فصلنامه تعاون و روستا
پیاپی 16-17 (پاییز و زمستان 1392)

رویکرد اکثر کشورهای جهان در دهه های اخیر به موضوع کارآفرینی و توسعه آن، موجب ایجاد موجی از سیاست های توسعه کارآفرینی در دنیا شده است. توسعه کارآفرینی نیازمند شناسایی ساختارهای مناسب و راهکارهای موثری است که بتواند شرایط لازم را برای تحقق کارآفرینی در سطح جامعه فراهم آورد. یکی از ساختارهای مناسب جهت جذب کارآفرینان درکشور ما، بخش تعاونی های روستایی و کشاورزی می باشد. تعاونی های روستایی و کشاورزی و تولید روستایی به عنوان یکی از اشکال سازمان های مردم نهاد، دارای قابلیت های فراوان برای ایفای نقش در حمایت اقتصادی و توسعه اجتماعی جوامع روستایی می باشند . این مقاله می کوشد مشخص کند که تعاونی های روستایی در صورت آموزش روستاییان و کشاورزان و درک آنها از تاثیر این تشکل ها بر وضعیت زندگی اجتماعی و اقتصادی و ایجاد رفاه برای اعضا، جایگاه مناسبی برای موفقیت کارآفرینان روستایی می باشند. اهداف این تحقیق عبارت است از: تعیین ویژگی های محیطی و نیروی انسانی تعاونی های روستایی و کشاورزی موفق و ناکارآمد، تعیین خصوصیات مدیران تعاونی های کارآفرین، مشخص کردن سبک مدیریتی در شرکت های تعاونی روستایی و کشاورزی و مطالعه ویژگی های مدیریتی موثر در موفقیت مدیران تعاونی ها و بررسی شباهت ها و تفاوت های بین خصوصیات کارآفرینی و مدیریت و رهبری تعاونی ها.

دراین مطالعه به بررسی نقش توسعه روستایی در افزایش اشتغال،کارآفرینی و کاهش بیکاری در مناطق روستایی استان گیلان پرداخته شده است. یکی از اهداف مهم و کلان توسعه، رفع معضل بیکاری، افزایش اشتغال و توسعه فعالیت های شغلی در مناطق شهری و روستایی می باشد. هدف از  این تحقیق نیز بررسی نقش توسعه  روستایی در افزایش اشتغال،کارآفرینی و رفع معضل بیکاری در مناطق روستایی استان گیلان بود. این پروژه از نوع تحقیقات کاربردی بوده و روش تحقیق در آن  ازنوع پیماشی و ابزارمورد استفاده پرسشنامه است. در پروژه حاضر برای جمع آوری اطلاعات از روش های اسنادی، مطالعات میدانی به همراه مصاحبه اکتشافی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق،خانوارهای روستایی استان گیلان می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران وبه روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به تعداد385 نفر برآورد شد که با توزیع پرسشنامه ها، تعداد310عدد از آنها برگشت و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرارگرفت. نتایج حاصل از این تحقیق  نشان داد که در مناطق روستایی استان گیلان فرصت ها و پتانسیل های مناسب فراوانی برای اشتغال وجود دارد که در صورت توسعه کارآفرینی و توجه به جوانان و کارآفرینان روستایی می تواند منجر به توسعه فرصت های شغلی، شکوفایی اقتصادی و توسعه مناطق روستایی گردد.

