فهرست مطالب

تاریخنامه اسلام
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/12/01
  • تعداد عناوین: 5
|
  • فضه خاتون صفحات 9-18

    امامان شیعه (ع) در وضعیت سیاسی، اجتماعی و اعتقادی شیعیان نقش حیاتی داشتند. آنها هیچ گاه فرصت مناسبی برای آشکار کردن دعوت خود نداشتند، اما در شرایط مختلف با راهنمایی ها و عملکردهای خود شیعیان را به راه مستقیم و دوری از آسیب های جامعه راهنمایی می کردند. امام حسن عسکری بااینکه در عصر حاکمیت مستبدترین سلاطین زندگی می کرد، هیچ گاه از دست حکومت عباسی آزاد نبود و در دوره امامت خود حیات سیاسی، اجتماعی و به ویژه فرهنگ شیعه را زنده نگه داشت. نوشتار حاضر با تبیین وضعیت امام حسن عسکری (ع) در رهبری شیعه بر این نکته تاکید می کند که امامان شیعه در موقعیت های مختلف از روش های گوناگون برای رهبری شیعه استفاده می کردند. امام حسن عسکری (ع) برای حفظ تشیع و ترویج فرهنگ اهل بیت (ع) با توجه به شرایط موجود از روش های مختلفی مانند تربیت شاگردان، فرستادن نماینده به نقاط مختلف و فرستادن نامه و پیک به صورت مخفیانه استفاده می کرد. ایشان تمام سعی خود را برای حفظ شیعیان و آمادگی آنها برای غیبت انجام داد تا شیعیان از این مرحله مهم تاریخی با موفقیت عبور کنند.

    کلیدواژگان: امام حسن عسکری (ع)، شیعیان، رهبری شیعیان
  • فرحین زهرا صفحات 19-27

    در پژوهش حاضر ماموریت های امام علی (ع) در زمان حیات پیامبر (ص) و اهمیت آنها بررسی می شود. آیا می توان با بررسی این مسئله منصوص بودن جانشینی امام علی (ع) ازطرف خدا و پیامبر (ص) را ثابت کرد؟ آیا می توان غیر از ادله آیات و روایات باکمک عقل علت این ماموریت ها را به دست آورد؟ کسی که ازطرف خدا منصوب می شود باید بر انجام کارهای مهم توانایی داشته باشد و نقش مهمی در زندگی داشته باشد تا بتواند دین اسلامی که تا قیامت جاودانه خواهد بود را به خوبی حفظ کند. پژوهش حاضر نظر پیامبر (ص) را با ماموریت های خاص امام علی (ع) بررسی می کند و علت واگذاری این ماموریت را موردتوجه قرار می دهد.

    کلیدواژگان: امیرالمومنین علی (ع)، پیامبر اسلام (ص)، ماموریت، جانشین، تاریخ
  • زینب سیپانپین صفحات 29-48

    نقش ایمه اطهار (ع) در جامعه اسلامی بسیار چشم گیر و مهم است و این تفکر که آنها تنها رهبران معنوی و یا امامان هدایت و راهنمایی هستند با گزارش های تاریخی موجود و واقعیت های تاریخی مطابقت ندارد. بنابرابن، نمی توان هیچ سهمی در شکل گیری و توسعه تمدن اسلامی به ویژه در بعد علمی برای آنها در نظر گرفت؛ زیرا این امر آشکارا در تاریخ زندگی ایمه (ع) دیده می شود و دو قرن و نیم حضور فعال علمی از طرف ایمه معصومین (ع) آن هم زمانی که سرآغاز تمدن اسلامی نامیده شده است نقشی مهم و غیرقابل انکار است. پژوهش حاضر به نقش امام صادق (ع) در گسترش علوم اشاره می کند، پس پژوهش حاضر رشد علمی و میزان تاثیرگذاری ایشان در این حرکت تمدن ساز و حیات علمی ایشان را بررسی می کند.

