فصلنامه تاریخ معاصر ایران
پیاپی 1 (بهار 1376)

سالهای 1304-1320 را می توان مهمترین و بحرانی ترین سالهای تاریخ معاصر ایران دانست زیرا در این دوره تلاش گسترده ای برای دگرگون ساختن نهادهای فرهنگی و اجتماعی کشور انجام شد تا، در نهایت، سلطه سیاسی حکومت پهلوی را تثبیت نماید.
استقرار دیکتاتوری، تشویق ناسیونالیسم باستانگرایانه، دوری جستن از ارزشهای اسلامی و حمایت از فرهنگ غربی، اصلی ترین مظاهر سیاست فرهنگی حکومت رضا شاه بود که با توسل به ابزارها و وسایل مختلف در جامعه تحقق یافت. در این راستا قوانین مختلف تدوین و سازمانها و مراکز متعددی تاسیس شد تا روند دستیابی به این هدفها را سرعت بخشد.
آنچه در این مقاله می خوانید بخشی از هدفهای فرهنگی و شیوه های نیل به آنهاست که در دوره حکومت رضاشاه به اجرا درآمد.

شورش در اصفهان حال اهمیت پیدا کرده و من باید از اعلیحضرت اقدس شهریاری مسئلت نمایم که اقدامات قاطعی در این فقره بفرمایند... ملاها اساس این فتنه می باشند... چند ماه قبل... اشاره کردم که مراجعت آقانجفی به اصفهان خطرناک است... از قراری که معلوم می شود باز سردسته اشرار و شرارت بر ضد فرنگان شده است.
سرهنری دوراند، وزیر مختار انگلیسی در ایران

در سالهای اخیر سرمایه گذاری غرب در زمینه مطالعات اسلام شناسی افزایش چشمگیر یافته است. صرفنظر از صدها مجلد کتاب و تحقیق منتشر شده در این حوزه، در سال 1995 میلادی دو دایرة المعارف جدید منتشر شد: دایرة المعارف دنیای نوین اسلام از انتشارات دانشگاه آکسفورد و دایرة المعارف خاورمیانه نوین از انتشارات مکمیلان. انتشار این دو اثر مرجع، گویای توجه جدی محافل سیاسی و دانشگاهی غرب به نهضت جهانی بیداری اسلامی است. لازم به توضیح است که دانشگاه آمریکایی بیروت نیز پروژه تدوین «دایرة المعارف تاریخی بنیادگرایی اسلامی جدید» را آغاز کرده است. مسئولیت این پروژه با فردی بنام A.S. Moussalli است. مقاله حاضر به معرفی دایرة المعارف دنیای نوین اسلام اختصاص دارد.