مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال نوزدهم شماره 2 (پیاپی 133، اردیبهشت 1399)

در دو سخن سردبیری شماره های قبل به مطالعات مداخله ای (Interventional and/or experimental studies) [1] و مطالعات نیمه تجربی (studies Quasi-experiment) [2] پرداختیم. همان جا، به این نکته اشاره کردیم که برای اندازه گیری کارآیی یک دارو، واکسن، برنامه بهداشت عمومی و متغیرهای دیگری از این دست، مطالعات مداخله ای بهترین گزینه هستند. تقسیم تصادفی و کورسازی از مولفه های اساسی یک مطالعه مداخله ای است [1]. با این وجود، گاهی اوقات امکان تقسیم تصادفی افراد به دو گروه، به دلایل مختلفی امکان پذیر نمی باشد. اینجاست که محققین می توانند برای اندازه گیری کارآیی یک مداخله از مطالعات نیمه تجربی استفاده نمایند [2]. هدف از نگارش این سخن سردبیری، آشنا ساختن خوانندگان فرهیخته مجله دانشگاه با مطالعات تجربه طبیعی (Natural experiment studies) و کاربرد آنها در سلامت جوامع انسانی می باشد. یک تجربه طبیعی به مطالعه رخداد، مداخله یا سیاست هایی اشاره می کند که خارج از کنترل محقق بوده، اما با این وجود، محققین می توانند براساس سطوح مختلف مواجهه، میزان تاثیر آن را برآورد نمایند [3]. برای نمونه، محققی که تاثیرات متعاقب یک زمین لرزه را بر سلامت مردم منطقه مورد بررسی قرار می دهد، اقدام به انجام یک مطالعه تجربه طبیعی نموده است. هم چنین، محققی که قصد دارد نتیجه اجرای یک سیاست جدید بهداشتی را پیگیری نماید نیز، اقدام به انجام یک مطالعه تجربه طبیعی نموده است. Dawson و همکارش Sim، معتقد هستند که مطالعات تجربه طبیعی را به دو گروه می توان تقسیم کرد: گروه اول مطالعات مانند مثال زلزله، زمانی رخ می دهد که محقق واقعا هیچ دخالتی در همه ی رخداد ندارد. اما گروه دوم مطالعات مانند اجرای یک سیاست جدید بهداشتی، ممکن است درجات بسیار کمی از کنترل را در اختیار محقق قرار دهد. برای مثال، شاید او بتواند با انجام هماهنگی های لازم، زمان و مکان شروع برنامه را به منظور جمع آوری داده های پایه (Baseline)، تغییر دهد [4]. اخیرا، بر استفاده هرچه بیش تر از مطالعات تجربه طبیعی به ویژه برای مشخص نمودن سیاست های جدید بهداشتی در پیشگیری اولیه، تاکید شده است. برای مثال، نشان داده شده که استفاده از نوشابه هایی که با استفاده از شکر شیرین می شوند، باعث افزایش برخی از بیماری های مزمن می گردد. برای مقابله با این مشکل و در سال 2017 میلادی در بریتانیا، مالیات نسبتا شدیدی برای فروش این نوشابه ها در نظر گرفته شد. از آنجایی که این سیاست تمام بریتانیا را در بر گرفته است، پس فرصت بسیار مناسبی برای انجام یک مطالعه تجربی را در اختیار دانش مندان حوزه سلامت قرار می دهد [5]. بنابراین، مطالعات تجربه طبیعی می تواند به عنوان مکمل بسیار مهمی برای مطالعات تجربی و نیمه تجربی مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه ملاحظات اخلاقی در مطالعات تجربه طبیعی بسیار کم تر از مطالعات تجربی و نیمه تجربی است، اما در مطالعات تجربه طبیعی، به ویژه آنجایی که محققین می توانند کنترل نسبتا کمی بر چگونگی اجرای تجربه داشته باشند نیز، رعایت جوانب گوناگون ملاحظات اخلاقی مرتبط هم چنان باید مورد توجه قرار گیرد.

مصرف مزمن مورفین، تغییرات ساختاری در بخش های مختلف مغز را به دنبال دارد. از طرفی اپی گالوکاتچین-3-گالات (Epigallocatechin-3-gallate; EGCG) موجود در چای سبز اثرات ضد التهاب و محافظت کننده عصبی دارد، لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر EGCG بر نقص حافظه کاری موش های القاء شده با مورفین طراحی شد.

