فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال بیست و یکم شماره 4 (پیاپی 82، زمستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/12/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 5-27مواجهه کارل بارت _ الهیدان برجسته سوئیسی اوایل قرن بیستم _ با الهیات طبیعی، نتایج دامنه داری در تفکر الهیاتی قرن بیستم داشته است. نگاه عموما ناهمدلانه بارت به الهیات طبیعی ، به مدت چند دهه سبب شکل گیری نگرشی منفی به آن ، خاصه در حلقه دوستداران و رهروان مکتب او شد که بی وجه ، غیر ضروری و حتی زیان آور به نظر می رسد. نظر به اهمیت این موضوع ، به هدف نقد اصولی موضع بارت ، ابتدا ادله بارت به وجودشناسانه ، معرفت شناسانه، نقلی و عملی تقسیم شده و سپس ضمن مدلل کردن آن ها به بررسی و نقد این ادله پرداخته شده است. موضع بارت عموما واکنشی و بر پایه تعبیری محدود و نارسا از جایگاه و نقش الهیات طبیعی استوار بوده است و دلایل نقلی و معرفتی بارت در اثبات موضع او ناکام بوده اند. بارت به سبب همین تعبیر نارسای خود از الهیات طبیعی ، از این واقعیت تاریخی غافل مانده که در بخش وسیعی از تاریخ ، معتقدان به الهیات طبیعی اتفاقا دغدغه دین داشته اند و از همین رو ، نه تنها تضادی بین باور به انکشاف و گرایش به الهیات طبیعی نیست که اتفاقا این دو متقابلا موجب استغنای تفکر انسان و گشوده شدن افق های جدید در فهم هستی می شوند.کلیدواژگان: کارل بارت، انکشاف، غیریت، الهیات طبیعی، الهیات دیالکتیکی، تمثیل وجود
-
صفحات 29-54
کی یرکگور، در نوشتار عصر حاضر، مواجهه ای خصمانه علیه مطبوعات دارد؛ زیرا معتقد است مطبوعات زمینه بروز و ظهور نیهیلیسم را فراهم می آورند. دریفوس، این اندیشه کی یرکگور را به دیگر تکنولوژی های اطلاعاتی _ به ویژه اینترنت بسط می دهد. مقاله حاضر نشان می دهد که این نگرش کی یرکگور- دریفوس نتیجه انسان شناسی و تلقی خاصی از معنای زندگی است که نیازمند بررسی های نقادانه بیشتر است. در مقاله حاضر، توضیح می دهیم که هر چند بصیرت های کی یرکگور و دریفوس در شناخت مخاطرات تکنولوژی اطلاعات با اهمیت اند، اما رویکرد آن ها در قبال معنابخشی به زندگی و هویت انسانی، تحلیلی یک جانبه از موقعیت مسئله ارائه می کند و خصوصا به دلیل اتکای آن به «تعهد غیرمشروط» محل مخاطرات جدیدی است. پیشنهاد نهایی این است که اتخاذ موضع مناسب در قبال تکنولوژی اطلاعات، نیازمند انسان شناسی مناسبی است تا با بهره گیری از حکمت دینی- اخلاقی ظرفیت لازم برای بهره مندی ایمن از تکنولوژی به دور از نیهیلیسم را فراهم کند و در عین حال، با استفاده از مهندسی تدریجی و در فرایندی دموکراتیک، به صورت نهادی آن را کنترل نماید.
