فصلنامه تعاون و روستا
پیاپی 2-3 (بهار و تابستان 1389)

شناسایی و تعیین اولویت های آموزشی و تدوین برنامه های آموزشی بر اساس آن، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. بر اساس این امر می توان محتوایی مناسب و منطبق با نیازهای واقعی مخاطبان موردنظر فراهم کرد و از این طریق با اجرای برنامه های آموزشی مورد نیاز، موجبات ارتقای توانمندی منابع انسانی را در زمینه تحقق وظایف و مسئولیت های شغلی آنها فراهم نمود. نتایج حاصل از این تحقیق در دو بخش، شامل تعیین سطح دانش موجود و تعیین میزان نیاز به دانش و اطلاعات ارائه شده و بر اساس اختلاف و فاصله موجود بین این دو سطح از اولویت دوره های آموزشی تعیین گردیده است. مبنای تعیین اولویتها در این پژوهش، بر اساس محاسبه میانگین سطح تغییرات است. این میانگین بر اساس انحراف معیار و میانگین رتبه ای در هر یک از متغیرهای وابسته محاسبه شده است. نتایج این پژوهش می تواند مبنایی برای برنامه ریزی آموزشی ارکان تشکلهای هماهنگی و حمایتی و نیز به عنوان الگویی برای نیاز سنجی آموزشی مخاطبان دیگر، مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد.

امروزه در چارچوب سیاست اقتصادی کشورمان مفهوم اشتغال زایی در روستا از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از یک جهت تقاضای روز افزون اشتغال از سوی خیل عظیم قشر پسران جوان روستایی که انطباقی بین آموخته های دانشگاهی و یا تجربی خود و سنتهای معیشتی پدرانشان نمی یابند. از سوی دیگر تقاضای حضور اجتماعی و اقتصادی دختران روستایی که به عنوان نیمی از پیکره اجتماع اعلام موجودیت نموده و لزوم تغییر در مناسبات سنتی فعالیت زنان روستایی را ضرورتی اجتناب ناپذیر میدانند . براین اساس لازم است نیاز های شغلی جوانان روستایی در ساختار های جدیدتر و در قالب سیستم های کارآمدتری تعریف گردند مطالعات وتجربیات ملی و فرا ملی نشان داده است که تعاونی های روستایی و شرکتهای کوچک مقیاس در چار چوب فعالیتهای بومی و منطقه ای و در راستای توسعه درون زا میتوانند به مثابه آغازگر تحولات چشمگیر درفرایند رفع بحران بیکاری در منطقه عرض اندام نمایند.براساس چنین برایندی یک تعاونی کوچک مقیاس به عنوان کانون توسعه روستا ، میتواند پروژه های کم سرمایه و زود بازده را در راس برنامه های اجرایی و کاربردی خود قرارداده و مرکز ثقل فعالیتهای توسعه ای در روستا محسوب گردد.

عنایت به اهداف توسعه هزاره، سند چشم انداز 20 ساله کشور، برنامه های پنج  ساله توسعه وسایربرنامه های توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور، این حقیقت را آشکار می سازد که یکی از شاخص های نوسازی اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی، مشارکت زنان و نحوه ایفای نقش آنان در ساختارهای اقتصادی است. بنابر آمار حدود 11 میلیون نفر از جمعیت کشور را زنان روستایی تشکیل می دهند که نقش انکارناپذیری در تولید و اقتصاد کشاورزی ایفا می کنند.برای تبدیل جمعیت انسانی به سرمایه انسانی، لازم است افراد جامعه توانمندی های لازم را برای ایفای نقش های متعدد اجتماعی به دست آورند. تاسیس وتوسعه تعاونی های روستایی زنان، با ویژگی های خاص حقوقی،ساختاری و تشکیلاتی خود، یکی از راهکارهای موثر در توانمندسازی زنان درزمینه های دسترسی به منابع، ایجاد جایگاه حقوقی مناسب، هم افزایی و توسعه یکپارچه(Integrate Development) زنان درجوامع روستایی است.