 در مطالعه تجربی حاضر، 32 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار به 4 گروه 8 تایی تقسیم شدند که شامل: گروه کنترل، گروه مورفین (دریافت 40 میلی گرم بر کیلوگرم مورفین یک بار در روز به مدت 4 هفته) و گروه های مورفین + EGCG (دریافت مورفین (40 میلی گرم بر کیلوگرم) و هم چنین 5 و 50 میلی گرم بر کیلوگرم EGCG یک بار در روز به مدت 4 هفته) می باشند. برای بررسی حافظه کاری از آزمون رفتاری اندازه گیری رفتار تناوب در ماز Y شکل استفاده شد. برای بررسی میزان بیان پروتئین  TNF-α (Tumor necrosis factor alpha) در بافت هیپوکمپ مغز از تست وسترن بلات استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی Tukey استفاده شد.

تزریق داخل صفاقی مورفین، باعث بروز نقص حافظه کاری و افزایش میزان بیان پروتئینTNF-α  نسبت به گروه کنترل شد (001/0>P). تزریق داخل صفاقی EGCG با دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم در موش های دریافت کننده مورفین به طور معنی دار باعث بهبود عمکرد حافظه کاری (010/0>P) و کاهش میزان بیان پروتئین TNF-α  (050/0>P) نسبت به گروه دریافت کننده مورفین شد.

 EGCG می تواند نقص حافظه کاری و التهاب عصبی القاء شده با مورفین را در موش های صحرایی بهبود بخشد.

اضطراب بر عملکرد قلب اثرات متفاوتی دارد، روش های دارویی و غیر دارویی مختلفی برای کاهش اضطراب وجود دارد. از آن جا که رنگ های مختلف و نور محیط می توانند تاثیرات متفاوتی بر اضطراب بیماران داشته باشند، هدف این مطالعه تعیین تاثیر رنگ و نور محیط بر کاهش اضطراب بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه قلب بیمارستان امام خمینی شهر جیرفت در سال 1397 بود.

 این مطالعه مداخله ای در سال 1397 در بخش مراقبت ویژه قلب شهر جیرفت با 4 گروه مداخله و 2 گروه کنترل با 240 شرکت کننده برای مقایسه تاثیر رنگ های نارنجی و بنفش (گروه های مداخله) با آبی تیره (گروه کنترل) همراه با نور خورشید بر اضطراب بیماران انجام شد. بعد از کسب موافقت نامه کتبی، شرکت کنندگان به صورت تصادفی به گروه های مداخله و کنترل تقسیم شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه اضطراب موقعیتی Spielberger در دو مرحله زمان بستری و زمان ترخیص برای هر بیمار جمع آوری و با آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه وتحلیل شدند.

 بر اساس نتایج این مطالعه، اختلاف معنی داری در میانگین نمره اضطراب بیماران بستری در واحد های به رنگ بنفش (03/0=p) و واحد های به رنگ بنفش همراه با نور خورشید وجود داشت (01/0=p). 

 یافته های این مطالعه نشان داد که به کارگیری رنگ بنفش و تلفیق رنگ بنفش و نور خورشید در بخش مراقبت ویژه قلب می تواند در کاهش اضطراب بیماران موثر باشد. بنابراین بهتر است در طراحی بخش مراقبت ویژه قلب به تاثیر رنگ بنفش و نور خورشید توجه شود.

سرطان به عنوان یکی از معضلات عمده سلامت، یکی از علت های اصلی مرگ و میر در سطح جهان می باشد. مشتقات گزانتین از جمله تیوبرومین، یک دسته از ترکیبات موثر در کنترل سرطان می باشند. در این مطالعه یک سری مشتقات جدید فنوکسی اتیل تیوبرمین با استخلاف در موقعیت N1 طراحی و فعالیت سمیت سلولی آن ها ارزیابی شد. هم چنین، مطالعات داکینگ مولکولی جهت پیش بینی مکانیسم احتمالی آن ها انجام شد.