با توجه به اهمیت نقش تعاونی های روستایی در توسعه کشاورزی در این مقاله به بررسی عملکرد اتحادیه های تعاونی روستایی در استان فارس پرداخته شده است. داده های مورد نیاز از اطلاعات موجود در ترازنامه ها، صورت حسابهای سرمایه ، سود و زیان 25  اتحادیه تعاونی روستایی شهرستان های استان فارس در سال مالی 1389  و از طریق تکمیل پرسشنامه و انجام مصاحبه با مدیران عامل اتحادیه ها جمع آوری گردید. در مرحله بعد از میان آنان تعداد 12 شهرستان انتخاب و در هرشهرستان با یک نمونه 5-7 نفری از مدیران عامل شرکت های تعاونی، مصاحبه ای برای ارزیابی عملکرد اتحادیه ها انجام شد. نتایج نشان داد که تجربه عملی مدیران عامل، میزان تحصیلات، تعداد شرکت های عضو اتحادیه، میزان فروش و قدرت مالی مدیران عامل اتحادیه ها تاثیر مثبت و معناداری بر سودآوری اتحادیه ها داشته است. علاوه براین به منظور تعیین عوامل موثر بر رضایت شرکت های تعاونی از اتحادیه ها از مدل لاجیت استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان معاملات با اتحادیه و تعداد سهام شرکت ها در اتحادیه ها، تاثیر مثبت و معناداری بر میزان رضایت شرکت ها از اتحادیه های تعاونی روستایی دارد.

با توجه به وضعیت اقتصادی موجود و سیر نزولی و زیانده بودن شرکت ها در دهه اخیر و حرکت شتابدار آنها به سمت بحران مالی که زیر بنای تولید ملی را با خطر جدی مواجه می سازد، مسئله ورشکستگی نظر مدیران شرکت ها ومدیر مالی را به خود جلب می کند. بخش کشاورزی و ورشکستگی شرکت های تعاونی کشاورزی و روستایی نیز از این قاعده مستثنی نیست، این مطالعه[1]  با هدف پیاده سازی الگوی ورشکستگی اهلسون در شرکت های تعاونی کشاورزی استان خوزستان صورت گرفته است. دراین پژوهش با استفاده از روش سرشماری درآمار، تمام شرکت های کشاورزی و روستایی مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری این الگو دربرگیرنده شرکت های تعاونی  در گروه های دو گانه کشاورزی، روستایی و اتحادیه های آنها می باشدکه شامل 36 اتحادیه و شرکت کشاورزی و روستایی (23غیر ورشکسته و 13شرکت ورشکسته)است، و افق زمانی4 ساله  را در نظر گرفته و این دوره زمانی مربوط به سال های 87 تا90 می باشد. مطالعه مزبور دارای دو فرضیه بوده که نتایج بررسیها نشان داد که گوی ورشکستگی اهلسون در پیش بینی ورشکستگی شرکت های تعاونی کشاورزی حدود 97 درصد صحیح تشخصیص داده و در خصوص فرضیه دوم نیز به این نتیجه رسیده است که شرکت های ورشکسته در بخش کشاورزی  با بررسی نسبت های مالی قابل پیش بینی هستند. در این مقاله علاوه برکتب اساتید صاحب فن در این زمینه و پایان نامه های کارشناسی ارشد و تحقیقات اینترنتی، از اطلاعات مکتوب اداره حسابرسی سازمان تعاونی روستایی خوزستان نیز استفاده شده است.

