فصلنامه تعاون و روستا
پیاپی 32-33 (پاییز و زمستان 1396)

در سال های اخیر، برای رفع چالش های اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی حاشیه ای و یا روستاهایی که با کاهش فعالیت های کشاورزی سنتی روبرو شده اند، گردشگری در کانون توجه قرار گرفته است و از گردشگری روستایی بعنوان کاتالیزوری کارآمد برای بازسازی و توسعه اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی یاد شده است. در این راستا، هدف این تحقیق، بررسی نقش کارآفرینی گردشگری در توسعه روستایی استان همدان می باشد. جامعه آماری این پژوهش را سرپرستان 7631 خانوار در روستاهای هدف گردشگری در استان همدان تشکیل داده اند. با استفاده از فرمول کوکران و با توجه به حجم جامعه آماری، شمار نمونه 472 تن برآورد گردیده که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، نمونه ها در روستاهای هدف گردشگری انتخاب شدند. ابزار اصلی این تحقیق، پرسشنامه ای بود که روایی آن با کسب نظر اعضای هیئت علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و صاحبنظران توسعه روستایی تایید شد. پایایی پرسشنامه نیز با انجام آزمون مقدماتی و محاسبه ضریب آلفای ترتیبی تامین شد(98/0-88/0=α). به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون ترتیبی استفاده گردید. نتیجه رگرسیون ترتیبی استفاده شده نشان داد که60/65 درصد از احتمال تغییرات متغیر وابسته توسعه روستایی می تواند توسط متغیرهای مستقل ریسک پذیری، خلاقیت و نوآوری، اعتمادبه نفس و قدرت تحمل ابهام تبیین شود.

امروزه جهانگردی (توریسم) به عنوان یک منبع مهم اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. زمین گردشگری (ژئوتوریسم) یکی از از انواع گردشگری است،که زیر شاخه اکو توریسم می باشد. زمین گردشگری بعد از موضوع ژئوپارک ها از سال 2000 میلادی مورد توجه یونسکو قرار گرفت. در زمین گردشگری پدیده های طبیعی وتماشایی عمومی برای معرفی به گردشگران مورد بررسی قرار می گیرد. قرار گرفتن ایران در عرض جغرافیایی میانه و نیز کمربند الپی باعث شده است که این سرزمین از تنوع اشکال و پدیده های زمین شناسی و ژئومورفولوژی برخوردار باشد و به همین دلیل جزء پنج کشور اول دنیا از نظر تنوع و چشم اندازهای طبیعی باشد. امروزه ژئوتوریسم به عنوان یکی از شاخه های نوین گردشگری در دنیا، گردشگران زیادی را به خود جلب نموده است، که در این میان کاشان و به تبع آن منطقه قمصر ضمن برخورداری از جاذبه های فرهنگی و هنری گردشگری از قابلیت های بی نظیر گردشگری مبتنی بر ژئوتوریسم برخوردار است.هدف از این پژوهش بررسی ژئوتوریسم منطقه قمصر و نقش آن در توسعه گردشگری است که برای انجام این تحقیق داده ها و اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی ، کتابخانه ای و همچنین روش میدانی و از طریق پیمایشی و مصاحبه گردآوری گردیده و با استفاده از نرم افزار  GIS تجزیه و تحلیل شده است.نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل بر اساس منابع موجود محیط و جمع بندی لایه های اطلاعاتی در قالب نقشه ، نشاندهنده پتانسیل و ظرفیت های منطقه قمصر در زمینه  جاذبه های ژئوتوریستی مانند چشمه آب معدنی صالح ، رودخانه قمصر ، معادن سنگ ، دشت میدان قمصر ، سنگ سیل قمصر ، دشت جوره ، غار دیو ، قلعه دختر، دایک ها ، سیل ها، جاده قهرود و ناهمواریهای موجود در منطقه  می باشد که این جاذبه ها می تواند از طریق یک برنامه ریزی اصولی، در کنار جاذبه های اکوتوریستی باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شود.