 در این مطالعه آزمایشگاهی،  ابتدا، ترکیبات 2، 3 و a-l5 سنتز شدند. سمیت سلولی تمام ترکیبات جدید سنتز شده با روش رنگ سنجی بر پایه MTT (Methylthiazolyldiphenyl-tetrazolium bromide)، علیه 4 رده سلولی سرطانی انسان مورد مطالعه قرار گرفتند. نرم افزار Autodock برای تعیین انرژی های اتصال این ساختارها بر روی آنزیم های تتراهیدروفولات ردوکتاز انسانی، اکتو-'5-نوکلیوتیداز انسانی (e5NT) و فسفودی استراز انسانی استفاده شد. داده ها با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج حاصل از مطالعات داکینگ، انرژی اتصال پذیری قابل قبولی (kcal/mol 42/8-) را در برابر e5NT نشان داد. نتایج حاصل از بررسی سمیت سلولی نشان داد که بیش ترین اثر سمیت سلولی علیه سلول A549 و MCF-7 رخ داده است (ترکیب e5 به ترتیب با IC50 برابر با 65/86 و 09/161 میکرومولار).

نتایج مطالعات داکینگ مولکولی، انرژی اتصال قابل قبولی در برابر آنزیم اکتو-5'-نوکلیوتیداز نشان داد. در میان مشتقات سنتز شده، ترکیب a5 با پایین ترین سطح ΔG (kcal/mol 42/8-) به عنوان بهترین مهارکننده این آنزیم انتخاب شد. اثرات مناسب سمیت سلولی در غلظت های مختلف ترکیبات سنتز شده بر روی رده های سلولی MCF7 و A549  مشاهده شد.

اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی یکی از شایع‎ترین اختلالات روان‎پزشکی دوران کودکی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین و مقایسه تاثیر بازی درمانی شناختی رفتاری و تلفیق آن با آموزش مدیریت والدین بر علایم نارسایی توجه-بیش فعالی کودکان 11-7 سال انجام شد.

طرح مطالعه، نیمه‎آزمایشی به شکل پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه پژوهش، شامل کودکان دارای اختلال نارسایی توجه-بیش‎فعالی 11-7 سال شهر کرمانشاه در سال 1398 بودند که 48 نفر از آن‎ها به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چندمرحله ای انتخاب و در گروه‎های آزمایش 1 و 2 و گروه گواه به تعداد مساوی جایگزین شدند. در گروه آزمایش 1 بازی ‏درمانی شناختی رفتاری (10 جلسه 90 دقیقه‎ای) و درگروه آزمایش 2 بازی درمانی شناختی رفتاری و آموزش مدیریت والدین (10 جلسه 90 دقیقه‎ای) اجرا شد. گروه گواه (گروه 3) تحت مداخله قرار نگرفت. اطلاعات از طریق تکمیل پرسش نامه تشخیص علایم نارسایی توجه-بیش فعالی Swanson قبل از مداخله و بعد از آن جمع‎آوری شد. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری تجزیه و تحلیل شدند.

پس از مداخله‎ها، بین نمرات میانگین شدت علایم نارسایی توجه-بیش فعالی در گروه آزمایش 1 (86/1±24/34) و گروه گواه (23/3±80/37) و هم چنین گروه آزمایش 2 (07/2±18/31) و گروه گواه (23/3±80/37) تفاوت معنی دار مشاهده شد (001/0<p). هم چنین بین مقدار تاثیر دو مداخله بازی ‎درمانی شناختی رفتاری و تلفیق بازی ‎درمانی شناختی رفتاری و آموزش مدیریت والدین تفاوت معنی‎دار دیده شد (05/0<p). در مقایسه میانگین دو رویکرد، مداخله تلفیقی موثرتر بود.

 به نظر می‎رسد تلفیق بازی درمانی و آموزش مدیریت والدین در کاهش علایم نارسایی توجه-بیش فعالی موثر باشد.

اجرای برنامه‏های توسعه‏ صنعتی بدون در نظر گرفتن ملاحظات محیط‏زیستی باعث تداوم ورود آلاینده‏ها به هوا شده است. لذا هدف از این مطالعه تعیین ریسک اکولوژیکی برخی فلزات سنگین غبار تعدادی از صنایع غیرفلزی و تعیین بهترین شاخص در ارزیابی آلودگی منطقه اردکان بود.

این مطالعه توصیفی در فصل تابستان سال 1397، با نصب تله های غبار گیر اطراف تعدادی صنایع غیرفلزی انجام شد. پس از جمع آوری غبار، غلظت روی، سرب، آرسنیک، آلومنیوم، کبالت، آهن، برلیوم و مولیبدن توسط دستگاه طیف سنجی جرمی پلاسمایی جفت شده القایی اندازه گیری شد. سپس سطح آلودگی فلزات سنگین بر اساس تعدادی از شاخص های اکولوژیک منفرد و تلفیقی ارزیابی شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمونهای توصیفی انجام شد.