کلیدواژگان: نیهیلیسم، فلسفه تکنولوژی، عقلانیت نقاد، اخلاق تکنولوژی، تکنولوژی اطلاعات -
صفحات 55-80مفهوم «صورت زندگی» یکی از مهم ترین مفاهیم در فلسفه متاخر ویتگنشتاین به حساب می آید؛ اصطلاحی که یکی از پر ابهام ترین مفاهیم فلسفه اوست. مقاله حاضر ، به تبیین نقش ویژه و مبنایی مفهوم صورت زندگی به عنوان سنگ بنایی برای تمامی فلسفه متاخر ویتگنشتاین می پردازد؛ نقشی که تا کنون توجه چندانی از جانب ویتگنشتاین پژوهان به خود جلب نکرده است. به نظر نگارندگان ، توصیف صورت زندگی به عنوان شرط امکان زبان می تواند به برخی شبهات موجود در باب فلسفه متاخر ویتگنشتاین _ اعم از رفتارگرایی ، در افتادن به نسبیت عام زبانی و فروکاستن تمامی امور واقع به زبان _ پایان دهد. در این پژوهش با بررسی موضع گیری ویتگنشتاین متاخر در برابر تبیین فلسفی به طور عام ، و نظریه تصویری زبان به طور خاص و تحلیل مفصل مفهوم صورت زندگی در متن آثار متاخر او ، در اثبات نقش مبنایی این مفهوم در زمینه فلسفه پسین ویتگنشتاین کوشیده ایم. در پایان با بررسی انتقادی تفسیرهای چهارگانه شارحین از مفهوم صورت زندگی ، باب ارائه تفسیر پنجمی با عنوان «تفسیر پدیدارشناختی» از سوی نگارندگان گشوده می شود.کلیدواژگان: صورت زندگی، زبان، مبناگرایی، ویتگنشتاین متاخر
-
صفحات 81-102حیث التفاتی یکی از ویژگی های اصلی حالات ذهنی است و از همین رو ، یکی از مسائل فلسفه ذهن تبیین فیزیکالیستی این ویژگی است. موضوع این مقاله بررسی دو جنبه مرتبط به هم این مسئله، یعنی امکان حیث التفاتی و چگونگی تعیین محتوای ذهنی در نظریه غایت شناختی محتواست. بر اساس این نظریه ، تکامل طبیعی ارگانیسم زنده و کارکردهای غایی مبتنی بر آن ، محتوا را متعین می کند و به کمک آن می توان تبیینی طبیعی و فیزیکی از حیث التفاتی و محتوا به دست داد. در این مقاله، پس از بیان مبانی این نظریه (واقع گرایی درباره حیث التفاتی) طبیعی گرایی و اصل تکامل طبیعی انواع و _ در گام نخست _ دو تقریر اصلی این نظریه ، یعنی معناشناسی دال درتسکی و معناشناسی مصرف کننده میلیکان را مطرح کرده و سپس به ارزیابی آن می پردازیم. مهم ترین اشکال نظریه، این است که نمی تواند محتوا و معنای مفاهیم منطقی، فلسفی و نیز مفاهیم عدمی را تبیین کند و از این رو _ حتی اگر بتواند در مفاهیمی که ارتباط نزدیکی با امور زیستی دارند، شرایط لازم و کافی تعیین محتوا را مشخص کند _ در خصوص مفاهیم پیش گفته با مشکل مواجه است و به همین دلیل ناتمام به حساب می آید.کلیدواژگان: حیث التفاتی، محتوای ذهنی، نظریه غایت شناختی، روث گرت میلیکان، فرد درتسکی
-
صفحات 103-128این مقاله به نقد و بررسی چهار تعریف مشهور درباره حریم خصوصی می پردازد. ابتدا، معنای لغوی حریم خصوصی را روشن می کند و سپس به بحث از معنای اصطلاحی «حریم خصوصی» می پردازد. معنای اول از حق تنها و رها بودن اخذ شده است. معنای دوم حریم خصوصی، اطلاعاتی است که خود بر دو نوع است: 1) تعریف بر اساس انتظار؛ 2) تعریف بر اساس حالت عدم آگاهی. نوع سوم، تعاریفی اند که حریم خصوصی را بر اساس کنترل تعریف کرده اند. در این مقاله، این تعاریف یک به یک بررسی شده اند و نیز کاستی های هر تعریف که دیگران بدان اشاره کرده اند، بیان شده و هر یک ارزیابی شده اند. نوع چهارم، تعاریف چند وجهی یا خوشه ای اند که بر اساس این نوع از تعریف، ما باید حریم خصوصی را بر مبنای توصیفی تصویر کنیم و از دخالت هر مفهوم ارزشی یا هنجاری در تعریف آن بپرهیزیم. طبق این تعریف، می توانیم مفهوم حریم خصوصی را به سه مولفه و عنصر مستقل تجزیه کنیم؛ این سه عنصر عبارتند از: رازداری ، ناشناختگی و تنهایی. با این که اشکالاتی به این تعریف نیز وارد است ، ولی جامع ترین تعریفی است که در این مقاله عرضه شده است؛ چرا که در آن به بیشتر وجوه مربوط به حریم خصوصی اشاره شده است.کلیدواژگان: حریم خصوصی، حق تنهایی، کنترل، ناشناختگی، رازداری، تعریف خوشه ای
-
صفحات 129-140
برخی پیروان امروزی فلسفه اسلامی، بر این باور اند که دیدگاه های فیلسوفان متاخر اسلامی درباره علم حضوری، می تواند برخی مسائل مطرح در نظریه دانش را حل کند. احتمالا ، خاستگاه این باور دو نظریه مشهور علامه طباطبایی درباره بازگشت علوم حصولی به علوم حضوری و نظریه آیه الله محمد تقی مصباح یزدی درباره ارجاع بدیهیات اولیه به علوم حضوری است. بنا به نظریه اول، هر علم حصولی ریشه در علمی حضوری دارد. مسئله ای اصلی درباره باورهای حسی ، چگونگی رابطه توجیهی میان تجربه حسی از یک سو و باورهای حسی از سوی دیگر است ، اما در این نظریه توضیحی درباره چگونگی امکان تبدیل علم حضوری به علم حصولی برآمده از آن وجود ندارد و بنابراین، به حل آن مسئله مهم کمکی نمی کند. همچنین بنا به نظریه آیه الله مصباح یزدی، ضمانت صحت بدیهیات اولیه به خاطر آن است که بر علومی حضوری مبتنی اند ، اما دلایل متنوعی وجود دارند که نشان می دهند علوم حضوری نمی توانند ضمانت صحتی برای بدیهیات اولیه فراهم کنند.
