فهرست مطالب

نشریه دین و سیاست فرهنگی
سال ششم شماره 2 (پیاپی 13، پاییز و زمستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/11/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • حمید خیرآبادی*، میثم لطیفی، مهدی ناظمی اردکانی صفحات 7-32

    مسجد به عنوان اصیل ترین نهاد فرهنگی برخاسته از اندیشه دینی، ظرفیت های تاریخی و تمدنی فراوانی در دستیابی به اهداف فرهنگی نظام اسلامی دارد. در صورت سیاست گذاری و توجه مناسب به این ظرفیت و محوریت یافتن آن در فعالیت های فرهنگی و اجتماعی، امکان پاسخ گویی به بسیاری از مسایل و مشکلات فرهنگی از این طریق فراهم خواهد شد. ما در این تحقیق به دنبال واکاوی عوامل موثر بر موفقیت امام جماعت در نظام فرهنگی مسجدمحور از دیدگاه مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) هستیم. در نظام فرهنگی مسجدمحور، شکل دهی به باورها، عادات و کنش های اجتماعی با محوریت مساجد و با توجه به کارکردهای آن صورت می پذیرد. لذا با استفاده از روش تحلیل مضمون بیانات و پیام های معظم له پیرامون امام جماعت در مساجد بررسی و مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر استخراج و صورت بندی شده اند. مضامین فراگیر استخراج شده شامل ضرورت حضور امام، نقش امام، نگرش امام، وظایف امام و موانع ایفای شان توسط امام خواهد بود که در ادامه به تبیین مضامین سازمان دهنده ذیل هر یک از مضامین فراگیر خواهیم پرداخت. در صورت ایفای نقش و موفقیت امام جماعت در مسجد می توان امیدوار بود کارکردهای مسجد احیا شده و مسجد بتواند نقش محوری خود در نظام فرهنگی را به خوبی ایفا نماید.

    کلیدواژگان: مسجد، نظام فرهنگی مسجد محور، امام جماعت، عوامل موفقیت، مقام معظم رهبری
  • سید محمد ذوالفقاری*، سید محمدحسین هاشمیان صفحات 33-54

    پس از دهه ها توجه به روش های اثبات گرایانه به عنوان رویکردی کمی در پژوهش های حوزه علوم انسانی، بار دیگر روش های کیفی مورد توجه قرار گرفته است. از روش های کیفی پژوهشی جدید که در شاخه های مردم شناسی، علوم ارتباطات و انسان شناسی مورد توجه قرار گرفته است، راهبرد روش شناختی «خودمردم نگاری» یا اتواتنوگرافی است. اتواتنوگرافی علی رغم ریشه عمیقی که در مطالعات مردم شناسی و روش شناختی دارد، شاید کمی بیش از یک دهه است که با کاربرد گسترده تر از سوی محققان مورد استفاده قرار می گیرد. اتواتنوگرافی ظرفیت های متعددی برای تحلیل جامعه، فرهنگ، انسان و تجربه های زیستی در اختیار پژوهشگر قرار می دهد و شرایطی را مهیا می کند تا محقق بتواند به بازاندیشی محیط و موضوع مورد مطالعه خود بپردازد و بستری را فراهم می کند تا پژوهشگر بتواند به تولید دانش در زیست بوم مورد مطالعه بپردازد. در این رویکرد پژوهشی، تجارب محقق از جمله منابع اطلاعاتی مهم در فرایند تحقیق است و کمک می کند تا به فهم عمیق تری از محیط اجتماعی و فرهنگی برسد و حتی پژوهش های اجتماعی و فرهنگی را با بهره گیری از نوعی خودآگاهی انتقادی در قالب تجربه های شخصی به حوزه عمومی گسترش دهد. روش اتواتنوگرافی با مولفه ی بازخوداندیشی و بازخودنگری را می توان با قرایتی اصیل از مبانی نظری اسلامی بازتعریف و ارتقا داد. به عبارتی در این نوشتار به دنبال معرفی روش کیفی اتواتنوگرافی هستیم. در این پژوهش نشان خواهیم داد که آن دسته از تجارب شخصی که قابلیت اشتراک گذاری با سایر افراد جامعه را دارد، با روش اتواتنوگرافی به خوبی توصیف، تببیین و تحلیل خواهد شد.