شرکت های تعاونی تولید روستایی، یکی از مراحل پیشرفته تعاون می باشد که در توسعه پایدار روستایی نقش بسزایی راایفا می کند، محیط های رقابتی، سازمان ها را وادار می سازد در راهبردهای سنتی خود تجدید نظرکرده و نسبت به توانمندی خود اقدام کنند. در جهان به ویژه در جوامع روستایی و بخش کشاورزی، همواره تشکل های روستایی مورد توجه قرار گرفته اند، با توجه به ماهیت و هدف این تعاونی ها، مواردی از قبیل ایجاد و تقویت روحیه تعاون، مشارکت، تامین نیازمندی های معیشتی و حرفه ای خود، فراهم نمودن امکانات تولید، بهبود سطح درآمد و زندگی، افزایش کارآیی، ارتقاء سطح آگاهی و رشد ویژگی های شخصیتی نظیر اعتماد به نفس، آشنایی با تکنولوژی، علوم جدید، دانش روز و اشتغال می باشد. بنابراین، ضروری است این شرکت ها با شناخت درست عوامل موثر بر توانمندی و تعدیل شرایط در ارتقای اثربخشی آن تلاش کنند. اهدف تحقیق حاضر بررسی عوامل موثر برتوانمندی تعاونی های تولید روستایی استان خراسان جنوبی می باشد، جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه شرکت های تعاونی تولید روستایی فعال استان خراسان جنوبی می باشد. نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 405 نفر از اعضاء این شرکت ها بوده است، برای انتخاب شرکت های تعاونی تولید روستایی نمونه از روش نمونه گیری طبقه بندی، شرکت ها و از بین اعضاءآنها به صورت تصادفی استفاده شد و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکنیک پرسشنامه، روایی ابزار اندازه گیری از طریق مصاحبه با صاحبنظران موضوعی، پایایی ابزار اندازه گیری نیز از طریق یک آزمون مقدماتی و ارزیابی مقدار آلفای کرونباخ سوالات پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت، در مرحله ی بعد اطلاعات جمع آوری شده با روش های آماری مختلف با استفاده ازنرم افزار spss18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج یافته های پژوهش در حوزه آمار توصیفی پیرامون مسئولیت پاسخگویان حاکی از این است که 18 نفر (4/4 درصد) عضو هیئت مدیره، 12 نفر (3 درصد) مدیرعامل، 53 نفر (1/13 درصد) کارمند و 322 نفر (5/79 درصد) آنها عضو تعاونی تولید بوده اند. 6/49 درصد توانمندی تعاونی های تولیدروستایی خراسان جنوبی را ضعیف و نسبتا ضعیف و در مقابل 4/50 درصد نسبتا قوی و قوی ارزیابی نموده اند. نتایج ضریب همبستگی نشان می دهد که بین سابقه عضویت افراد مورد مطالعه و درآمد سالانه افراد مورد مطالعه در شرکت تعاونی روستایی با ارزیابی آنها از سطح توانمندی این شرکت ها در خراسان جنوبی ارتباط معنی داری وجود داشته است. بین ویژگی های آموزشی، ویژگی های اقتصادی، مدیریتی و اجتماعی شرکت های تعاونی روستایی خراسان جنوبی با سطح توانمندی آنها ارتباط معنی داری وجود داشته و بین ویژگی های شخصیتی مسئولین شرکت های تعاونی روستایی خراسان جنوبی با سطح توانمندی شرکت ها ارتباط معنی داری وجود نداشته است. نتایج رگرسیون چندگانه نشان می دهد که 49 درصد از تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای مستقل موجود در مدل تعیین می شود و متغیرهای "ویژگی های آموزشی"، " اقتصادی"، " مدیریتی"، " اجتماعی" اثر معنی داری بر متغیر وابسته داشته ولی دیگر متغیرهای وارد شده به مدل اثر معنی داری بر متغیر وابسته نداشته اند.

هم اکنون راهبرد های نوین توسعه روستایی به طور فزاینده ای به توسعه سرمایه اجتماعی و بهره گیری از ظرفیت انجمن های حرفه ای جامعه محلی گرایش دارند. در این میان، تعاونی های روستایی عناصری ضروری از جامعه مدنی به شمار می روند که به توانمندسازی کشاورزان، کاهش فقر و بهبود وضعیت فقرای روستایی کمک می کنند. آن ها همچنین در کسب دانش و مهارت، دسترسی بهتر به نهاده ها، پایه ریزی کسب و کارهای روستایی و بازاریابی اثربخش تر محصولات برای کسب درآمد بیشتر به مردم روستایی کمک می کنند. در همین رابطه، هدف اصلی پژوهش حاضر توسعه چارچوبی برای بررسی و فهم نقش تعاونی های روستایی در پیشبرد فرایند توسعه مناطق روستایی استان تهران بود. جامعه آماری تحقیق، 80 کارشناس اجرایی درگیر با امور تعاونی های روستایی در سازمان جهاد کشاورزی استان تهران را شامل می شد. داده ها به کمک یک نسخه پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد و با استفاده از بسته نرم افزار آماری ویژه علوم اجتماعی (SPSS) و به کمک تکنیک رگرسیون خطی چندگانه تحلیل گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از نظرات برخی کارشناسان خبره و اعضای کمیته تحقیق تایید شد. پایایی ابزار نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید (مقدار ضریب آلفا برابر با 93/0 به دست آمد). بر اساس یافته ها، تفاوت آماری معنی داری میان دیدگاه کارشناسان نسبت به وضعیت فعلی و مطلوب مورد انتظار از تعاونی های روستایی برای نقش آفرینی در نواحی روستایی منطقه وجود داشت. همچنین یافته های رگرسیون خطی نشان داد که چهار مولفه «عملکرد»، «زیرساخت های فیزیکی»، «حمایت های پیرامونی» و «مدیریت» مجموعا 67 درصد از واریانس متغیر وابسته (نقش تعاونی های روستایی در توسعه منطقه) را تبیین می کنند.

هدف تحقیق حاضر، اولویت بندی عوامل موثر بر خودکارآمدی زنان روستایی در شهرستان ملارد می باشد. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- تحلیلی و از نظر زمان پژوهش، طولی گذشته نگر می باشد که از منطق پژوهش قیاسی پیروی می کند. جامعه آماری این تحقیق 613 نفر از زنان روستایی شهرستان ملارد می باشند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای مصاحبه شدند. پایایی ابزار پژوهش با ضرایب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف بین 73/0 تا 92/0 محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSS نسخه 18 صورت گرفت. نتایج حاصل از اولویت بندی نشان داد گویه «میزان پخش برنامه های آموزشی از رادیو و تلویزیون» با ضریب تغییرات 26/20درصد، گویه «مشارکت در بهداشت و درمان خود و فرزندان» با ضریب تغییرات 70/14درصد، گویه «میزان شرکت در مراسم مذهبی» با ضریب تغییرات 57/23درصد، گویه «داشتن آزادی عمل در بازدید از بازارها و خرید کردن به تنهایی» با ضریب تغییرات 64/24درصد، گویه «دسترسی به امکانات و تجهیزات لازم برای فعالیت خود و خانواده» با ضریب تغییرات 47/31درصد، گویه «میزان احساس احترام از جانب دیگران» با ضریب تغییرات 94/18درصد اولویت اول متغیرهای تحقیق می باشند.