کلیدواژگان: علم حضوری، علم حصولی، قضیه تحلیلی، بدیهی اولی -
صفحات 153-176حد وسط غالبا مهم ترین مفهوم در نگرش اخلاقی ارسطو معرفی شده، تا حدی که در بسیاری سنت های تفسیری نه یکی از مفاهیم ، بلکه جوهره نظریه اخلاقی ارسطو انگاشته شده است. این امر موجب گردیده تا درستی و نادرستی نگرش اخلاقی ارسطو در گرو اثبات یا نفی وجاهت حد وسط به مثابه معیار عمل اخلاقی قلمداد شود. با بررسی مسیر حرکت تفکر ارسطویی در اخلاق نیکوماخوس، آشکار می شود که او حد وسط را همچون امکانی در فهم و تحقق خیر عملی معرفی می کند، اما در ادامه مسیر به سنجش توانمندی آن در تحقق غایت پژوهش عملی می پردازد. در طول مسیر، روشن می شود که حد وسط در قامت قاعده ای کلی ، تنها بیان گر این است که می بایست در هر موقعیت به عملی متناسب با آن دست یازید. در واقع ، باید حد وسط در هر وضعیت بنا بر مقتضیات متعدد و متغیر هر موقعیت ، توسط شخص عامل اخلاقی تعیین شود. نتیجه این امر این است که حد وسط ، شهودی جزئی است، نه معیاری کلی و به همین جهت، خود نیازمند قاعده ای کلی در تعیین جزئی آن است. در نگرش ارسطو، حد وسط بر قاعده ای درست استوار است که درستی آن برخاسته از بستری است که آن را شکل داده است؛ این بستر نهایی و تکیه گاه بنیادین که قاعده درست در آن حضور دارد «فرونسیس» یا حالت دارندگی قاعده درست _ بر اساس دانایی عملی برخاسته از تجربیات عملی _ است. بنابراین، حد وسط متکی بر قاعده درستی است که خود در فرونسیس حضور دارد و به همین جهت، حد وسط ارسطویی معیار و قاعده ای نهایی و خود بنیاد در فهم و تعیین عمل درست نیست ، بلکه خود بر قاعده درست استوار است؛ قاعده ای که با دانایی عملی (فرونسیس) همچون توانی در شناختن و عمل کردن، محقق می شود.کلیدواژگان: حد وسط، قاعده درست، عمل، معیار عمل اخلاقی، شناخت جزئی، فهم عملی (فرونسیس)
-
Pages 5-27Critical analysis of Karl Barth's opposition to natural theology shows that it is demonstrably based on a narrow understanding of natural theology and is mostly shaped through his reaction to the misuse of theological concepts during the heydays of Hitler's rule over Germany. In his increasing opposition to natural theology in its various implications and forms, Barth seems to have been basing his arguments on ontological, epistemological, biblical and practical grounds as he leaned heavily on revelation as the sole basis of all that pertains to the formation of faith and dogma. By engaging Barth in the aforementioned areas, it will be shown that Barth's arguments fall short of consistency in that they contain false designations of natural theology by focusing on a limited and out-dated version of it, an inherent vicious circularity, a highly selective interpretation of respective biblical texts as well as a fallacy of relevance. It will be argued that the concept of revealed theology is not necessarily opposed to a constructive approach to natural theology, which seeks to appreciate the manifest glory of God in creation as an unfolding secret observed and understood through the rational faculties within the human mind.Keywords: Natural Theology, revelation, John Calvin, otherness
-
Pages 29-54