    کلیدواژگان: امام صادق (ع)، تمدن، علوم
  • شمائله قنبر صفحات 49-60

    مسلمانان به اهل بیت (ع) و مقام ویژه امامان شیعه ارادتی خاص دارند، اما دولت هایی که بعد از پیامبر (ص) به وجود آمدند اعمال خشن و سرکوب گرانه ای برضد خاندان آن حضرت و شیعیان آنها انجام دادند. اهل بیت (ع) در مواجهه با خلفای عصر خود موضع گیری های حساب شده ای داشتند و تلاش می کردند باوجود احساسات تند برخی از شیعیان تا حد امکان از درگیری و درافتادن با استبداد مطلق خلفا پرهیز کنند که نتیجه ای جز کشته شدن خود و شیعیانشان نداشت. باوجود این هر یک از امامان باتوجه به اوضاع اجتماعی و نیاز فرهنگی زمان خود بر جوانبی خاص از اندیشه ها و آموزش های دینی تاکید داشتند. عباسیان با استفاده از محبوبیت و جایگاه رفیع خاندان رسالت کرسی خلافت اسلامی را به دست گرفتند، اما پس از رسیدن به قدرت برای قوام و دوام بیش تر حکومت اقداماتی برضد شیعیان انجام دادند. رویارویی شیعیان با عباسیان در دو گروه امامی و زیدی و با دو راهبرد متفاوت قیام و تقیه پی گیری شد. در دوره مامون به دلیل گستردگی فعالیت شیعیان و نیاز وی به حمایت آنها نخستین بار از یک رهبر شیعی در منصب ولایت عهدی استفاده شد، اما طولی نکشید که امام رضا (ع) توسط عباسیان شهید شد. خردسال بودن امام جواد (ع) در زمان کسب مقام امامت، ایجاد اختلاف بین شیعیان در تعیین امام (ع)، هم زمانی دوره امامت ایشان با شکل گیری و توسعه سیستم وکالت و حضور و فعالیت فرقه های متعدد شیعه عصر امامت امام جواد (ع) (203- 220) را به یکی از دوره های مهم تاریخ اهل بیت (ع) و شیعیان تبدیل کرد. خلفای عباسی برای جلوگیری از اقدامات آن حضرت و رشد شیعیان راهکارهای مختلفی استفاده کردند. امام جواد (ع) نیز در برابر اقدامات آنها راهبردی هوشمندانه در پیش گرفت. پژوهش حاضر وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان در عصر آن حضرت و چگونگی ارتباط امام (ع) با آنها را بررسی می کند.

    کلیدواژگان: امام جواد (ع)، شیعه، وضعیت سیاسی، وضعیت فرهنگی، وضعیت اجتماعی
  • سیده نرجس موسوی صفحات 61-70

    تاسیس دولت سعودی از همان ابتدا سرکوب و به حاشیه راندن شیعیان را در پی داشت. در این میان ضعیف کردن نهادهای شیعی رنگ دولتی به خود گرفت و به سیاست رسمی رژیم تبدیل شد. در این فضا با آنکه شیعیان به دنبال هویت شیعی خود راهکارهای مختلفی از انقلابی گری تا گفت وگو و چانه زنی با حکومت را در پیش گرفته اند تاکنون به حق اجتماعی و سیاسی خود نرسیده اند. در نوشتار حاضر باتوجه به برخورد تبعیض آمیز حکومت آل سعود با اقلیت شیعه وضعیت و چالش های پیش روی شیعیان بررسی می شود. استدلال نگارنده این است که به دلیل پیوند ساختار قدرت با ایدیولوژی وهابیت ضعف های ساختاری-نهادی و اختلاف در نگاه مبارزاتی میان فعالان شیعی و تبعیض علیه شیعیان کما ادامه دارد و بیرون رفتن از وضعیت موجود ثمربخش نیست. رهبران و نخبگان شیعه باید با پذیرش واقعیت های موجود و در پیش گرفتن استراتژی های مسالمت آمیز مبتنی بر گفت وگو تعامل و ارتباط خود با دیگر گروه ها و شبکه های داخلی را نیز افزایش دهند.

    کلیدواژگان: عربستان، تشیع، جنبش اصلاحیه، حزب الله، وهابیت