سابقه تشکیل تعاونی ها در ایران به صورت رسمی به حدود 74 سال پیش، یعنی زمانی که اولین شرکت تعاونی روستایی در سال 1314 در شهرستان گرمسار تشکیل شد،بر میگردد. پس از انقلاب با تلاش دست اندر کاران تعاون کشور در جهت تحقق اصول 43 و 44 قانون اساسی، قانون بخش تعاونی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 13 شهریور 1370 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به دنبال تصویب قانون بخش تعاونی اقتصاد، قانون مستثنی شدن سازمان مرکزی تعاون روستایی، از شمول بخش تعاون اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 24/7/70 از تصویب مجلس گذشت. لذا تعاونی های عشایری نیز که جزئی از تعاونی های روستایی بودند مشمول این استثنا شدند. شرکت های تعاونی عشایری نیز همانند سایر تعاونی های کشور، مشکلات و محدودیت هایی دارند که برخی از آن ها با سایر تعاونی ها مشترک و برخی خاص است. از جمله مشکلات تعاونی های عشایری، می توان به عدم آشنایی کافی و مناسب جامعه عشایری با فرهنگ تعاون رسمی، ضعف مشارکت مردم در اداره تعاونی ها به دلیل تاسیس تعاونی ها توسط دولت، پایین بودن سطح سواد در جامعه عشایری، دخالت های بی مورد دولت در تعاونی ها، پایین بودن میزان سرمایه اعضا، کمبود آگاهی مدیران، نامشخص بودن وضعیت مالکیت و نگهداری بخشی از دارایی های دولت که نزد تعاونی ها ست و شفاف نبودن ارتباط میان تعاونی های عشایری و قانون بخش تعاون اشاره نمود. برای رفع مشکلات فوق راهکارهای متفاوت و گوناگونی وجود دارد که دراین مقاله سعی می شود برای رفع هر یک از این مشکلات پیشنهادهای لازم ارائه شود.

در شرایط فعلی، بخش کشاورزی کشورمان با تنگناها و محدودیت های زیادی روبروست. یکی از محدودیت های بخش کشاورزی، خردی و پراکندگی اراضی زراعی و پایین بودن مشارکت بهره برداران است که از اصلی ترین موانع به کارگیری ابزار و ماشین آلات نوین و عامل اصلی عدم رشد مکانیزاسیون و پایین بودن تولید می باشد. از جمله اقدامات راهبردی برای سامان بخشیدن، ارتقای بهره برداری های خرد و دهقانی و افزایش تولید و مشارکت بهره برداران و ساماندهی آنها در قالب شرکت های تعاونی تولید روستایی است. هدف این پژوهش بررسی وضعیت رضایت مندی اعضای تعاونی تولید روستایی گلستان 2 از عملکرد تعاونی و عوامل موثر بر آن می باشد. این تحقیق از جنبه هدف، کار بردی و از جنبه گردآوری داده ها، توصیفی و روش تحقیق از نوع همبستگی می باشد. ابزار مورد استفاده، پرسشنامه محقق ساخته و جامعه آماری پژوهش، کلیه اعضای تعاونی تولید روستایی گلستان2 در استان گلستان به تعداد 363 نفر بود، که با استفاده از فرمول منطقی کوکران حجم نمونه 190 نفر تعیین گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 76/0 در حد قابل قبول بود. نتایج تحقیق نشان داد اعضای تعاونی تولید روستایی گلستان2 در حد متوسط و بالا از عملکرد تعاونی رضایت داشتند. تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر رابطه معنی دار بین انگیزه عضویت، فعالیت اقتصادی، فعالیت فنی، فعالیت آموزشی وعوامل مدیریتی با میزان رضایت مندی اعضا از عملکرد تعاونی بود.

نظام تعاون و تعاونی، راهبردی مناسب و منطقی برای توسعه همه جانبه و پایدار محسوب می شود و گسترش چنین نظامی برای توسعه بخش کشاورزی ضروری است. تعاونی ها می توانند باعث متشکل ساختن نیروهای انسانی و جهت دهی به آنها، ساماندهی سرمایه های پراکنده، افزایش درآمد اعضا و بهبود کیفیت زندگی آنها و از همه مهمتر باعث افزایش مشارکت کشاورزان در امور خود شوند. این مطالعه با هدف ارزیابی میزان موفقیت تعاونی های تولید روستایی استان کرمانشاه انجام گرفت. در این مطالعه، از روش تحقیق پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق عبارت اند از مجموعه کشاورزانی که عضو تعاونی های تولید روستایی نیلوفر، ذهاب، آناهیتا، بهاران، زاگرس و تلاش بودند. تعداد این افراد 1439 نفر است که 311 نفر آنها از طریق نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. ابزار سنجش پرسشنامه، از نوع باز و بسته بوده، که روایی صوری آن توسط اساتید فن و صاحبنظران تایید گردید و پایایی آن با اجرای یک مطالعه راهنما به دست آمد. یافته های حاصل، حاکی از آن است که اعضای تعاونی های تولید روستایی، نسبت به تعاونی ها نگرش نسبتا مثبتی داشته اند. همچنین نتایج این مطالعه نشان می دهد که رضایت مندی اعضا نسبت به مدیریت تعاونی در حد متوسط بوده است. از دیگر نتایج پژوهش آن است که تعاونیها در دستیابی به نیازهای کشاورزان ضعیف عمل کرده اند. این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی گرایش توسعه روستایی می باشد که در سال تحصیلی 87-1386 در دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه گذرانده شده است.