سنجش وضعیت شرکت ها و سازمان ها از دیرباز به عنوان یکی از بزرگترین دغدغه های مدیران بخش دولتی و خصوصی مورد توجه بوده است، زیرا از این طریق به شفاف تر شدن عملیات سازمان ها کمک می شود. در همین راستا تحقیق حاضر به بررسی تعدادی از عوامل محیطی(درونی و بیرونی) تاثیرگذار در عملکرد شرکت ها و اتحادیه های تعاونی روستایی استان گیلان در قالب تحلیل SWOT پرداخته است. بر این اساس نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی تعاونی ها به کمک روش دلفی شناسایی شده و برپایه آن، راهبردهای مناسب برای بهبود عملکرد تعاونی ها ارائه گردیده است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 174 شرکت و اتحادیه تعاون روستایی رابا حدود 1080 نفر شاغل در برمی گیرد که از این میان به طور تصادفی و با استفاده از جدول حداقل حجم نمونه بارتلت و همکاران (2001)، تعداد 223 پرسشنامه محقق ساخته بین اعضا و ارکان شبکه تعاون روستایی در سطح استان توزیع شد. پس از جمع آوری پرسشنامه ها و آماده سازی داده ها، تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SPSS19 انجام گرفت. نتایج نشان داد که شرکت ها و اتحادیه های تعاون روستایی دارای نقاط ضعف بیشتری نسبت به نقاط قوت می باشند و از ضعف برنامه ریزی در برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت و دچارشدن به بیماری روزمرگی و همچنین کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش و ضعف آشنایی و آگاهی هیئت مدیره و بازرسان با وظایف و تکالیف قانونی خود رنج می برند و در صورت به کارگیری راهبرد مناسب می توان عوامل منفی تاثیر گذار بر عملکرد تعاونی ها را کاهش و در برای تقویت نقاط قوت با بهره گیری از فرصت های موجود محیط خارجی می توان عملکرد تعاونی ها را افزایش داد. لذا برای بهبود عملکرد تعاونی، وزارت جهادکشاورزی و سازمان تعاون روستایی باید با بهره گیری از ظرفیت ها و مواد قانونی اصل 44 قانون اساسی شعاع عملکردی خود را افزایش دهد و بازنگری جدی در سیاست های نظارتی، حمایتی و تسهیلاتی به عمل آورد.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارایی و بهره وری شرکت های تعاونی روستایی شهرستان بستان-آباد، با استفاده از شاخص مالم کوئیست و روش تحلیل پوششی داده هاست. به این منظور اطلاعات مورد نیاز 8 شرکت تعاونی روستایی فعال شهرستان، طی سالهای مالی 1390 – 1386، جمع آوری شده و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از روش چندمرحله ای تحلیل پوششی داده ها با محوریت نهاده و با دو فرض بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس بیانگر کارا بودن کلیه شرکت ها درطول دوره مورد مطالعه می باشد و فقط شرکت تعاونی روستایی قره بابا در سال 1390 با عدم کارایی مواجه بوده است که در فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس، مشخص گردید کارایی کمتر از واحد شرکت مذکور ناشی از عدم فعالیت این شرکت در مقیاس بهینه بوده است. همچنین نتایج حاصل از شاخص مالم کوئیست نشان می دهد که شرکت های تعاونی روستایی قره بابا، خاچیک وقره چمن درطول دوره مورد مطالعه به طور متوسط رشد منفی بهره وری را تجربه کرده اند. میانگین سالانه تغییر بهره وری مجموع عوامل شرکت ها، طی سالهای مالی 1387، 1388، 1389، 1390 به ترتیب 0 ، 397/1 ، 102/1 ، 794/0و میانگین کل بهره وری شرکت ها 005/0 می باشد.

موضوع الزام تامین امنیت درمحیط های مستعد سرمایه گذاری به عنوان یک ضرورت بسیار مهم و کلیدی است. در واقع واژه امنیت هر موضوعی را که به صورت مستقیم در تصمیم گیری سرمایه گذار تاثیرگذار است، دربر می گیرد. بخش کشاورزی به عنوان بخش پایه و راهبردی اقتصاد، تامین کننده غذا و مواد اولیه برای سایر بخش ها است. در صورت فعالیت مفید این بخش است که زمینه فعالیت و پیشرفت سایر بخش ها فراهم شده و کشور به سوی توسعه سوق می یابد. آنچه مهم است اینکه توسعه و رونق صنایع با یک ابزار میسر نمی شود بخصوص بخش کشاورزی که به دلیل بهره وری پایین و داشتن ریسک های خارج از کنترل همواره به چندین ابزار حمایتی در کنار اعطای تسهیلات ارزان قیمت احتیاج دارد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی(FDI) نقش مهمی را در افزایش بهره وری به وسیله متعادل کردن و از بین بردن فاصله میان سرمایه و فن آوری برعهده دارد. همچنین مشخص شده است که FDI وسیله ای برای یکپارچه کردن کشورهای درحال توسعه در بازارهای محلی و سرمایه در دسترس برای سرمایه گذاری های بعدی است.