    کلیدواژگان: اتواتنوگرافی، خودمردم نگاری، روش شناسی، تجربه نگاری، خودبازاندیشی
  • مریم سادات هاشمی نسب، علی اصغر پورعزت*، علی حمیدی زاده، غلامحسین محرم پور صفحات 55-78

    دموکراسی، مفهومی است که دولت های زیادی مدعی آنند درحالی که در بسیاری از موارد، در جامعه جهانی، به علت نقض اصول دموکراتیک، در معرض انتقاد افکار عمومی قرار گرفته اند. در اصول متعددی از قانون اساسی جمهوری اسلامی بر مسیول بودن مقام های حکومتی و سازمان های دولتی تاکید شده است که لازمه آن، پاسخ گویی است. پاسخ-گویی مالی، به معنای مسئولیت داشتن دربرابر منابع مالی عمومی در اختیار دولت ها است. باورها، پارادایم ها و اصول حاکم بر نظام های سیاسی کشورها، نحوه پاسخ گویی مالی را مشخص می سازد. درحالی که نظریه های ناظر بر سیستم حکمرانی در جمهوری اسلامی، گویا هنوز کفایت لازم را ندارند تا بتوانند جامعه ای متعالی و دموکرات رقم بزنند. این پژوهش به دنبال استخراج مدل پاسخ گویی مالی در حکمرانی تعالی گرا می باشد. در این پژوهش، تلاش شده با استفاده از تحلیل تم از 12 مصاحبه با اساتید و متون موجود در حوزه حکمرانی تعالی گرا، خرده سیستم های پاسخ-گویی مالی شامل بودجه ریزی، حسابداری و حسابرسی متناسب با آن معرفی شوند. دو مضمون « تکنیک و روش خرده نظام پاسخ گویی مالی» و « ویژگی ها و اصول بودجه ریزی حکمرانی تعالی گرا» شکل گرفت. در نهایت، با توجه به ویژگی های بودجه ریزی، مدلی تحت عنوان بودجه ریزی هولوگرافیک استخراج شد. حسابداری چند سطحی و حسابرسی جامع نیز، به منزله تکنیک های پاسخگویی در این خرده سیستم پاسخ گویی مالی معرفی شد. روش حسابداری مناسب برای حکمرانی تعالی گرا، حسابداری چندسطحی است تا بتواند انواع شیوه های پاسخ گویی موردنیاز را پوشش دهد و پیش نیازی برای تصمیم گیری و بررسی نهادهای دریافت کننده بودجه از دولت ها باشد و در تعیین نوع حسابرسی، وظایف حاکمیت و تصدی گری دولت حایز اهمیت است.

    کلیدواژگان: حکمرانی تعالی گرا، پاسخ گویی، پاسخ گویی مالی، خرده سیستم های پاسخ گویی مالی
  • محمدحسن احمدی* صفحات 80-102
    تمدن اسلامی، یکی از دیرینه ترین تمدن های بشری است که توانسته با گذرزمان، بر عمق خود بیفزاید و همواره به عنوان رکنی تاثیرگذار در تمدن بشری، ایفای نقش کند. در پیشینه شناسی و تجزیه و تحلیل اجزای این تمدن، دو نوع نگاه می تواند مورد توجه باشد. نگاه اول، رویکرد احیاء تراثی؛ به این صورت که تلاش کنیم تا تمدن را مبتنی بر متون متقدم و یکان یکان گزارش های دینی یا متون دینی، تحلیل کنیم. رویکرد دوم، رویکرد بر اساس حافظه تمدنی است. حافظه تمدنی، صرفا در قالب گزارش های تاریخ موصوف به خبرواحد، قابل توصیف نیست. بخش اعظمی از میراث تمدنی اسلامی در قالب هایی فراتر از گفتمان مبتنی بر اخبار آحاد قابل مستندسازی است. بسنده کردن به میراث مکتوب به عنوان تنها بخش میراث تمدنی باید به توجه بایسته به حافظه تمدنی ارتقاء یابد. رویکرد احیاء تراثی نسبت به معارف دین تا حدود زیادی متاثر از روش فقهی و به تبع آن نوعی اخباری گری است. بدون آن که بخواهیم جایگاه روش نقل روایی را در دوران معاصر تنزل دهیم، اما نباید از آن، به عنوان یک روش به اقتضای دوره متقدم نیز غفلت کرد.
    کلیدواژگان: تمدن اسلامی، خبرواحد، حافظه تاریخی، احیاء تراث
  • محمد عرب زاده*، نعمت الله کرم اللهی، حسن بنیانیان صفحات 103-126