توسعه مطلوب یک کشور، مستلزم توسعه همه جانبه و از جمله بخش کشاورزی آن است. برای نیل به توسعه کشاورزی پایدار، جلب مشارکت کشاورزان همواره یکی از ارکان مهم محسوب می گردد. یکی از راهبردهای کشورهای مختلف، اعم از توسعه یافته و توسعه نیافته، برای افزایش کمی و کیفی تولیدات و تامین غذای بیشتر و نیز دستیابی به پایداری محیط زیست و فائق آمدن بر مشکلاتی نظیر کوچک بودن واحدهای تولید کشاورزی، پراکندگی قطعات زراعی، تخریب محیط زیست و ناپایداری تولید، تعاونی کردن نظام تولید کشاورزی در عرصه های مختلف می باشد. هدف پژوهش حاضر که از نوع توصیفی تحلیلی است، بررسی نقش تعاونی های تولید روستایی در دستیابی به کشاورزی پایدار است. بدین منظور مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و جستوجوی اینترنتی، مبنای تدوین چارچوب موضوع، ادبیات و هدف این پژوهش قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر بیانگر این واقعیت است که بخش کشاورزی به حدی گسترده است که عملا بدون مشارکت کشاورزان، تحقق اهداف عالیه و رسیدن به مراتب بالای توسعه در بخش کشاورزی غیرممکن می باشد. دستاوردهای پژوهش همچنین نشان می دهند که برپایی تشکل های تعاونی در بخش کشاورزی، یکی از شیوه های جلب مشارکت کشاورزان در سطح کلان و ضرورتی برای فعالیت در اقتصاد جهانی و گامی در راستای نیل به کشاورزی پایدار است.

صنعت گردشگری بطور اعم و گردشگری روستایی به طور اخص، یکی از شاخص های عمده اقتصاد ملی و بین المللی به حساب می آید. گسترش این صنعت در مناطق روستایی از الویت های ساختی و کارکردی برنامه های توسعه در بسیاری از کشورهای جهان است و هدف آن کمک به جوامع محلی برای پیشبرد فعالیتها و اهداف توسعه می باشد که اولویت را به نیازمندیها و ظرفیت های مردم محلی می دهد. توریسم و گردشگری روستایی با گسترش تعاملات اقتصادی با سایر زیربخش های اقتصادی در سطح کشور، با ایجاد فرصتهای شغلی جدید، تشویق سرمایه گذاری در مناطق دور افتاده روستایی،کاهش مهاجرت از مناطق پیرامونی به کلانشهر ها ،افزایش درآمد خانوارهای روستایی و ارتقای استانداردهای زندگی از طریق تامین خدمات اجتماعی، می تواند به عنوان راهبردی اثربخش در جهت پرکردن شکاف بین اقتصاد رشدیابنده مناطق شهری و اقتصاد راکد مناطق روستایی عمل کند. شبکه تعاونیهای روستایی به عنوان بزرگترین تشکل مردمی غیردولتی در سطح کشور، دارای ظرفیتهای بالقوه فراوانی برای تقویت ساختار اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی با جاذبه های گردشگری می باشد. این شبکه با تنوع بخشیدن به فعالیتهای خودمی تواند وارد عرصه عملیات تجاری در بخش گردشگری شودو از این طریق ضمن ارتقای ظرفیت اجتماعی و اقتصادی خود موجب افزایش درآمد، گسترش زیرساختهای مناطق روستایی و معرفی روستاهای مستعد گردشگری شود. واحدهای گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اقتصادی اثربخش، می تواند در زیرمجموعه این شبکه گسترده فرصتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی فراهم آورد. این واحدها می تواند به عنوان بخشی از عملیات شرکتهای تعاونی روستایی باشد که فعالیتهای گردشگری در آن متمرکز می گردد. اجرا و استقرار کامل واحدهای گردشگری تعاونیهای روستایی کشور ،با حدود 3هزار شرکت تعاونی روستایی و 7/4 میلیون نفر عضو موجب خواهد شد که با تجهیز و هدایت صحیح سرمایه گذاری های مناسب در امور مختلف گردشگری روستایی نه تنها اهداف این طرح محقق شود، بلکه شاخص های توسعه روستایی وکشاورزی در تمامی روستاهای هدف گردشگری ارتقا یابد. بر این اساس با شکل گیری واحدهای گردشگری، کلیه فعالیتهای گردشگری درمناطق روستایی اعم از تبلیغات ،جذب گردشگری ،ایجاد و تاسیس واحدهای اقامتی و پذیرایی،فروشگاه های صنایع دستی،فعالیتهای فرهنگی و تفریحی و... در این واحدها صورت می گیرد.

