نشریه مطالعات شهریار پژوهی
پیاپی 15 (زمستان 1396)

در میان انواع مختلف ادبیات فولکلوریک، افسانه های آذربایجان جزو افسانه های کهن، زیباو پرمحتوایی است که تصاویر روشنی از جهان بینی، طرزتفکر و خصوصیات ملی،آداب و رسوم و معیشت مردم آذربایجان دراعصار مختلف تاریخ ارایه می دهد. وسعت اطلاعات، تنوع موضوعات و قدمت تاریخی ارایه شده در این داستان ها، آذربایجان را به عنوان یکی ازکانون های آفرینش و تاثیرگذار افسانه های عامیانه معرفی کرده است. بررسی طرح شناختی افسانه های آذربایجان کمک قابل توجهی جهت پی بردن به اعتقادات، باورها، آداب و رسوم و... مردم آذربایجان است. اعتقادات و باورهایی که سرشار از اتفاقات جادویی شگفت انگیزاند،که با دخالت موجوداتی نظیر دیو و پریزاد و... شکل می گیرند و در آن هاحوادث خارق العاده به صورت خلق الساعه رخ می دهند؛ یعنی زمینه چینی مناسبی برای این رخدادها ارایه نمی شود. با عنایت به این مسئله این مقاله برآن است تا با رویکرد طرح شناختی و روش توصیفی تحلیلی، پیرنگ سی افسانه آذربایجان را مورد مطالعه قرار دهد و به بررسی و تحلیل آغازبندی، میانه و پایان بندی این افسانه ها بپردازد. با بررسی طرح شناختی افسانه های آذربایجان این نتیجه حاصل شدکه، بخش آغازین و پایانی این افسانه ها دارای جملات قالبی و متناسب با موضوع و محتوای افسانه ها است و اساس آفرینش اغلب این افسانه ها برارایه پیام های اخلاقی بنا نهاده شده است و درون مایه آن ها، بیشتر در راه آموزش اخلاق وعشق به زندگی است. شایان ذکر است آنچه پیرنگ این افسانه ها را قوت می بخشد شگفت آوری آن ها درجذب مخاطبانشان است. همچنین اغراق وخرق عادت به کار رفته در این گونه افسانه ها موجب دورشدن ازواقعیت ها شده است.

مقاله حاضر به بررسی سیروتطور طنزو جایگاه وتاثیرآن در جامعه می پردازد و این که چگونه توانسته از ابتدا تا عصرکنونی جایگاه خود را به عنوان نوعی از انواع ادبی حفظ نماید. همچنین تفاوت طنز از دیدگاه های گوناگون مورد بررسی قرار می گیرد.

سبک شناسی، دانشی است که به مطالعه شیوه کاربرد زبان می پردازد. این دانش در مطالعات خود برای لایه های زبانی اهمیت ویژه ای قایل می شود و سعی دارد به کند و کاو در این لایه ها بپردازد تا یک متن ادبی را برای مخاطب قابل فهم تر کند. در این میان یکی از بهترین روش هایی که یک سبک شناس در تحلیل متون ادبی می تواند از آن بهره ببرد، سبک شناسی لایه ای است. سبک شناسی لایه ای روشی است که از جامع ترین شیوه ها در بررسی متون بهره می گیرد و متن را در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدیولوژیک بررسی می کند تا در خلال این بررسی به ویژگی های خاص یک اثر پی ببرد تا اندیشه ها، عواطف و احساسات مولف را بشناسد و به سبک و شیوه او راه یابد. در این مقاله نگارندگان با روش توصیفی – تحلیلی در صددند قصیده بهاریات سیدای نسفی را بر اساس روش لایه ای در چهار لایه آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی بررسی کنند و به تبیین مولفه های سبکی این اثر پرداخته شود. این قصیده نوعی فابل است که شاعر با دیدی تمثیلی به نزاع های حیوانات با یکدیگر می پردازد و عین حال اوضاع نامساعد زمانه و نزاع های موجود در جامعه را نیز شرح می دهد.

تصویرپردازی یکی از مباحث اساسی زیبایی شناسی است که در آن شاعر با بهره جستن از تصاویر هنری پویا و متحرک، میزان و سطح تاثیر تجربیات و افکار و احساسات خود را بر ذهن و درون مخاطب می افزاید. روشن کردن این بخش از زیبایی های ادبی در شعر شیعی سید حیدر حلی و اشعار ترکی و فارسی شهریار، هدفی است که در این پژوهش سعی شده با در پیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی و بر اساس اصول مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی و از طریق بررسی شعر این دو شاعر، بدان دست یابیم و بر آنیم تا به تحلیل و بررسی این سوال که کدام یک از میزان خلاقیت فنی و هنری بیشتری در به تصویر کشیدن هنر شعری شان داشته و از تاثیرگذاری بیشتری برخوردارند، بپردازیم. از آنجا که در زمینه کارکرد تصویر هنری شعر این دو شاعر اثری دیده نشده، می توان این گفتار را در راستای نقد و بررسی کارکرد تصویر های هنری در شعر آن دو قرار داد. از نتایج این پژوهش وسعت و تنوع تصاویر و ابتکار و پویایی تصویر در شعر این دو شاعر است که با مهارت و زیبایی میان فضیلت های اهل بیت(ع) و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر روزگار خویش، پیوندی استوار برقرار کرده اند.