوزه روستایی، برای یک دوره زمانی معین، معمولا یک سال را نشان می دهد. به عبارت دیگر، نقشی را که حساب های ملی در سطح کل کشور به عهده دارد، حساب روستایی همان نقش را در حوزه روستایی عهده دار است. مبانی نظری حساب های روستایی همانند حساب های ملی و منطقه ای، مبتنی بر سیستم حساب های ملی "SNA"[1] است، با این تفاوت که به جای سطح جغرافیایی ملی، فعالیت اقتصادی در سطح حوزه روستایی را شامل می شود. یافته های این تحقیق  نشان می دهد 6/26 درصد از تولید  ناخالص داخلی اقتصاد کشور در حوزه روستایی است  و 4/73 درصد در حوزه شهری انجام می گیرد.

مطالعه حاضر در پی بررسی وضعیت بهره برداری در عرصه های باغی و زراعی حاشیه زاینده رود در استان چهار محال و بختیاری و به طور مشخص در دو شهرستان سامان و بن است.محدوده ای به وسعت تقریبی 18000 هکتار از اراضی مجاور و پیرامون زاینده رود در دو شهرستان بن و سامان عرصه فعالیت بهره برداران ایستگاه های پمپاژ حاشیه این رود را تشکیل می دهد.تمام بهره برداران در قالب واحدهای دانگی فعالیت می کنند و بر مبنای تعلق به یکی از این واحدها شناخته می شوند. در واحدهای دانگی، شکلی سنتی و عرفی از شیوه های مدیریت و بهره برداری از منابع آب را می توان  مشاهده کرد.در موارد کم شماری برخی دانگ ها با به ثبت رساندن شرکت و یا در شکل تعاونی و با نظارت و مدیریت عوامل فنی خود  به بهره برداری مشترک از منابع آبی و زمین سر و سامانی داده اند و حتی در پاره ای موارد در جهت یکجاکشتی و یکپارچه سازی اراضی بهره برداران «هم آب» اقدامات مفیدی به عمل آورده اند. با وجود این شاید بتوان گفت در اکثریت عرصه های هم آب بیشترین همکاری های جمعی بر پایه بهره برداری از منابع آب، و نه  مدیریت زمین و سایر عوامل تولید، قرار دارد.   در خلال این بررسی، مشخصات آماری عرصه های هم آب و ایستگاه های پمپاژ، اهم مسائل و چالش های بهره برداری از منابع آب و خاک در محدوده دو شهرستان حاشیه این رود یعنی  شهرستان های بن و سامان بررسی و راهکارهایی برای پایدارسازی این فعالیت ها عنوان گردید.

هدف کلی این تحقیق شناسایی عوامل موثر در مدیریت خشکسالی با تاکید بر بهبود معیشت پایدار می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی است و به شیوه پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 280 نفر از کارشناسان جهادکشاورزی استان تهران بود. برای گردآوری اطلاعات از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب استفاده گردید و برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه استفاده شد که روایی آن به وسیله پانل متخصصان تایید شد و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ، 9/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد که در میان عوامل موثر در مدیریت خشکسالی، عامل مشارکتی  در بالاترین درجه اهمیت و در اولویت اول قرار دارد. با استفاده از تحلیل عاملی، عوامل موثر در مدیریت خشکسالی در شش عامل: مشارکتی، روانشناسی اجتماعی، آموزشی، اقتصادی، زیرساختی و فنی وقانونگذاری دسته بندی شدند که توانستند 359/61 درصد از کل تغییرات واریانس را تبیین نمایند.

هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر روحیه کارآفرینانه در شرکت های تعاونی روستایی است که به صورت موردی در شرکت های تعاونی روستایی استان تهران انجام گرفته است. برای رسیدن به این هدف از روش تحقیق «توصیفی- علی تطبیقی» استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش در سال 1394از طریق تکمیل 165 پرسشنامه در سطح مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره تعاونی های روستایی استان تهران جمع آوری شد. نتایج این تحقیق  نشان می دهد که بین ویژگی های شخصیتی و روانشناختی، عوامل فرهنگی، عوامل محیطی و آموزش، با توسعه روحیه کارآفرینانه شرکت های تعاونی روستایی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. همچنین با توجه به اولویت بندی انجام شده طبق آزمون فریدمن می توان گفت که ویژگی شخصیتی و روانشناختی، بیشترین تاثیر را بر کارآفرینی و توسعه روحیه کارآفرینی دارد و کمترین تاثیر نیز مربوط به عوامل محیطی است.

مطالعه پایداری کشاورزی مستلزم ارزیابی جامع و یکپارچه ای از دینامیسم حاکم و ارتباط تنگاتنگ ابعاد محیطی، اقتصادی و اجتماعی آن ها است. کشاورزی پایدار بدین معنا نیست که هیچ چیزی تغییر ننماید بلکه درپی بقاء و بهبود مشخصه های اقتصادی، محیطی و اجتماعی است تا  بتوان سالم و بهره ور به ادامه حیات پرداخت.  پژوهش حاضر  جزء تحقیقات کاربردی،  توصیفی – تحلیلی با هدف کلی تعیین نقش نظام بهره برداری تعاونی تولید روستایی در ارتقای سطح کشاورزی پایدار صورت گرفت. بدین منظور دو نوع نظام بهره برداری رایج در منطقه رودشت شهرستان اصفهان، تعاونی تولید و  خرد دهقانی مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه گیری به روش سرشماری شامل کلیه کشاورزان عضو تعاونی (168  n=) و به روش تصادفی ساده 100 نفر از  کشاورزان غیر عضو تعاونی ساکن در حوزه عمل تعاونی  (100n=  ) انتخاب و در آن شرکت داشتند. یافته ها نشان می دهد نظام بهره برداری تعاونی نسبت به خرد دهقانی در دستیابی به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه کشاورزی، پایدارتر است. مهم ترین سازه های موثر در پایداری کل و نقاط افتراق کشاورزان عضو و غیر عضو تعاونی عبارتند از سود، مدیریت آب، خاک، سم و کودهای شیمیایی، شیوه آبیاری نوین، عملیات بی خاک ورزی. بنابراین پیشنهاد می شود با توجه به ناپایداری نظام بهره برداری خرد دهقانی در ابعاد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی، تعاونی تولید با ایجاد انگیزه در بین کشاورزان و تقویت زیر ساخت ها تعداد بیشتری از کشاورزان را جهت دستیابی به کشاورزی پایدارعضو نماید.

هدف این مقاله، بررسی نقش تعاونی های تولید روستایی در توانمندسازی روانشناختی کشاورزان روستایی شهرستان نمین می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را کشاورزان عضو و غیر عضو تعاونی های تولیدی تشکیل می دهد. حجم نمونه در برگیرنده 300 کشاورز عضو و 300 کشاورز غیر عضو ساکن زیر پوشش تعاونی های تولید این شهرستان است.  برای برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری کوکران با سطح اطمینان 95 درصد و احتمال خطای 5 درصد استفاده شده است در این تحقیق روش گردآوری داده ها برای پاسخ گویی به سئوالات تحقیق، به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی(داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسشنامه و مصاحبه بوده است. روایی صوری پرسشنامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسشنامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS، پایایی بخش های مختلف پرسشنامه تحقیق 79/0 الی89/0 به دست آمد. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که به جز متغیر معنی داری بین تمامی متغیرهای تحقیق و عضویت در تعاونی های تولید روستایی رابطه معنی داری وجود دارد. در نهایت، با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.