Søren Kierkegaard, in his essay "The Present Age," takes a hostile stance towards the press. This is because he maintains that the press prepares the ground for the emergence of nihilism. Hubert Dreyfus extends this idea to other information technologies, especially the Internet. Since Kierkegaard-Dreyfus’ attitude towards various forms of information technology originates from philosophical anthropology and a particular conception of the meaning of life, assessing the viability of the attitude they hold requires further critical scrutiny. This paper aims to show that, although, Kierkegaard’s and Dreyfus' insights are important in understanding the dangers of information technology their approach concerning the meaning of life and human identity is a one-sided analysis of the problem situation; In particular, their reliance on "Unconditional Commitment" could bring about new undesired consequences. This paper emphasizes that an appropriate stance towards information technology needs, among other things, a richer and more effective philosophical anthropology; one that by utilizing religious-moral wisdom in a sensible manner, provides an effective way to safely benefit from various types of technology without falling into the abyss of nihilism. The paper further argues that we also need to provide an institutional control of technology through piecemeal social engineering in a democratic process.
Keywords: nihilism, Philosophy of technology, Critical rationalism, Ethics of technology, Information Technology -
Pages 55-80“Form of life” is considered one of the most significant concepts in Wittgenstein's later philosophy. This term is one of his most ambiguous philosophical concepts. This paper tries to explain the specific and fundamental role of “form of life” as a cornerstone for the whole of Wittgenstein's later philosophy; a role that has not attracted much attention in Wittgenstein scholarship. From the author's perspective, describing the form of life as a condition for the possibility of language can put an end to some of the challenges in Wittgenstein's later philosophy such as Behavioralism, being trapped in general linguistic relativity and the reduction of all reality to linguistic principles. This study attempts to prove the fundamental role of this concept by studying Wittgenstein’s later position toward philosophical explanation in general and pictorial theory of language in particular, and by analyzing in detail the concept of form of life in his later works. Finally, the authors will provide a possible fifth path entitled “Phenomenological Interpretation” through a critical analysis of the four existing interpretations on the concept of form of life.Keywords: Form of life, Language, foundationalism, Later Wittgenstein
-
Pages 81-102One of the issues of Philosophy of Mind is the intentionality of the mind. The topic of this article is the study of the two related aspects of this issue, i.e. the possibility of intentionality and how mind content is determined in the Teleological Theory of Mental Content. According to this theory, the natural evolution of a living organism and the teleological functions based on this determines mental content and one can present a natural and physical explanation of intentionality and mental content with help from that. In this article, after explaining the foundations of this theory, i.e. realism in regards to intentionality, naturalism and the principle of natural evolution of species, we will first address two main versions of this theory, i.e. Dretske’s Indicator Semantics and Millikan Consumer Semantics and then evaluate them. The most important problem of this theory is that it cannot explain the content and meaning of philosophical and logical concepts nor non-existence concepts and therefore, it faces issues concerning the above concepts.Keywords: intentionality, mental content, teleological theory, Ruth Garrett Millikan, Fred Dretske
-