میانگین غلظت روی، سرب، آرسنیک، آلومنیوم، کبالت، آهن، برلیوم و مولیبدن در کلیه نمونه ها به ترتیب 961، 08/62، 19/19، 32/13، 91/36527، 42/1 و 22/2 میلی گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شد. بر اساس شاخص آلودگی منفرد عناصر سرب، روی و آرسنیک در کلاس آلودگی شدید و بر اساس شاخص منفرد، فاکتور آلودگی دو عنصر روی و آلومنیوم در کلاس بسیار بالا آلودگی قرار گرفتند. کلاس آلودگی شاخص های تلفیقی درجه آلودگی و درجه آلودگی اصلاح شده به ترتیب قابل توجه تا بسیار بالا و متوسط تا بالا متغیر بود. بر اساس شاخص تلفیقی بار آلودگی، کلیه نمونه ها در کلاس آلوده قرار گرفتند.

شاخص های اکولوژیک منفرد بهترین شاخص ها در ارزیابی شدت آلودگی غبار منطقه هستند که در بین عناصر مورد بررسی، فلز روی را به عنوان فلز بحرانی معرفی می کنند.

بیماری سل (Tuberculosis; TB) یک بیماری عفونی است که بیش از 95 درصد موارد بیماری و مرگ ناشی از آن در کشورهای با درآمد پایین و متوسط رخ می دهد. امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یکی از مفیدترین ابزار اپیدمیولوژیک در شناسایی مناطق جغرافیایی و گروه های جمعیتی با خطر بالای ابتلاء به بیماری سل می باشد. این مطالعه با هدف تعیین الگوی مکانی بروز بیماری سل در استان کرمان به انجام رسیده است.

در این مطالعه اکولوژیک، 1927 بیمار جدید که از ابتدای سال 1390 تا پایان سال 1395 در استان کرمان مبتلا به سل تشخیص داده شده بودند، وارد مطالعه گردیدند. اطلاعات بیماران از سامانه نرم افزاری ثبت بیماران سل، استخراج گردید. داده ها با استفاده آزمون آماری کای دو تجزیه و تحلیل شدند.

تعداد 1356 نفر (37/70 درصد) بیمار مبتلا به سل ریوی و 571 نفر (63/29 درصد) بیمار مبتلا به سل خارج ریوی بودند. متوسط میزان بروز 6 ساله بیماری سل  در جمعیت زنان در استان، 40/11 و در جمعیت مردان 94/9 مورد در یک صد هزار نفر  به دست آمد. با ترسیم نقشه های بروز بیماری سل، بالاترین مقادیر متوسط بروز 6 ساله، در شهرستان های قلعه گنج، کهنوج و کرمان مشاهده گردید.

نقشه های تهیه شده با GIS نشان دهنده آن است که خطر ابتلاء به بیماری سل در مناطق شرقی و جنوبی استان (به ویژه شهرستان های قلعه گنج، کهنوج، کرمان، بم و رودبار) بیش تر از سایر مناطق است، لذا ارایه خدمات و مراقبت های ویژه به به مناطق با خطر بالا پیشنهاد می گردد.

با توجه به نادر بودن شریانی وریدی پوپلیتیال به دنبال دررفتگی خلفی زانو، در این مطالعه به معرفی این مورد نادر پرداخته می شود.

در این گزارش مورد، آقای 46 ساله ای که به دنبال ترومای بلانت، دچار دررفتگی خلفی زانو و پارگی لیگامان های صلیبی شده و تحت آرتروسکوپی و ترمیم لیگامان قرار گرفته است، شرح داده می شود. در پیگیری های بعد از عمل، بیمار دچار درد و تورم اندام شد. در معاینه، تریل در لمس پوپلیته و ادم اندام تحتانی وجود داشت. سونوگرافی داپلر وآنژیوگرافی وجود فیستول شریانی وریدی در ناحیه پوپلیته را تایید کرد. بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفت و بدون هیچ عارضه ای مرخص شد.

 عوارض دررفتگی خلفی زانو، معمولا ترومبوز و ایسکمی اندام می باشد. با توجه به این که فیستول شریانی وریدی به دنبال ترومای بلانت به زانو نادر است، بنابراین عدم تشخیص و در نتیجه تاخیر در درمان آن می تواند عوارض جبران ناپذیری ایجاد نماید، لذا پزشکان جراح، همیشه باید احتمال این عوارض در نظر بگیرند.