این پژوهش با هدف تعیین میزان رضایت شغلی کارکنان سازمان تعاون روستایی استان اصفهان و عوامل موثر بر آن در سال 1388 انجام شده است. به منظور انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی، پرسشنامه استانداردی تهیه شد که پس از سنجش پایایی و روایی، بر اساس سرشماری در میان 120 نفر پرسنل شاغل در سازمان تعاون روستایی استان و ادارات تعاون روستائی شهرستانهای اصفهان توزیع شد. تجزیه و تحلیل پژوهش در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. در سطح آمار توصیفی از مشخصه های آماری نظیر فراوانی تجمعی، درصد و میانگین و در سطح آمار اسنتباطی متناسب با سنجش داده ها و مفروضات از آزمون های میانگین دو جامعه، ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون، کراسکال والیس و رگرسیون استفاده شد. داده ها به وسیله نرم افزار آماری SPSS مورد پردازش قرار گرفت. به طور جداگانه بین جنسیت، وضعیت تاهل، تحصیلات، سوابق کاری، نوع استخدام، نحوه سرپرستی و ارتباطات، امنیت شغلی و شرایط فیزیکی و امکانات در اختیار پرسنل با رضایت شغلی رابطه معنی داری وجود ندارد. بین میزان درآمد کارکنان سازمان و میزان رضایت شغلی آنان ارتباط معنی دار و مثبتی وجود دارد. میزان رضایت شغلی افراد با فرصت های ارتقا و ترفیع شغلی و نیز پست سازمانی مرتبط است. رضایت شغلی افراد با محل خدمتشان مرتبط می باشد. ماهیت شغلی در رضایت کارکنان اثر معنی دار و مثبت دارد. ترتیب ابزار انگیزشی در دو جنس مرد و زن، در میان همکاران استانی و شهرستانی و نیز پرسنل با پستهای مختلف سازمانی تفاوتی نداشته و یکسان می باشند. میزان رضایت شغلی کاکنان سازمان تعاون روستایی استان اصفهان با عوامل مختلفی ارتباط پیدا می کند که موثرترین آنها فراهم بودن فرصتهای ارتقا و ترفیع، شفاف بودن ماهیت شغلی، میزان حقوق و مزایا و محل خدمت است. پیشنهادهای اصلی عبارت اند از: در نظر گرفتن پاداش های مادی و معنوی، امکان پیشرفت و ارتقای کاری، مدیریت کارمند مدار به جای کارمدار، اصل شایسته سالاری و وظیفه شناسی و قدردانی مدیریت از کارکنان.

با توجه به اصلاح قیمت حامل های انرژی و مصرف بیشتر انرژی به صورت مستقیم(سوخت های فسیلی یا برق) در استحصال آب و سیستم های آبیاری نسبت به دیگر بخش های کشاورزی، ارائه راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی در این بخش ضروری می باشد. در این مقاله مصرف انرژی، تلفات و بازده مجموع انرژی درایستگاه های پمپاژ آبیاری بارانی دیزلی و برقی برخی از مزارع استان همدان بررسی شد. برای مقایسه عملکرد ایستگاه های پمپاژ آبیاری بارانی از معیار پمپاژ نبراسکا استفاده شد. نتایج اندازه گیری 17 مزرعه نشان داد متوسط بازده مجموع انرژی در ایستگاه های پمپاژ برقی 6/46 درصد (6/70 درصد معیار نبراسکا) و در ایستگا ه های دیزلی7/12 درصد(9/52 درصد معیار نبراسکا) بود. میانگین مصرف سوخت اضافی در مزارع دارای ایستگاه دیزلی 9/3 لیتر گازوئیل در ساعت و در ایستگاه پمپاژ برقی 1/12 کیلو وات- ساعت بود. از عوامل موثر بر کاهش بازده مجموع مصرف انرژی را می توان استفاده نکردن از پمپ یا موتور با ظرفیت مناسب، استهلاک موتور و پمپ و عدم نصب صحیح ایستگاه پمپاژ دانست. مهمترین راهکارهای کاهش مصرف انرژی را می توان : 1- افزایش راندمان انرژی ایستگاه پمپاژ، 2- افزایش راندمان آبیاری، 3- برنامه آبیاری مناسب، 4- کاهش فشار(انرژی) مورد نیاز، 5- تبدیل پمپ به سیستم ثقلی، 6- تغییر دادن به روش ها یا سیستم های دیگر آبیاری دانست.