Pages 103-128This article addresses four definitions of privacy. Initially, the literal meaning of privacy is mentioned; It then discusses the meaning of the term “privacy” in Ethics. The first meaning is the right to be alone and free. The second meaning of privacy is informational and is divided into two types: one is the definition based on expectation and another is a definition based on the state of awareness. The third type is the definition that defines privacy based on control. In this paper, these definitions are reviewed one by one and the limitations noted by others are expressed and evaluated. The fourth type is a multi-dimensional or clustered definition. According to this definition, we should define privacy on a descriptive rather than a normative basis and avoid using any normative concept in its definition. According to this kind of definition, we can break the concept of privacy into three independent components. These three elements are secrecy, anonymity, and loneliness. Although this definition is not devoid of deficits, it is the most comprehensive one in this article because it refers to more privacy-related features Privacy, the right to loneliness, control, anonymity, secrecy, cluster definition.Keywords: privacy, the right to loneliness, control, anonymity, secrecy, cluster definition
-
Pages 129-140
Some of the contemporary advocates of Islamic Philosophy believe that the view of the modern Islamic philosophers regarding knowledge by presence can solve some of the issues present in the theory of knowledge. The origins of this belief are probably two popular theories: Allama Tabatabai’s view that acquired knowledge comes back to knowledge by presence and Ayatollah Misbah Yazdi’s view regarding the reference of basic axioms to knowledge by presence. According to the first view, all acquired knowledge is rooted in knowledge by presence. The main issue is regarding sensory beliefs and the circumstances of the justified relationship between sensory experience on one hand and sensory beliefs on the other; however, in this theory, no explanation has been provided regarding how knowledge by presence can be converted to acquire knowledge which has been derived from it. Therefore, this view does not help in solving that important issue. Similarly, according to Ayatollah Misbah’s view, the guarantee of the validity of basic axioms is because they are based on knowledge by presence. However, various reasons show knowledge by presence cannot provide the validity guarantee for basic axioms.
Keywords: knowledge by presence, acquired knowledge, analytic proposition, basic axioms -
Pages 153-176The mean has mostly been considered in the history of Aristotelian Ethics’ commentaries as the main idea of his ethical thought so that it transformed from an ethical concept to his ethical theory. Thus, the validity of the Aristotelian ethical attitude is evaluated by the mean as the central thesis. However, it becomes apparent by pursuing the procedure of the Aristotelian investigation in the text of the Nicomachean Ethics that the mean is first presented as a possibility for the necessity of the best choice’s understanding in every given practical situation. The final signification and the substantial content of the mean is that the best choice must be chosen by every individual agent at any particular action considering all the multiple, variable and conditioned factors. Because the mean is an individual intuitive grasping, it needs a right rule; relying on which, as a universal criterion, we determine any particular mean in every special circumstance. The right rule itself consists of the right reason. Having surveyed various kinds of knowledge, Aristotle arrives at practical reason, which is an agent’s dispositional power generally and in comprehending and actualizing the best particular option particularly. The mean, therefore, depends on the right rule which itself relies on the correct reason or practical understanding (Phronesis).Keywords: Mean, right rule, action, ethical action’s criterion, particular knowledge, individual agent, practical understanding (Phronesis)
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.