    انقلاب اسلامی را می توان پدیده ای کاملا فرهنگی دانست که فرهنگ مهم ترین بستر وقوع و توسعه ی آن و در همان حال بزرگترین تهدید آن است. این مقاله کوشیده با اتکا به سه مرحله ی روش پساپدیدارشناسانه ی «تغیر» از طریق گفتگوی عمیق با نوزده نفر از مدیران، صاحبنظران و فعالان فرهنگی شناخته شده و تاثیرگذار کشور به روایت نسبتا کاملی از واقعیت مساله ی فرهنگی ج.ا. برسد و چشم انداز فرهنگی کشور در صورت تداوم وضع موجود را ترسیم کند و ضروری ترین سیاست ها برای بهبود وضعیت را بشناسد. با توجه به داده های به دست آمده از گفتگوها، «اختلال در مولفه های همبستگی اجتماعی»، «عوارض ذاتی تجدد و مدرنیته»، «کاهش جایگاه دین و زوال دین داری»، «کارگزاران و مدیران کارنابلد»، «نابسامانی و عدم توازن ساختار حکمرانی» و «ابتلای الهی به اقتضای مسیر رشد» جنبه های گوناگونی از واقعیت مساله ی فرهنگی ج.ا. هستند و مشارکت کنندگان در پژوهش باور دارند که چشم انداز فرهنگی جمهوری اسلامی در صورت تداوم شرایط موجود این گونه خواهد بود: «آشفتگی و هرج ومرج ارزشی و فرهنگی»، «تغییر ماهیت و تبدیل نظام» یا «رشد فرهنگی جامعه و تثبیت بنیادین نظام».

    کلیدواژگان: پدیدارشناسی، مساله فرهنگی، جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ معاصر ایران، سیاستگذاری فرهنگی
  • سید محمد کاظمی قهفرخی*، مهدی مولائی آرانی صفحات 127-159
    «خود» به عنوان مفهوم چالش برانگیز قرن بیستم تاکنون در دو طیف ذات گرا و تجربه گرا موردبحث و بررسی قرار می گیرد. گروه اول آن را منحصربه فرد می دانند و دسته دوم آن را محصول کنش اجتماعی صورت بندی می کنند. گافمن در نگاه دوم تلاش نمود تا با ایجاد یک تشابه بین تیاتر و زندگی روزمره نظریه نمایشی خود را در این مورد بیان نماید. او به عنوان یکی از اندیشمندان مکتب کنش متقابل نمادین و متاثر از زیمل بود گسترش ارتباطات در شرایط کنونی را متغیر مستقل و شکل گیری خود را در این فرایند قابل مذاکره می دانست. نگاه گافمنی به شکل گیری خود با تغییر ابزارهای رسانه ای تعاملی که دارای شاخصه همگرایی است، متفکران این حوزه را برای بازخوانی این موضوع و تفسیر خودهای مجازی متقاعد نمود. شناسایی خودهای نمایشگر، بازیگر و مقاومت کننده و تطبیق آن بر فضای مجازی این امکان را به محققان اجتماعی می دهد تا گونه های کنشگری آن ها را در مقتضیات جدید صورت بندی نمایند. در این مقاله تلاش داریم تا با خوانش گافمنی بازنمایی مجازی طلاب، چالش ها و ظرفیت ها در این زمینه را احصا نماییم. برای این منظور با شناسایی موردهای دارای ویژگی متمایزکننده، حدود 40 مورد از صفحات اینستاگرام انتخاب و با روش تحلیل محتوای کیفی ابعاد نظریه گافمنی بر کنشگری مجازی طلاب، مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: خود، خودمجازی، نظریه نمایشی، گافمن، اینستاگرام